Morgunblaðið - 22.07.1980, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. JÚLÍ1980
Eggert H. Kjartansson:
Hvalveiðar Spánverja
Amsterdam, 8. júlt.
Frá því við mennirnir tókum
okkur herraveldi hér á jörðinni
hefur margt vistkerfið beðið óbæt-
anlegt tjón. Örust hefur sú þróun
verið 20. öldina. Þetta stafar af því
að engin tegund, hvorki í plöntu-
eða dýraríkinu stenst sterk utan-
aðkomandi áhrif til lengdar. Auk-
in tækni t.d. við veiðar, hefur
kallað á mun öflugri líffræði-
rannsóknir á hvorutveggja, veiði-
þoli og stofnstærð. Sú staðreynd
er okkur Islendingum ljósari en
mörgum öðrum þjóðum enda
stendur þjóðarauður á fiskifæti.
Við höfum staðið saman hvert það
skipti sem landhelgin hefur verið
færð út og sitjum nú einir að
vænni sneið sjávarkökunnar, en
það sem við gerum innan land-
helginnar og hvaða stefnur við
tökum í veiðunum er ekki okkar
einkamál, frekar en hvað aðrar
þjóðir gera innan þeirra svæða
sem þeim hefur verið falið að taka
ábyrgð á.
Engin skýrsla um
stærð né f jölda
Eg fór nú um daginn í boði
Green Peace samtakanna á skipi
þeirra Rainbow-Warrior til Spán-
ar til að kynna mér af eigin raun
hvað hæft væri í þeim sögum sem
ganga af hvalveiðum þeirra og
hvers vegna þessar sögur hafa
fengið byr. Ástæða þess að Green
Peace samtökin buðu mér að sigla
var að ég kem frá einu af þeim
löndum sem enn stunda hvalveið-
ar og stendur alla jafna fast við
hlið þeirra þjóða sem greiða at-
kvæði í Alþjóða-hvalveiðiráðinu
gegn því að hvalveiðum verði hætt
þann tíma sem það tekur að
komast að niðurstöðu um fjölda og
veiðiþol þeirra hvalstofna sem enn
eru á lífi. Eiganda spænsku
hvalstöðvanna, Juan Massó, fórust
svo orð fyrir stuttu: „Hvalveiðim-
enn mínir drepa hvern einasta
hnúðbak (humpleback) og bláhval
sem þeir sjá vegna þess hversu
hættuleg dýr þetta eru!“ Hnúð-
bakur, sem er alfriðaður, og ekki
eftir nema fáein dýr á lífi nýtur
því álíka mikillar virðingar hjá
þessum mæta manni og spænsk
fiskveiðilög. Frá því að hvalveiðar
hófust hefur hann ekki haldið eina
einustu skýrslu um magn, stærð,
fjölda eða tegund veiddra hvala.
Þess er þó ætlast til skv. spænsk-
um lögum. En það er ekki sama í
því landi baðstrandanna hvort
menn eru séra Jón eða Jón.
Hvalstöðv-
arnar
„lokuð
svæði44
Jafnvel þó svo augljóst er að hann
brýtur þarna lög, þá getur hann
fengið til liðs við sig her og
lögreglu þegar hann telur sig
þurfa aðstoð þeirra, svo sem sýndi
sig nú í júní.
Dauður lagabókstaf-
ur
Juan Massó og fjölskylda rek
tvær hvalveiðistöðvar á N-Spáni,
aðra í Cancas og hina i u.þ.b. 5 km
fjarlægð frá Corcubion/Zee.
Stöðvarnar eru báðar staðsettar á
einkasvæðum, sem eru girt af með
gaddavír og engum heimill þar
aðgangur án leyfis Juan sjálfs.
