Morgunblaðið - 28.06.1980, Page 39

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. JÚNÍ1980
39
búar hafa tekið sér til fyrirmynd-
ar, og því er Selfoss í dag talandi
tákn um það, hvað hægt er að gera
í garðprýði ef vilji er fyrir hendi.
í húsinu Svalbarði, eða Banka-
vegi 3, eins og það heitir nú, flutti
með ungu hjónunum góðleikinn og
glaðværðin, sem Einar hafði alist
upp við í Hlíð og einnig fluttist
þangað með ungu konunni frú
Laufeyju, ferskur en gamall
menningarblær frá Akureyri. Ég,
sem þessar línur rita átti þess kost
að koma á heimili tengdaforeldra
Einars á Akureyri og sá þá og
kynntist fáguðu og elskulegu
heimili, sem frú Laufey kom frá á
Akureyri.
Það var fljótt mikill gestagang-
ur á heimili ungu hjónanna. Einar
þekkti marga og bauð óspart
langferðamönnum og gömlum
sveitungum heim í mat og kaffi,
og aldrei kvartaði Laufey, þó að
óvæntan gest bæri að garði og tók
jafnan elskulega á móti háum sem
lágum, hvernig sem á stóð. Ég
veit, að þetta myndu margir vilja
þakka nú, þegar Einar er að
kveðja okkur um sinn, og ég geri
það því hér fyrir allra okkar hönd.
Þeim Einari og Laufeyju varð
fjögurra barna auðið, en eitt
þeirra, drengur, dó nokkurra mán-
aða gamall. Þau sem komust upp
eru: Gestur, ljósmyndari í Reykja-
vík, ókvæntur, Ágústa, húsfreyja
og kennari, gift Guðjóni Styrkárs-
syni hrl. í Reykjavík. Þau eiga
þrjú börn. Einar Páll, vélstjóri,
Reykjavík, ókvæntur, á eitt barn.
011 eru börnin og barnabörnin
mikilhæf eða mannvænleg, og
hafa þau veitt Einari og Laufeyju
ómetanlegan stuðning og um-
hyggju nú síðustu árin í veikind-
um þeirra.
Á því 36 ára tímabili, sem Einar
var bankastjóri Landsbankans hér
á Selfossi, óx bankinn frá því að
vera smá peningastofnun þar sem
4 menn gátu annast þetta starf og
til þess að fleiri tugi manna þurfti
til að koma verkunum af, þrátt
fyrir margháttaða tækniaðstoð.
Það þurfti því fljótlega að hefjast
handa um að reisa nýtt bankahús
og árið 1953 flutti bankinn í vegleg
húsakynni, þar sem hann er enn
til húsa. Jafnframt því fluttu þau
Einar og Laufey í nýja bankahús-
ið, en til þess var ætlast að
bankastjórinn byggi í bankahús-
inu. Með þessu varð allmikil
breyting á lífi og starfi Einars
Pálssonar. Hann var áður en af
var vitað kominn með stóra stofn-
un á hendurnar og nú hófst ný
garðrækt við önnur skilyrði en
þegar byrjað var á Svalbarði í
upphafi búskapsins.
Ég hef gert að umtalsefni hve
Einar var hneigður fyrir hvers-
konar garðrækt. Hann átti sér þó
fjölmörg önnur áhugasvið, sem
vert er að minnast, þannig hafði
hann mikinn áhuga á allri
náttúrufræði, bæði jarðfræði og
grasafræði og einnig hafði hann
gaman af stjörnufræði og þekkti
t.d. mörg stjörnumerki. Þá var
Einar ættfróður og hafði gaman
af að grafast fyrir um ættir
manna sem hann þekkti til og
rekja skyldleika manna á milli. Þá
var Einar skákmaður góður og
keppnisbridge stundaði hann ár-
um saman og félagi í Rotaryfélagi
Selfoss var hann frá stofnun
klúbbsins, og þar sem annarsstað-
ar var hann góður félagi og því
saknað þegar hann hvarf héðan.
Eitt var það í fari Einars, sem
ég hef ekki nefnt, en er mér mjög
minnisstætt, en það er hvað
barngóður hann var. Hvar sem
hann fór, hændust börn að honum,
og get ég borið um það, að hvergi
sóttu börnin mín meira eftir að
koma, í uppvexti þeirra, en til
Einars og Laufeyjar, en hún er
einnig einstaklega barngóð.
