Morgunblaðið - 14.09.1980, Page 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. SEPTEMBER 1980
Allt í grænum sjó
hjá hafmeyjunum
í hækistöð handaríska sjóhers-
ins á LönKufjöru í Kaliforníu
Ken^ur skipió Norton Sound
undir nafninu „Ástarfleytan“
og er nafnió sótt í vinsadan
sjónvarpsþátt. Eftir slysfarir,
hneyksli ok harmieik í heilt ár
hefur Norton Sound orrtið tii-
efni ákafra deilna um afstörtu
sjóhersins til kynlífs um horð
og ekki er ólíklegt, art málirt fari
loksins fyrir hæstarétt.
Fyrir einu ári var Norton Sound
valið flaggskip þeirrar áætlunar
sjóhersins, sem kölluð var „Konur
á sjóinn." Tilgangurinn með henni
var að jafn margar konur og
karlar yrðu um borð í öðrum
skipum en herskipum. Af 366
konum, sem ráðnar voru á skip
Kyrrahafsflotans, hafnaði 61 á
Norton Sound.
Áður en mánuður var liðinn
hófust vandræðin. Muiel Mac-
Bride, sem hafði kvartað undan
því, að komið hefði verið fram við
hana á ósæmilegan hátt, undir
ofsóknum og kynþáttafordómum,
hvarf á dularfullan hátt eina
óveðursnóttina undan ströndum
Oregons. Engin merki fundust um
að átök hefðu átt sér stað og
herdómstóll komst að þeirri
niðurstöðu, að „ónógar sannanir
væru fyrir glæpsamlegum verkn-
aði eða sjálfsmorði".
Næst voru tveir ungir sjómenn
stungnir til bana þar sem þeir
lágu í fletum sínum. Sagt var, að
þeir hefðu átt í útistöðum við
óaldarlýð um borð, sem stundaði
eiturlyfjasölu, fjárkúgun og mis-
þyrmdi konum kynferðislega.
Sökudólgarnir fundust aldrei.
Seinna var svartur undirforingi,
sem borinn var þeim sökum að
hafa áreitt fjórar hvítar konur,
rekinn úr hernum með skömm.
Það var þó ekki fyrr en reynt
hafði verið að kveikja í klefa etns
foringjanna — foringinn var inni í
honum og dyrnar bundnar aftur
— að farið var að rannsaka
skipsstjórnina og hæfni yfirmann-
anna. Þegar rannsóknin stóð fyrir
dyrum tók þessi fljótandi sápu-
ópera nýja stefnu. Stríðandi fylk-
ingar meðal kvennanna báru fram
gagnkvæmar ásakanir um kyn-
villu — og ný rannsókn hófst.
í júní sl., eftir tveggja mánaða
rannsókn, sagðist sjóherinn hafa
sýknað 16 af 24 konum sem höfðu
verið kærðar, en átta voru reknar.
Talsmaður hersins sagði, að svona
réttarhöld væru „alvanaleg" og
bætti því við, að á síðasta ári
hefðu 854 sjómenn, þar af 76
konur, verið reknir úr sjóhernum
fyrir kynvillu.
Samtök kynvillinga og kvenrétt-
indakvenna ráku upp mikið rama-
kvein þegar málið komst í hámæli.
Konurnar átta, sem höfðu verið
reknar, drógu bandarísku mann-
réttindasamtökin inn í málið og
fengu það tekið upp að nýju fyrir
herrétti þar sem klögumálin
gengu á víxl, bæði um kynvillu og
kynmök milli karla og kvenna.
Helsta vitni ákæruvaldsins fékk
svo taugaáfall þegar hún var
sökuð um að hafa „hreykt sér af
því að hafa legið með hverjum
einasta manni um borð“. I síðasta
mánuði var réttarhöldunum hætt
í miðjum klíðum að fyrirskipan
herforingjanna í Pentagon, sem
farið var að ofbjóða skrípaleikur-
inn.
Hverjum var um að kenna þessi
móðursýkisiega vitleysa? Áætlun-
inni um að koma konunum á
sjóinn eða, eins og sumar konurn-
ar sögðu, gamla karlhrokanum?
Var „gamli karlhrokinn"
undirrót allra vandraeö-
anna?
Yfirmennirnir á Norton Sound
höfðu allt frá fyrstu tíð verið
andvígir áætluninni. „Skip frá
sjóhernum er enginn staður fyrir
konur," sagði einn þeirra í sjón-
varpsþætti.