Frá þessum stöðvum hafa til
skamms tíma verið gerð út 5 skip,
en tvö þau elstu urðu fyrir dular-
fullum sprengingum nú í endaðan
maí þar sem þau voru í höfninni í
Vigo. Juan Massó, sem á stærsta
vopna- og hergagnasafn í einka-
eigu á Spáni, kennir Green Peace
samtökunum um sprengingarnar
en Green Peace segjast hvergi
hafa komið nálægt. Afleiðingar
þessara sprenginga eru þó aug-
ljósar. Allir, sem láta sér í hug
koma að mótmæla þeirri hulu,
sem er yfir hvalveiðum Juans, eru
umsvifalaust hnepptir í betrunar-
húsavist til misjafnlega langs
tíma. Til dæmis þá átti að fara
fram mótmælaganga 11. júní síð-
astliðinn í La-Coruna, en allir,
sem létu sjá sig á fyrirhuguðu
upphafssvæði voru hirtir um leið
og þeir komu. Þess sakar ekki að
geta að spænsk lög, sem sett voru
á eftir andláti Frankó, heimila
friðsamleg mótmæli, en eins og
vinir mínir á N-Spáni sögðu, að
hver sem héldi að það væri annað
en dauðir lagastafir færi villur
vegar.
Innan hvalstöðvar
Ég ákvað nú um daginn að
ganga inn á annað þessara hval-
stöðvarsvæða til þess að líta með
eigin augum, hvað þar fer fram og
á aðbúnað þeirra fjölskyldna, sem
eru notaðar sem ein helsta ástæða
fyrir því að ekki er hægt að draga
úr veiðunum því þá blasi ekki
annað en atvinnuleysi við þeim.
Ég gekk inn á svæðið með því að
ganga fjöruna þegar sjávarstaða
var hagstæð. Það vakti athygli
mína að í hvalstöðinni varunnið á
fullu og það var laugardagur, auk
þess sem mikið bar á Japönum
þar. Auðvitað var fátt að sjá í
sambandi við hvalskurð í þessari
hvalstöð sem við getum ekki séð í
hvalstöðinni heima. Þegar fólkið
kom auga á mig var jafnan að það
fór inn í húsin svo mér hætti að
standa á sama. Ég var mjög
feginn, þegar ég rakst á hlið og
hraðaði mer út um það. Mátti
heldur ekki seinna vera því á eftir
mér kom maður, sem auk þess að
vera vel vopnaður, hafði einhvern
þann ljótasta orðaforða, sem ég
hef heyrt. Ég stoppaði og beið
komu hans, því það var auðséð að
hann vildi hafa tal af mér. Sam-
ræðurnar tóku ekki langan tíma
því ég gat sýnt fram á að ég hafði
ekki farið fram hjá neinu skilti
sem á stóð „Prívate". Mér var
síðan gert ágætlega skiljanlegt að
ef ég kæmi mér ekki út af svæðinu
í snatri þá væri framtíð mín
nokkuð óljós á Spáni! Ég þáði
vitanlega þetta góða boð.
Útlertdingar
stórhættulegir!
Eftir að hafa gengið um Cancas
drjúga stund og velt fyrir mér
nokkrum af þeim spurningum sem
vöknuðu í þessari heimsókn minni
í hvalstöðina ákvað ég að fá mef
kaffi á bar og athuga hvort ekki
væri einhver þar sem hægt væri
Það á að vera sameiginlegt markmið
lýðræðisríkja að vinna saman að raun-
verulegum friði, velmegun og réttlæti
anna, er, hversu augljóslega
þau brjóta ýmsar alþjóðasam-
þykktir. Má þar nefna Hels-
inki samkomulagið, ýmsa
meiri háttar afvopnunarsamn-
inga og samninga um bann við
efnahernaði. Þessa samninga
hafa Sovétríkin alla þverbrot-
ið, og nýjassta dæmið um það
síðasttalda er efnahernaður
Sovétmanna í Afganistan.
