Morgunblaðið - 07.09.1980, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. SEPTEMBER 1980
JRtorj^wí>W»itíi>
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 5.500.00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 280
kr. eintakið.
Umræðurnar um efna-
hags- og atvinnumálin
eru vissulega orðnar þreyt-
andi. Menn sjá ekki fram
úr erfiðleikunum og af
hálfu stjórnvalda eru engin
viðbrögð sýnileg í hinum
þýðingarmestu málum. Það
gefur þeim orðrómi vængi,
að innan ríkisstjórnarinnar
sé engin samstaða um úr-
ræði í aðsteðjandi vanda.
Þeir, sem næstir ráðherr-
unum standa, gefa sjálfir
þennan tón og brigzlyrðin
hafa gengið milli ráðu-
neyta. Svo ótrúverðugt
ástand á hæstu stöðum
eykur enn á erfiðleikana,
menn halda að sér höndum
og vilja sjá, hverju fram
vindur. Stöðnunareinkenn-
in eru sannarlega af mörg-
um rótum runnin. Og
óumdeilanlegt að menn
telja ekki lengur fýsilegt að
reiða fram fé í ný atvinnu-
fyrirtæki, ofþjakaðir af
þungum skattaálögum.
Ahættuminna og áþata-
samara er að hætta engu,
en tryggja fjármuni sína
heldur með öðrum hætti en
til beinnar atvinnuupp-
byggingar.
Þeir, sem nú hafa undir-
tökin í stjórn landsins, eru
kunnir að fjandsamlegri
afstöðu til atvinnurekstrar,
einkanlega ef hann er rek-
inn af einkaaðilum. Meðan
Svavar Gestsson var enn
ritstjóri Þjóðviljans, rak
hver áróðursgreinin aðra,
þar sem reynt var að læða
því inn, að það væri háska-
samlegt, ef atvinnurekstur-
inn skilaði hagnaði. Og af
svipuðum viðhorfum hefur
afstaða Ragnars Arnalds,
fjármálaráðherra, í skatta-
málum fyrirtækja mótast.
Hin háskalegu og til-
viljanakenndu afskipti
skammsýnna stjórnmála-
manna af peninga-, gjald-
eyris- og verðlagsmálum,
hafa þegar valdið óheyri-
legu tjóni og tafið fyrir
eðlilegri uppbyggingu og
endurnýjun í atvinnulífinu.
Þessi neikvæða þróun
endurspeglast m.a. í halla-
rekstri útflutningsatvinnu-
veganna og samdrætti í
samkeppnisiðnaðinum, sem
hefur leitt til uppsagna
fjölda manns og lokunar
fyrirtækja. Áreiðanlega er
hægt að færa fyrir því
sannfærandi rök, að það
gangi kraftaverki næst, að
yfirleitt nokkur atvinnu-
rekstur skuli tóra í landinu
eins og kostnaðarhækkan-
irnar hafa verið örar,
rekstrarfjárvandinn mikill
og samkeppnisaðstaðan
örðug miðað við helztu við-
skiptalönd okkar.
Enginn vafi er á því, að
það þarf dirfsku og sam-
stöðu til þess að brjótast út
úr vítahringnum, sem at-
vinnu- og efnahagsmálin
eru nú í vegna dugleysis
pólitískra ráðamanna. Það
þarf m.a. að marka stefnu í
iðnaðar- og orkumálum, en
það er ekki hægt vegna
þess að ríkisstjórnin getur
ekki komið sér saman um
næsta virkjunarstað né um
það, hvort ráðizt skuli yfir
höfuð í stóriðju eða ekki,
eða hvar slík stóriðja yrði
staðsett, ef til kæmi. Mikið
er talað um iðnþróun og
umræðan skreytt lærðum
orðum, sem eru innihalds-
laus af því að stefnan hefur
ekki verið mörkuð í verð-
lags- og skattamálum,
gjaldeyris- eða peningam-
álum. Hægri höndin veit
heldur ekki, hvað sú vinstri
gerir, eins og iðnþróunará-
ætlunin fyrir Norðurland
er glöggt dæmi um, og
þannig mætti lengi telja, en
enginn getur fest hendur á
neinu.
í sjávarútveginum er
ástandið engu betra. Tog-
araflotinn liggur bundinn
við bryggju eða er sendur í
skrapfiskirí mikinn hluta
af árinu. Samt sem áður er
stöðugt verið að fjölga tog-
urum í landinu, ýmist með
því að kaupa þá notaða
erlendis frá eða smíða nýja.
Hér er um mikla um-
framfjárfestingu að ræða,
sem hlýtur að hefna sín í
verri lífskjörum þjóðarinn-
ar allrar, af því að afla-
magnið er ákveðið fyrir-
fram. Offjölgun togara get-
ur ekki leitt til annars en
sóunar verðmæta, sem
bitnar á öllum þeim, sem
útgerð stunda, með því að
minni afli kemur í hlut
hvers og eins. Og eins og
fiskverðið hefur verið
ákveðið og miðað við þá
stefnu, sem stjórnvöld hafa
haft í málefnum sjávarút-
vegsins, er einnig fyrir-
sjáanlegt, að ný skip geta
ekki borið sig.
Þannig gengur þetta til,
að afrakstur þjóðarbúsins
heldur áfram að minnka.
Og sú þróun getur ekki
snúizt við, nema aðrir
menn taki við stjórnvöln-
um, — og bjartsýni komi í
stað bölsýni, úrræði í stað
úrræðaleysis.