Sharris Huesser, sem var ein
kvennanna um borð, hafði þetta
að segja: „Karlmennirnir voru á
höttunum eftir vandræðum. Þeir
halda að aðeins þrenns konar
konur gangi í sjóherinn — hórur,
dækjur og stúlkur, sem eigi að
þóknast þeim í einu og öllu. Koss á
kinn kynsystur, sem hafði hækkað
í tign, var kynvilla í augum sumra
þeirra."
„Þetta var tilraun karlamann-
anna,“ sagði formaður Kaliforníu-
deildar bandarisku mannréttinda-
samtakanna, „til að koma áætlun-
inni fyrir kattarnef." Lögfræð-
ingar samtakanna segjast ætla að
fara með máiið fyrir hæstarétt ef
þörf krefur og láta þar reyna á
bann sjóhersins við kynvillu.
„Það sem máli skiptir, er hvern-
ig menn og konur standa sig í
starfi,“ sagði formaður samtak-
anna, „en ekki hvað gert er í
rúminu."
- WILLIAM SCOBIE.
HIÐ LJUFA LIF
Leiðbeiningar
fyrir letihauga
Tveir ítalskir kennarar hafa
skrifað um það hækling hvernig
landar þcirra geta farið í sumar-
leyfi til Bretlands og lifað þar
eins og blóm i eggi án þess að
borga fyrir það grænan eyri.
Bæklingurinn heitir: Hvernig fara
á að þvi að láta Tjallann haida
þér uppi i Englandi.
Grundvöllurinn fyrir þessu er at-
vinnuleysisstyrkurinn, en höfundar
bækiingsins segja einnig frá því
hvernig hægt er að komast yfir
peninga fyrir húsaleigu og öðrum
tilkostnaði, eins og t.d. kostnaði við
búferlaflutning, húsgögn og lækna-
þjónustu.
í bæklingnum segir: „Þegar þú
hefur komið þér fyrir skaltu láta það
verða þitt fyrsta verk að skrá þig
atvinnulausan. Reynslan hefur kennt
okkur, að þeir, sem aldrei hafa unnið
handarvik. eru þeir fyrstu, sem fá
atvinnuleysishætur. Aðvörun: Gættu
vel að því sem þú segir við þá á
atvinnuleysisskrifstofunni því að þeir
eru vísir til að reyna að blekkja þig.“
„Til að fá leigupeninga þarftu að
fara á almannatryggingaskrifstofuna
með húsaleigubókina þina, sem þú
getur keypt í einhverri ritfangaversl-
uninni. Aðvörun: Þeir eiga að greiða
þér alla leiguna en munu vafalaust
reyna að borga minna. Hvað um það,
okkar reynsla er sú að þú ættir að
geta fengið allt að 15 pund á viku.
Ef þeir neita að láta þig fá peninga
fyrir nýjum fötum, fyrir hitunar-
kostnaði eða nauðsynlegustu húsgögn-.
um, getur þú afrýjað málinu Q W
og langlíklegast er að þú munir
vinna það því að áfrýjunarrétt- yf
urinn er ekki skipaður fólki
frá almannatryggingunum."
Höfundar bæklingsins telja
að með dálitlum klókindum og
bragðvísi megi næla sér í allt o
að 250 pund eða 305 þúsund
ísl. á mánuði.
«=V> o
6000 riddarar
albúnir
Fortíðín er aldrei fjarri í
Kína og sjálfur Maó kynnti sér
og kenndi herstjórnarlist gömlu
keisaralegu hershöfðingjanna
é sama tíma og hann háöi
sínar eigin orrustur. „Fjór-
menningaklíkan" var hins vegar
é ööru méli. Hún var é móti
sögunni í öllum hennar
myndum og fannst éhugi é
slíku bera vott um sméborgara-
legan tepruskap. „Klíkan" étti
sér þó sína uppéhaldshetju,
sem var keisarinn Quin, sem
sameinaöi Kína é þriðju öld fyrir
kristsburö og lagði grunninn
aö konungsættinni, sem gaf
Kína nafn.
Menningarbyltingin, meö öll-
um sínum menningarfjandsam-
legu viöhorfum, var skelfilegur
tími fyrir þá, sem lögöu stund á
kínverska sögu og liðna tíö. „Hún
var á viö meiriháttar náttúruham-
í slaginn
skilningi, var fundurinn ekki lát-
inn falla í gleymskunnar dá aö
svo stöddu, en valdamáliö var
hins vegar af öörum toga spunn-
iö: Ofsahrifning ungra hugsjóna-
manna, sem ruddust hver um
annan þveran til aö „bjarga“
hermönnum Quins. Leirsytturnar,
sem voru afar viökvæmar eftir
eld, sem haföi geisaö í grafhvelf-
ingunni einhvern tíma í fyrndinni,
brotnuðu margar í hamagangin-
um.