Nú að leiðarlokum eru margir,
sem eiga Einari margt að þakka.
Ekki ætla ég mér að fara að telja
þá upp, en ég vil þakka honum
fyrir hönd okkar frændfólksins á
Hæli fyrir einstaka ræktarsemi og
vináttu alla ævi. Þá vil ég alveg
sérstaklega þakka fyrir hönd
minnar fjölskyldu fyrir óteljandi
ánægjustundir, sem við höfum átt
saman og fyrir alla þá hjálpsemi
og vináttu, sem við höfum mætt á
einn eða annan hátt hjá þeim
Einari og Laufeyju og börnum
þeirra.
Á þessari kveðjustund verður
okkur sérstaklega hugsað til Lauf-
eyjar, konu hans, sem hefur misst
svo mikið og enginn fær það bætt.
Við hugsum einnig til barna
hans og barnabarna, og sendum
þeim öllum innilegar samúðar-
kveðjur.'
En það er huggun harmi gegn,
að Einar Pálsson var hamingju-
samur í lífi sínu og lifði og
starfaði sem heiðursmaður alla
sína ævi.
Hjalti Gestsson
í dag verður lagður til hinstu
hvíldar á Selfossi Einar Pálsson
frá Hlíð í Gnúpverjahreppi, fyrr-
um útibússtjóri Landsbanka ís-
lands á Selfossi. Lést hann þann
19. júní á sjúkrahúsi í Reykjavík,
en þar í borg bjó hann seinustu
árin. Ég bið nú blaðið fyrir þessi
kveðjuorð til kærs frænda míns og
vinar um leið og ég votta fjöl-
skyldu hans dýpstu samúð.
Einar Pálsson fæddist að Hlíð í
Gnúpverjahreppi 6. júní 1903, son-
ur Páls hreppstjóra Lýðssonar í
Hlíð og konu hans Ragnhildar
Einarsdóttur frá Hæli. Ættir Ein-
ars eru alkunnar um Suðurland,
og koma þar helst saman Vík-
ingslækjarætt í karllegg og Laxár-
dals og Auðsholtsættir í kvenlegg.
Páll í Hlíð var sonur Lýðs hrepp-
stjóra Guðmundssonar í Hlíð, er
var sagður bæði stjarnfróður og
stærðfræðingur mikill og jafn-
framt sögufróður, en það hafði
hann erft frá föður sínum og afa,
Guðmundi Þorsteinssyni hrepp-
stjóra í Hlíð og Þorsteini Hall-
dórssyni, fræðimanni í Skarfa-
nesi. Afi Þorsteins var Bjarni
Halldórsson hreppstjóri á Vík-
ingslæk, sem sú fjölmenna ætt er
komin frá.
Kona Lýðs í Hlíð, en amma
Einars, var Aldís Pálsdóttir bónda
á Brúnastöðum í Flóa Jónssonar
bónda þar Pálsonar í Úthlíð
Snorrasonar. Var Aldís sögð bú-
forkur hinn mesti, og hafði þá
stundum orð fyrir bónda sínum,
þótt hann væri einnig talinn vel að
manni í veraldarvafstrinu.
Ragnhildur Einarsdóttir, móðir
Einars, var systir hinna mikil-
hæfu bræðra, Gests bónda á Hæli
og Eiríks bankaútibússtjóra á
Selfossi og alþingismanns Árnes-
inga. Einar faðir hennar var
Gestsson bónda á Hæli Gíslasonar
þar Gamalíelssonar, en kona Ein-
ars var Steinunn Vigfúsdóttir
sýslumanns Thorarenssen á Borð-
eyri, en Ragnheiður kona Vigfúsar
var Pálsdóttir amtmanns Mel-
steðs.
Hér verða ekki frekar raktar
ættir Einars Pálssonar. Sagt er,
að menn „sverji sig til ættar" og
þeim „kippi í kynið", en mestur er
þó hver og einn af sjálfum sér. Því
var þannig varið með Einar, að
margir bestu eiginleikar beggja
ættstofna komu fram í honum.