Kraftaverk að nokkurt
fyrirtæki skuli tóra
j Reykjavíkurbréf
*»♦♦♦♦♦♦♦ ♦♦Laugardagur 6. september ♦♦♦♦♦♦<
Kvikuhlaup
og leirgos
Alþýðubandalajíið er lokaðri
stjórnmálaflokkur en önnur ís-
lenzk stjórnmálasamtök. Þetta er
ekki undarlegt ef hliðsjón er höfð
af uppruna þess og pólitískri
arfleifð frá Sameiningarflokki al-
þýðu, Sósíalistaflokknum og
Kommúnistaflokki íslands, sem
var hið upphaflega nafn samtak-
anna. Þannig mun Alþýðubanda-
lagið eini íslenzki stjórnmála-
flokkurinn, sem með öllu hefur
hunzað almannaáhrif á framboð
til sveitarstjórna og Alþingis um
opin prófkjör. Þar skulu kjósendur
lúta miðstýringu fámennisstjórn-
ar (flokksklíkunnar). Og þá er
skammt til fyrirmynda í „alþýðu-
lýðveldum", sem óþarfi er að ræða
um frekar.
Af þessum sökum fær almenn-
ingur minna að vita af hræringum
í flokkskjarna Alþýðubandalags-
ins en gengur og gerist um opnari
stjórnmálaflokka. En þrátt fyrir
launung í flokksstarfi síast sitt
hvað út til óverðugra, ekki sízt
þegar mikil kvikuhlaup eru í
undirgöngum flokksins með til-
heyrandi leirgosum upp á yfirborð
almennings. Máltækið segir „þjóð
veit þá þrír vita“. Og loks er fáum
gefin málgleði í ríkara mæli en
marxistum, þ.e.a.s. þegar hinar
fjölbreytilegu „sértrúarsellur" eru
að lýsa hver annarri af hinni
sönnu og innlifuðu kúnst.
Vitað er að Lúðvík Jósepsson,
formaður Alþýðubandalagsins,
mun láta af formennsku á lands-
fundi síðar á árinu, enda var kjör
hans aldrei annað en „biðleikur"
eftir ráðstjórn Ragnars Arnalds.
Þó hljótt sé á yfirborði um átök í
Alþýðubandalagi, varðandi for-
mannsval, er undirgangur þeim
mun meiri. Fráfarandi formaður
mun hafa á því hug, að arftaki
hans í Austfjarðakjördæmi,
Hjörleifur Guttormsson, orkuráð-
herra, erfi einnig formennskuna í
flokknum eftir hann. Þetta sjón-
armið á eitthvert fylgi í flokksfé-
lögum úti á landsbyggðinni, sem
halda vilja í þá „hefð“, að flokks-
formaður sé úr strjálbýli.
Reykjavíkurdeild Alþýðubanda-
lagsins hefur hinsvegar fyrir
löngu valið sinn kandídat, Svavar
Gestsson, félagsmálaráðherra, og
heldur uppi harðvítugum áróðri
fyrir kjöri hans. Þykir flokks-
kjarnanum í Reykjavík sem form-
aðurinn hafi nógu lengi tengzt
strjálbýlinu. Mál sé til komið að
„þéttbýlið" fái forystuna í sínar
hendur.
Þá er þriðja sjónarmiðið, sem að
vísu á fæsta formælendur. Þeir,
sem þar eiga hlut að máli, telja
ekki umtalsverðan mun á Hjör-
ieifi og Svavari. Báðir séu af sömu
strangtrúargerðinni. Báðir hafi
sótt „menningartengsl" sín til
Austur-Þýzkalands. Og það sem sé
mergurinn málsins: hvorugur sé í
tengslum við verkalýðshreyfing-
una. Nú er tækifærið, segir þessi
hópur, til að „tengja flokkinn"
verkalýðshreyfingunni, en þar sé
„vík milli vina“. Sú „vík“ sé að
hluta gerð úr því „gjaldi" sem
flokkurinn hafi greitt fyrir ítrek-
aða stjórnaraðild. En jafnframt
úr þeim gjömingi, að svokallaður
„menntamannaarmur“ (þ.e. hvít-
flibbakommar) hafi ýtt mönnum
úr verkalýðshreyfingu út í yztu
flokksmyrkur. Þeir, sem svo mæla,
vilja sækja formann til „verka-
lýðsforystunnar". Gegn þessu
sjónarmiði snúast bæði Hjör-
leifsmenn og Svavarssinnar, sem
telja að „gvendar" og skósmiðir
flokksins eigi að halda sér við
leistinn sinn — en láta hinum
„hæfari" eftir hugstörfin.
Fullvíst er talið, að Svavar
Gestsson sé arftaki hinnar rauðu
krúnu á vinstri væng íslenzkra
stjórnmála. En hver sem hnossið
hreppir, er eins víst að á það verði
„sætzt" í flokkskjarnanum, í fá-
menni miðstýringarinnar, því
hvaða erindi á slíkt „skittirí" sem
formannskjör upp á dekk hjá
óbreyttum hásetum?!
Höggvid í
sama knérunn
Gylfi Þ. Gíslason, fyrrv. for-
maður Alþýðuflokksins, er einn af
merkari stjornmálamönnum, ís-
lenzkum, í síðari tíma sögu. Skipt-
ar skoðanir eru að vísu um sitt
hvað á pólitískri vegferð hans,
eins og annarra stjórnmála-
manna. Og fyrir frjálslynt borg-
aralegt fólk var á stundum auðvelt
að vera á annarri skoðun. En eftir
á að hyggja og þegar litið er yfir
þingferil hans, er ekki síður auð-
velt að láta hann njóta sannmælis.
Ellefu ára samstjórn Sjálfstæð-
isflokks og Alþýðuflokks, Við-
reisnin svokallaða (1959—71),
byggðist ekki sízt á gagnkvæmu
trausti og heilindum þáverandi