Nú er unniö aö því aö gera viö
stytturnar og vinna þaö verk
listaskólanemendur, sem hafa þó
litla eöa enga menntun í slíkum
viðgeröum.
Fréttir um þennan merka fund
voru lengst af litlar utan Kína
enda hafa þeir gjarnan þann
háttinn á austur þar. Grafhvelf-
ingarinnar, sem nú er komin
undir þak, er stranglega gætt og
Flikkað upp é leirkarla hins volduga Quin.
farir fyrir fornleifafræöina," sagöi
Lei Zhung Yun, fornleifafræöing-
ur viö sögusafniö í Peking, viö
hóp gesta frá UNESCO í síöasta
mánuöi. „Söfnin voru lokuð og
allt starf lá niörl í heil níú ár.
Þúsundum gamalla bóka var
fleygt eöa brennt og helgir staöir
svívirtir eins og t.d. fæöingar-
staöur Konfúsíusar.“
Á árinu 1974, á lokaskeiði
menningarbyltingarinnar, fundu
þorpsbúar í Shaanxi-héraöi, sem
voru aö grafa eftir vatni, merki-
legustu fornleifar, sem fundist
hafa í Kína frá því Peking-maöur-
inn var uppgötvaður. Þaö var
hvorki meira né minna en graf-
hvelfing sjálfs Quin keisara
ásamt 6000 ríddurum úr brennd-
um leir, allir búnir til orrustu meö
hesta, vagna og vopn.
Vegna þess, aö Quin lá réttu
megin hryggjar í sögulegum
engar myndatökur eru leyföar.
Kínverjar ætla aö sjá svo um, aö
söfnin veröi ekki svipt þeirri
tekjulind, sem Ijósmyndirnar
veröa þeim.
í ferö gestanna frá UNESCO
geröist dálítiö atvik, sem er
dæmigeröara fyrir nútíöina en
fortíöina. Þegar gestirnir, sem
ekki vissu hvaöa reglur giltu
þarna, höföu tekiö margar mynd-
ir, sem meta mátti á stórfé, kom
til þeirra kona nokkur, full fyrir-
litningar, sem bannaði þeim aö
yfirgefa staöinn fyrr en þeir heföu
greitt 28 sterlingspund eöa nær
31 þúsund krónur, fyrir hverja
einstaka mynd.
Eftir klukkustundarlagar
samningaviöræöur leystist málið
en augljóst var, aö ekki var djúpt
á ofstækinu og einstrengings-
hættinum, sem einkenndi rauöu
varöliöana.
— WALTER SCHWARZ.
MATARÆÐI
Fré fornu fari hafa Frakkar
verirt þekktir fyrir mikirt braurt-
át. og hefur grfðarlegt fransk-
hraurt bagétta, verirt mjög ein-
kennandi fyrir mataræði
þeirra. En allt er breytingum
undirorpirt. og nú er svo komirt, art
hraurt er óðum að hverfa af
mathorrti Frakka. Fyrir bragrt-
ið hafa hundruð brauðgerðar-
húsa verið lögð nirtur og bakarar
hafa unnvörpum þurft að leita
sér að öðru viðurværi. Nú
hefur franska hcilbrigrtismála-
rártuneytið hafið mikla herferð til
þess að fá Frakka til að hverfa
aftur til síns daglega brauðs.
Er það ekki gert af tillitssemi
við hakarastéttina. heldur telja
heilhrigrtisyfirvöld. art heilsu
manna. og þó einkum barna.
geti verirt ha tta búin vegna svo
rótta*kra breytinga á matara*rti.
og telja art þær geti valdið
næringarskorti. í þessari her-
Frakkar
virðast þarfn-
ast síns dag-
lega brauðs
ferð hefur ráðuneytið mælt með
sérstökum brauðtegundum sem
grennandi færtu.
Jean-Pierre Weill, prófessor við
háskólann í Strassbourg og einn
helzti næringarefnasérfræðingur
Frakka, er aðalhvatamaður að
þessari herferð. Hann segir, að
það sé mjög útbreiddur misskiln-
ingur, að brauð sé fitandi: —
Brauð veldur ekki offitu, — segir
hann. — Það er til að mynda
miklu síður fitandi en kjötmeti.