Morgunblaðið - 14.09.1980, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. SEPTEMBER 1980
Umsjón: Séra Jón Dalbú Hróbjatiason
Sént Karl Siynrbjörnsson
Siyvrfatr Pálsson
DROTTINSDEGI
Börn og bænir
Er Guð á himnum?
Við erum vön að segja við
börnin að Guð sé á himnum.
En hvað eigum við við, þegar
við nefnum himininn? Við
notum orðið himinn um tvo
óskylda hluti.
1. Himininn yfir okkur.
Geiminn, sól, stjörnur, ský.
Guð á ekki heima þarna uppi.
Ekkert frekar en hér á jörð-
inni. En hann sem er, er einnig
þarna uppi: „Uppfylli ég ekki
himin og jörð? — segir Drott-
inn.“ (Jer. 23.24.) Hann upp-
fyllir himin og jörð, en hvorki
himinn né jörð rúma hann.
Það vissi jafnvel Salomon,
þrátt fyrir ófullkomna heims-
mynd sína. Þegar hann var að
byKtíja hið fræga musteri sitt
spurði hann: „En mun Guð í
sannleika búa á jörðu? Sjá,
himininn og himnanna himnar
taka þig ekki, hve miklu síður
þá þetta hús sem ég hefi reist.“
(1. Kon. 8, 27).
2. Himininn merkir einnig
„þar sem Guð er“ eða einfald-
lega „Guð“. Og hvar sá himinn
er vitum við ekki. Það er að
segja það er ekki hægt að
staðsetja hann. Enginn getur
bent og sagt: Hér er guðsríki
eða hér er himininn. En við
skynjum þó hvað Jesús á við
þegar Hann segir að himnaríki
sé nærri og mitt á meðal
okkar. Jafnframt er himininn
fjarri, hann er handan alls
sem skapað er og handan
skilnings okkar.
Ef við segjum við barn, að
guð sé á himnum, þá hugsar
það að sjálfsögðu um himininn
sem hvelfist yfir því. Þess
vegna er nauðsynlegt að við
upplýsum börnin eins fljótt og
unnt er um það, að um er að
ræða tvenns konar himin. Áð-
ur en börnin öðlast skóla-
þroska hafa þau kynnst heims-
mynd okkar. Og í kristinni
fræðslu ber okkur að forðast
að sú hugmynd festist með
börnunum að Guð sitji í há-
sæti, höll eða borg einhers
staðar úti í geimnum. Slík
hugmynd um Guð er röng og í
andstöðu við Biblíuna. Hún
felur jafnframt í sér þá hættu,
að barnið hafni hinum sanna
Guði um leið og það hafnar
þessari röngu mynd af honum.
Skynsamlegast er að forðast
barnabænir og hreyfisöngva
þar sem beinlínis er bent á
himininn yfir okkur sem
bústað Guðs. Þegar yngsta
barnið okkar var þriggja ára
spurði það: „Getum við ekki
fengið okkur bíltúr og heim-
sótt Guð? Hvernig bíl á Guð?
Á hann kannski flugvél?" Ég
minnist þess ekki að eldri
börnin okkar hafi spurt á
þennan hátt. Og ég spyr sjálfa
mig: Var þetta vegna þess að
ég gaf barninu þessar hug-
myndir í bænum sem ég
kenndi því, að Guð væri fjar-
lægur, byggi meðal stjarn-
anna, að barnið ímyndað sér
Guð sem „mann sem byggi
annars staðar"?
Með þessu á ég ekki við að
við eigum að hætta að syngja
um himininn. Við getum að
sjálfsögðu haldið áfram að
biðja: „Faðir vor, þú sem ert á
himnum ...“ Við verðum að-
eins að gera okkur grein fyrir
þvi, og börnunum jafnframt,
að við notum þetta orð í tvenns
konar merkingu. Og í allri
kristinni fræðslu ber okkur að
forðast að tala einhliða um
Guð sem er „þarna uppi“.
Ef til vill er okkur eðlilegast
að horfa upp þegar við biðjum.