Á dögunum ræddi blaÖamaður Morgunblaðsins við
hr. Sven Kraemer, sem er meðal helstu ráðgjafa
Repúblikanaflokksins í Bandaríkjunum í varnar- og
utanríkismálum. Kraemer er mjög skeleggur mál-
svari einbeittari afstöðu gagnvart Sovétríkjunum.
Sven Kraemer hefur starfað með 4 forsetum
Bandaríkjanna og vinnur nú með öldungadeildar-
þingmönnum Repúblikanaflokksins. Einn af þeim
mönnum, sem hann vinnur náið með, er Ronald
Reagan, forsetaefni repúblikana í forsetakosningun-
um í nóvember. Morgunblaðið fór þess á leit við
Kraemer, að hann segði álit sitt á nokkrum atriðum á
sviði utanríkismála og varð hann fúslega við þeirri
bón
Hvaða þættir ógna
einkum heimsfriðnum?
Að mínu mati eru ýmsir
þættir, sem valda því, að
heimsfriðnum er nú meiri
hætta búin en oft áður. Við
verðum að horfast í augu við
ýmsa miður ánægjulega at-
burði, sem átt hafa sér stað
upp á síðkastið, og valda
ógnun við heimsfriðinn. Þar á
ég sérstaklega við ófriðsam-
lega hegðun Sovétríkjanna og
leppríkja þeirra sem við verð-
um vitni að æ ofan í æ.
Ég get talið upp nokkra
þætti, sem frá mínum bæjar-
dyrum séð valda mestri ógnun
við heimsfriðinn.
1) Hervæðing Sovétmanna,
sem alltaf færist í aukana,
hvort sem er á sviði hefðbund-
innar vopnaframleiðslu eða
kjarnórkuvopna, er mjög til
þess fallin að raska núverandi
valdajafnvægi í heiminum.
2) Það ógnar heimsfriðnum,
að Sovétríkin hafa kverkatak í
stjórnmálum á Vesturlöndum
og í löndum í þriðja heimin-
um, sem leiðir af þessum áður
óþekkta hernaðarmætti.
3) Flestir skilja ógnunina
við heimsfriðinn sem fólgin er
í beinum hernaðaríhlutunum
eða hótunum um slíkar að-
gerðir af hálfu Sovétríkjanna
eða leppríkja þeirra. Við höf-
um dæmi um þetta í yfir 20
ríkjum í heiminum, þar með
taldir eru 100.000 hermenn í
Afganistan og 50.000 kúbansk-
ir hermenn í 14 ríkjum í
Afríku.
Auk þess höfum við dæmi
um ýmis hernaðarumsvif
þessara afla í Karabíska haf-
inu, á Indlandshafi og í
Austur-Asíu.
4) Þá grefur það undan
heimsfriðnum, þegar Sovét-
menn og sum leppríki þeirra
styðja beint eða óbeint ýmsa
hryðjuverkastarfsemi og
hryðjuverkasamtök víðs vegar
um heim.
5) við höfum horft upp á
það, hvernig Sovétmenn og
leppríki þeirra nota eða mis-
nota vestræna tækniþekkingu
til þess að auka hernaðarlegt
bolmagn sitt í stað bess að
bæta frekar búskaparhætti
sína, sem eru frumstæðir.
6) Það sem veldur miklu um
afstöðu mína til Sovétríkj-
Þetta framferði er sérstak-
lega hættulegt, þar sem Sov-
étríkin hafa á undanförnum
árum formlega skuldbundið
sig til að efla „friðsamlega
sambúð“ eða „detente“. Á
sama tíma hafa Bandaríkin og
önnur vesturveldi stigið mörg
mikilvæg skref í áttina til
afvopnunar og friðsamlegrar
sambúðar, jafnt í vesturheimi
og í þriðja heiminum.
Texti: Friðrik Friðriksson
Sven Kraemer er sérfræðingur á sviði varnar- og utanríkismála, og hann er náinn
samstarfsmaður Ronalds Reagan forsetaframbjóðanda Repúblikanaflokksins í
Bandaríkjunum.