Snemma bar á ágætum námsgáf-
um hans og mun Gestur frændi
hans á Hæli eindregið hafa hvatt
hann til náms. Til þess voru ekki
efnin, að úr langskólanámi yrði,
en haustið 1918 settist Einar í
Flensborgarskóla og lauk þaðan
brottfararprófi vorið 1920. Þessi
Hafnarfjarðarár dvaldist hann,
meðan skólatími var, á heimili
Jóns ísleifssonar verkfræðings.
Mun Gestur á Hæli hafa átt sinn
þátt í því að koma honum fyrir hjá
Jóni, en þeir höfðu átt gott
samstarf að fossamálum í Árnes-
þingi.
Einar sagði svo frá sjálfur, að á
þessum árum hefði hann ekki
hugsað sér annað en vera kyrr í
sveitinni sinni og gerast þar
bóndi. Flensborgarnám hans varð
þó til þess, að hann gerðist
kennari í Gnúpverjahreppi vetur-
inn 1920—1921. En heima mun
hann hafa unnið öll sumur fram
til þessa. Á þessum árum var
árferði illt í landbúnaði, verðfall á
afurðum og lélegur heyskapur
nokkur ár í röð. Hvarf því Einar
til annarra starfa: þann 18. nóv-
ember 1921 hóf hann störf við
útibú Landsbanka íslands á Sel-
fossi, þar sem hann starfaði óslitið
næstu fimmtíu árin til 1. desem-
ber 1971.
Svo langt starf við sömu stofn-
un og á sama vinnustað verður að
teljast óvenjulegt. Landsbankaúti-
búið var í mótun, er Einar kom
þangað, og hann lagði drjúgan
skerf fram til þess að efla þessa
mikilvægu stofnun sunnlenskra
bænda. Því bændabanki var útibú-
ið fyrst í stað, þótt það tæki síðar
ríkan þátt í að skapa þá fjöl-
breytni í atvinnulífinu sem nú
hefur orðið austanfjalls. Einar var
bankaritari til ársins 1935 er hann
gerðist banakaútibússtjóri og
þeirri stöðu gegndi hann til loka
starfsaldurs síns.
Aðrir mér hæfari dæma um hið
mikla uppbyggingarstarf Einars
Pálssonar í bankamálum Sunn-
lendinga. Ég leyfi mér aðeins að
dvelja við þann þátt bankastarfs-
ins, sem honum virtist kærastur:
fyrirgreiðslu við bændur héraðs-
ins. Sveitamaður var hann alla
ævi, hélt mikla tryggð við æsku-
heimili sitt í Hlíð og var þar
mörgum stundum á sumrin. Við
komu sína að Selfossi gekk hann
fljótt í Búnaðarfélag Sandvíkur-
hrepps og þar man ég hann á
aðalfundum þeim, sem haldnir
voru á mínu heimili. Lagði hann
þar gott til mála og reyndar var
hann óþreytandi að tala um bú-
skap við okkur frændur sína,
hvenær sem færi gafst. En ekki
einasta við okkur átti hann tal,
heldur mun fjöldi sunnlenskra
bænda hafa sótt ráð til Einars um
hin ólíkustu vandamál. Hann var
þannig gerður að allt ráðabrugg
var honum fjarri skapi. Ráðgjöf
hans gekk ekki út á valdatafl né
aukið veraldargengi fyrir sjálfan
hann. Því síður að hann klekkti á
einum til að upphefja annan. Ráð
Einars fólust öll í því að styðja
aðra til góðra verka — vinna
sunnlenskum sveitum gagn. Flest
þeirra verka, er hann stuðlaði að,
standa nú enn í góðu gildi; þar
mætti helst nefna hinar miklu
byggingar Mjólkurbús Flóamanna
á Selfossi. Er smíði þeirra hófst
var allt á huldu með fjármagn, og
reyndar vissu fáir í hvert stórvirki
var ráðist. En Einar tók byggingu
búsins upp á arma sína og studdi
hana eins og bankinn mögulega
gat á þeim tíma, er ekkert annað
fjármagn fékkst. Launin voru þau,
að ekki tapaðist króna á þessum
viðskiptumf og eftir 15 ár var
byggingin að fullu greidd. Sunn-
lenskir bændur hafa kunnað að
meta þessa framsýni Einars, og
hans hefur einatt verið minnst á
hátíðis- og merkisdögum Mjólkur-
bús Flóamanna. Fyrir störf sín að
bankamálum var Einar sæmdur
riddarakrossi hinnar íslensku
fálkaorðu.