Það er líka ekkert við því að
segja og álíka eðlilegt að gera
það eins og tala um að sólin
„komi upp“. Við vitum vel að
eiginlega kemur sólin aldrei
upp. Það er aðeins jörðin sem
snýst. En samt lítur þetta
þannig út fyrir okkur með
þeirri takmörkuðu útsýn sem
við höfum. Og jafn sjálfsagt er
fyrir okkur að líta til himins
þegar við biðjum — ef okkur
finnst það eðlilegt.
Einfalt mál —
trúverðugt
innihald
Við verðum að tala við Guð á
máli sem okkur er eðlilegt, ef
um raunverulegt samfélag á að
vera að ræða. Eigi börn að
geta talað við Guð, verður að
orða bænirnar á afar einfald-
an hátt. Börn eru blátt áfram
og málefnaleg. Þannig geta
bænir þeirra einnig verið, að-
eins ef hinir fullorðnu klúðra
ekki öllu fyrir þeim. Hin
dæmigerða barnabæn er auð-
skilin og tímabær meðan mað-
ur er lítill án þess að manni
finnist hún kjánalega barnaleg
þegar maður er orðinn stór.
Biblíulestur
vikuna H.—20. sept.
Sunnudagur 11+. sept. Matt. 6:21+—31+
Mánudagur 15. sept. OrÖskv. 30: J+—9
Þribjudagur 16. sept. 1. Tím. 6: 6—12a
MiÖvikudagur 17. sept. I. Kor. 7:20—21+
Fimmtudagur 18. sept. I. Kon. 17: 1—6
Föstudagur 19. sept. Jóh. 1+: 31—38
Laugardagur 20 sept. Lúk. 6: 20—26
Að sjálfsögðu er ekki nauð-
synlegt að allar bænir sem
börn taka þátt í séu jafn
auðskildar. En þær bænir sem
við ætlum raunverulega að
vera barnabænir, og við leitum
stöðugt til þegar börn eru
annars vegar, veða að vera svo
auðskildar sem framast er
unnt.
Inntak barnabænarinnar
verður að vera trúverðugt, svo
trúverðugt, að fullorðin mann-
eskja geti tekið undir án þess
að „setja niður".
Hefðbundnar
barnabænir
Það er viðkvæmt mál að
gagnrýna hinar hefðbundnu
barnabænir. Þær hafa verið
fjölda fólks mikils virði. Þær
eru gjarnan tengdar trúarlegri
reynslu í bernsku, hamingju-
ríkjum bernskudögum, látnum
foreldrum. En í sjálfu sér er
orðafar þessara bæna ekki
heilagra en önnur orð. Og það
er réttmætt að spyrja sjálfan
sig hvort þær séu allar þess
virði að rétta þær nýrri kyn-
slóð. Það eitt að við höfum
hlotið þær í arf er ekki næg
ástæða. Hér verður að vega og
meta í hverju tilviki, bæði
orðafar og innihald.
Faðir vor
Faðir vor er ekki barnabæn,
en lítil börn geta „fylgt með“
þegar fullorðnir biðja þessa
bæn. Faðir vor er svo auðugt
að innihaldi, að í raun felur
það í sér allar mikilvægar
bænir.
Meðan verið er að leiða þau
til skilnings á innihaldinu er
hægt að taka fyrir eitt bæna-
efni í einu. Einn daginn getum
við t.d. beðið um að vilji Guðs
verði raunverulega á jörðinni
— að það ríki friður í stað
ófriðar, óhappa og illsku. Ann-
an dag getum við beðið um að
allir sem búa á jörðinni fái
daglegt brauð. Og þegar hið
illa innra með okkur og um-
hverfis okkur verður okkur
ofviða, þá getum verið beðið
hinn himneska föður að frelsa
okkur frá illu. Þótt hið illa sé
öflugt er Guð voldugri — því
að lokum mun koma í ljós að
mátturinn er hans, ríkið er
hans og dýrðin!