Einar Pálsson var gæfumaður í
einkalífi. Alþingishátíðarárið
batst hann heitum við Laufey
Kristjönu, f. 31. maí 1902, Carls-
dóttur Lilliendahl kaupmantis á
Akureyri og konu hans Ágústu
Jónasdóttur af Skútustaðaætt.
Gengu þau í hjónaband þann 25.
apríl 1931 og reistu sér húsið
Svalbarð á Selfossi. Þeim varð
fjögurra barna auðið, en misstu
næstyngsta barnið, Pál, rúmlega
þriggja mánaða gamlan vorið
1937. Upp komust: Gestur, f. 16.
mars 1933, ljósmyndari í Reykja-
vík, Ágústa, stúdent og kennari, f.
11. sept. 1935, kona Guðjóns
Styrkárssonar lögfræðings í
Reykjavík. Eiga þau þrjú börn,
eitt þeirra við háskólanám, hin við
menntaskólanám í Reykjavík.
Yngstur þeirra systkina er Einar
Páll f. 26. okt. 1939 vélstjóri að
mennt, verkstjóri hjá Stálvík í
Garðabæ. Hann á eina dóttur með
Ingibjörgu kennara Ragnarsdótt-
Rannveig Norðdahl
- Minningarorð
Fædd 12. september 1895.
Dáin 9. júní 1980.
Gengin er góð kona, hún Veiga
frænka. Rannveig Norðdahl var
fædd árið 1895, þann 12. septem-
ber að Hólmi sem nú tilheyrir
Reykjavík, en var áður í Seltjarn-
arneshreppi. Faðir hennar var
Eggert Guðmundsson Norðdahl
frá Elliðakoti, en móðir hennar
Valgerður Guðmundsdóttir frá
Miðdal. Hún var næstelst af 6
systkinum. Ólst hún upp á Hólmi
og varð snemma að fara að vinna
fyrir sér eins og þá tíðkaðist, en
aðalstarf hennar var símvarsla
svo sem á Borðeyri, Djúpuvík,
Selfossi, Hveragerði, en lengst af
á Þingvöllum. Urðu þá á vegi
hennar okkar færustu listmálarar,
svo sem Kjarval, Ásgrímur Jóns-
son og fleiri. Rannveig var vel
greind kona og með afbrigðum
minnug, enda gat hún margt sagt
frá veru sinni á Þingvöllum og
öðrum stöðum og kynnum sínum
af listamönnum þeim, er af elju og
þörf gistu hraun og gjár, hvernig
sem veðurguðirnir ærsluðust. Það
var líka fróðlegt að ganga með
henni á Þingvöllum, því hún
þekkti þar hverja þúfu og kenni-
leiti.
Rannveig var listfeng að eðlis-
fari og hafði ung numið teikningu
hjá Stefáni Eiríkssyni myndskera
og seinna meðferð olíulita í skóla
hjá Finni Jónssyni og Jóhanni
Briem, ekki spillti návistin við
þessa færu menn löngun hennar
til lista, því hún þráði að geta
dregið með pensli, svo lengi sem
heilsan entist. Hún giftist þann
17. apríl 1952,. Arthur Kellog
Brown, sem var af bandarísku
þjóðerni. Hann gerðist seinna ís-
lenskur ríkisborgari. Reyndist
hann henni mjög góður maður,
áttu þau saman margar góðar og
glaðar stundir. Ferðuðust þau
mikið saman erlendis, þau ár sem
þau fengu notið samvistum, en
hann andaðist 14. júlí 1969. Hann
gat veitt henni margt fagurra
muna, naut hún þess þar sem hún
dáði allt það sem fagurt var, hvort
heldur það var úti í náttúrunni
eða af öðrum toga spunnið. Sem
ung kona var Rannveig ekki
hraust, þurfti hún að dveljast' á
Vífilsstöðum þó nokkurn tíma, en
ur lengi skólastjóra á Akranesi
Jóhannessonar.
Glaðværð mikil fylgdi alltaf
heimili þeirra Laufeyjar og Einars
á Selfossi. Þar var alltaf gaman að
koma og reyndar eru margar af
bestu æskuminningum mínum
bundnar heimilunum tveimur við
Bankaveginn á Selfossi, Árnesi og
Svalbarði og frændfólki mínu þar.