.. heilaga, almenna kirkju“
Það er ekki auðvelt að fá
hlutlæga mynd af því hvað
heilagur andi er. Hins vegar er
ekki erfitt að skilja hvað við er
átt, þegar talað er um kirkjuna,
verkfæri andans. Heilagur andi
er andi sköpunarinnar, andi lífs-
ins, og er því alls staðar virkur
innan sköpunarverksins. En
heilagur andi starfar á einstæð-
an hátt í kirkju Krists og
kristnum mönnum. Þriðja grein
trúarjátningarinnar fjallar sér-
staklega um verk heilags anda
við að gera Guð og hans son
lifandi og raunverulega í lífi og
reynslu manna. Þetta starf fer
fyrst og fremst fram í kirkju
Krists.
Kristin trú er ekkert einka-
mál. I Nýja testamentinu og
frumkirkjunni er kristin trú
óhugsandi án samfélags kirkj-
unnar. Trúin á Krist, sem er
verk heiiags anda, vaknar og
lifir í kirkjunni.
Orðið kirkja hefur margar
merkingar í venjulegu máli. Það
getur merkt húsið, bygginguna
og þá sem þar starfa. Það getur
táknað stofnun eins og þjóð-
kirkjan eða „kaþólska kirkjan".
En í trúarjátningunni er átt við
alla kristnina, alla, sem játa trú
á Jesúm Krist og allt, sem
honum er helgað.
Orðið kirkja er dregið af
grísku orði, sem þýðir þeir eða
það, sem tilheyrir Drottni. En í
gríska frumtexta trúarjátn-
ingarinnar stendur ekki það orð,
heldur orðið „rkklesía", sem þýð-
ir söfnuður þeirra, sem eru
kallaðir eða útvaldir. ísrael er
útvalin þjóð Guðs. í Nýja testa-
mentinu er litið á kirkjuna, sem
hinn nýja ísrael, hina nýju,
útvöldu þjóð Guðs, sem ekki er
bundin við nein landamæri, kyn-
þætti, stétt eða stöðu. Kirkjan er
það fólk, sem Guð kallar saman,
kirkjan er verk Guðs og verk-
stæði heilags anda. Þess vegna
játum við trú á kirkjuna, af því
að við trúum því að Guð sé að
verki nú í dag.
Kirkjan er heilög af því að
Kristur er heilagur. Heilagleiki
er einn af eiginleikum Guðs. Það
sem Guð notar í þjónustu sinni
helgar hann sér. Húsið er ekki
heilagt í sjálfu sér, hvað þá
stofnunin. En í kirkju sinni
vinnur heilagur andi verk helg-
unarinnar, kallar menn til sam-
félags við Guð og helgar þá
þjónustunni við hann. Kirkjan
er heilög, af því að þar eru
farvegir náðarinnar, Guðs orð,
skírnin og kvöldmáltíðin.
Kirkjan er almenn. Orðið er
þýðing á gríska orðinu „kaþolík-
os“ sem er líka þýtt „kaþólskur".
Nú er það flokksheiti innan
hinnar kristnu fjölskyldu, en
orðið merkir það, að kirkjan nær
til og felur í sér allan heiminn,
er opin öllum mönnum alls
staðar. Orðið merkir líka það, að
kirkjan varðveitir allt Guðs orð,
allan Guðs vilja, og þar er allt að
finna, sem vitað verður um Guð,
svo við getum lifað með honum, í
samfélagi við hann nú og um
eilífð. Kirkjan er líka almenn í
þeirri merkingu, að hún er ekki
aðeins takmörkuð við þennan
sýnilega heim, heldur er líka á
himni, þar sem hinir endur-
leystu lofa Drottinn við hástól
hans ásamt englunum og tignun-
um og máttarvöldunum.
Kirkjan er ein, af því að
Kristur er einn og heilagur andi
er einn. Eignir kirkjunnar eru
fyrst og fremst eining í Guði, og
er raunveruleiki mitt í öllum
klofningi og sundrungu. Klofn-
ingin er þó andstæð vilja Guðs,
því Kristur bað „nóttina, sem
hann svikinn var“ fyrir læri-
sveinum sínum, að þeir mættu
allir verða eitt.