Ég man ekki svo langt aftur, að
Einar ræddi ekki við mig eins og
fullorðna fólkið um alla heima og
geima. Hann var fjölfróður, bæði
af bóklestri og viðkynningu við
héraðsbúa. Einna best minnist ég
aðdáunar hans á íslensku máli.
Var þar um mikla sjálfsögun að
ræða, sem hann vildi að aðrir
temdu sér einnig. Samstarfsmað-
ur hans til margra ára og næsti
nágranni, Björn Sigurbjarnarson í
Fagurgerði, var einnig sama sinn-
is. Þeir mynduðu þarna í bankan-
um eins konar óformlega sunn-
lenska orðabókarnefnd, og var
Einar mjög áfram um það að
halda við öllum sunnlenskum orð-
tökum og heitum, sem honum
fannst fara halloka á síðum blaða
og öldum ljósvakans. Ég tel, að
með vinarlegum umvöndunum
hafi hann verið einn besti ís-
lenskukennari minn, og vænna
hefur mér vart fundist um nokkur
hrósyrði en þau, sem ég fékk á
seinasta fundi okkar. Var það ekki
síst vegna þess að ég vissi að þar
fór vandaður gagnrýnandi hönd-
um um efnið.
Einar Pálsson var mikill garð-
yrkjumaður. Blóma- og trjárækt
stundaði hann af lífi og sál í
garðinum við Svalbarð, og garður-
inn við Landsbankahúsið ber hon-
um einnig fagurt vitni. Hann var
einn af stofnendum Skógræktarfé-
lags Árnesinga árið 1940 og gjald-
keri þess í rúmlega aldarfjórðung.
Skógræktarmálum Árnesinga
lagði hann því lið á sinn drengi-
lega hátt; hann lagði þar á ráðin
eins og honum var títt, og vel
heppnuð kaup félagsins á jörðinni
Snæfoksstöðum voru ekki síst
gerð að hans undirlagi.
Síðustu ár ævi sinnar bjó Einar
frændi minn í Reykjavík. Áttu þau
hjónin þar mikið athvarf í skjóli
barna sinna, en bjuggu þó sér.
Þessi ár skrapp hann oft austur
hingað til frændfólksins. Hann
hafði þar sömu taugar til ættar-
slóðanna og Eiríkur frændi hans
frá Hæli sem kvað:
Held ég enn í Austurveg
æsku minnar gestur ...
Það var á sólskinsbjörtum
sumardögum, sem þau Einar og
Laufey renndu oft fyrirvaralaust í
hlaðið og stráðu kringum sig þeim
sólargeislum, sem þau gáfu sjálf.
Aftur er komið sumar og sólskins-
bjart um Suðurland, þegar þetta
er ritað. Þannig er gott að héraðið
okkar heilsi einum besta syni
sínum, er hann kemur nú aftur
heim til fullnaðardvalar.
Páll Lýðsson.
alltaf var hún lífsglöð og þráði
samneyti við annað fólk. Minnis-
stæð er hún mér strax sem barni.
Hún var sérlega gjafmild, það var
alltaf tilhlökkunarefni okkar
frændsystkinanna þegar hennar
var von í heimsókn, alltaf færandi
hendi. Þar held ég að enginn hafi
orðið útundan. Sú gjafmildi entist
henni alla tíð. Við frænka mín
áttum margt sameiginlegt, þó
aldursmunur væri mikill, enda
áttum við í seinni tíð margar
stundir saman, bæði meðan maður
hennar var á lífi og eftir það. Hún
saknaði hans sárt, var það mikill
missir fyrir hana. Frænka var vel
lesin og víða heima. Hún hafði
gaman af að tefla og tala, var hún
miðpunktur hvar sem hún var.
Allir gátu talað við hana um
næstum hvað sem var. Nú þegar
hún er öll, vil ég minnast hennar
með þökk. Hún gaf mér oft góð
ráð, þó ég færi ekki alltaf eftir
þeim. Hún bugaðist aldrei þó að
erfið væri hennar síðasta ganga
hér á jörðinni, henni sé þökk. Við
sem yngri erum, mættum margt
af henni læra. Mér er minnisstæð-
ur draumur minnar, kæru frænku,
kannski við eigum endurfundi á
einhverri stjörnunni.
Kolbrún Norðdahl.