Morgunblaðið - 14.09.1980, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. SEPTEMBER 1980
33
Erlendur Jónsson
- Minningarorð
Hjalti Björnsson
Akranesi - Kveðja
Erlendur Jónsson fæddist 28.
september 1896 á Jarðlangs-
stöðum í Borgarhreppi og átti þar
heima til sex ára aldurs. Hann
ólst upp með foreldrum sínum,
Jóni Björnssyni og Ragnhildi Er-
lendsdóttur á Ölvaldsstöðum,
Borgarhreppi. Systkini hans voru
11 og eru 6 þeirra á lífi.
Erlendur var meðalmaður á
hæð, vel á sig kominn, snar í
hreyfingum og glæsilegur á velli.
hann varð bráðkvaddur við veið-
ar í Brúará 5. september 1980. Þó
að ekki sé óeðlilegt, að háaldraður
maður deyi, kom fráfall hans mjög
á óvart. Hann var heilsugóður alla
sína ævi og enginn bilbugur var á
honum til hvers sem var.
Erlendur gerðist bóndi á Jarð-
langsstöðum í Borgarhreppi 1926
og kvæntist Auði Finnbogadóttur,
Lárussonar frá Búðum. Börn
þeirra eru Þuríður, Ragnhildur,
Örn og kona mín, Erna. Erlendur
brá búi 1942 og fluttist með
fjölskyldu sína til Reykjavíkur.
Síðar slitu þau Auður samvistum.
Erlendur vann ýmis störf í
Reykjavík, m.a. nokkur ár hjá
Grænmetisverslun ríkisins, en
lengst starfaði hann við inn-
heimtu og önnur störf hjá Olíufé-
laginu hf. eða samtals í 28 ár.
Hann var mjög vel látinn af
samstarfsmönnum sínum og undr-
aðist það enginn, því að hann
gneistaði af fjöri og kátínu. Sögu-
maður var hann ágætur og sagði
óvenju vel gamansögur, sem hann
kunni margar.
Hann lét ekki af störfum hjá
Olíufélaginu fyrr en hann var
orðinn áttræður og þá ekki vegna
getuleysis. Hann var sístarfandi
og eftir að hann hætti hinni
reglubundnu daglegu vinnu, skipti
hann tímanum til ýmissa starfa
og til þess að njóta lífsins og
viðhalda hreysti sinni. A elliárum
fór hann í laugar daglega og hélt
áfram að stunda uppáhaldsfrí-
stundaiðju sína, lax- og silungs-
veiðar, allt til dauðadags og dó
með veiðistöngina í höndum.
Erlendur var glaðvær maður og
hnyttinn í tilsvörum. Hann var
greindur og vel að sér í sögu lands
og þjóðar, hafði ákveðnar stjórn-
málaskoðanir og sagði þær heiðar-
lega og umbúðalaust. Illa þoldi
hann undirlægjuhátt og óhrein-
lyndi og átti til að segja slíku fólki
til syndanna svo að undan sveið.
Flestir munu þó hafa gert sér
grein fyrir, að slíkt var sagt af
hreinskilni en ekki illgirni.
Erlendur var góður heim að
sækja og ávallt var gaman að fá
hann í heimsókn. Maður fór betri
og bjartsýnni af fundi hans og
datt þá í hug, að ekki yrði vont að
verða gamali, ef maður eltist eins
og hann.
Síðari kona Erlends var Helga
Jónsdóttir frá Ásum í Svínavatns-
hreppi. Hjónaband þeirra var far-
sælt og gott og einkenndist af
gagnkvæmri virðingu, eindrægni
Við lát Þorsteins Björnssonar
fyrrverandi brúarvarðar við Hér-
aðsvötnin langar mig að minnast
og þakka frábærar móttökur, er
við nutum á ferð okkar um
Skagafjörðinn hér fyrr á árum
með föður okkar. Alltaf var komið
við í kofanum við Héraðsvötnin,
sem þó var höll er inn var komið,
því gleðin og gestrisnin voru
allsráðandi. Fannst okkur það
ganga göldrum næst, þær veizlur
er Margrét töfraði fram í hvert
skipti við þessi frumstæðu skil-
yrði.
Þeir eru víst ófáir sem eiga
þessa sömu minningu, um þessi
æðrulausu hjón, er létu eigin
sjúkdómserfiðleika ekkert á sig fá
í samskiptum sínum við samferða-
mennina, sem þau þjónuðu. Mætti
margt af því læra.
Þykist ég vita að allir þeir sem
og væntumþykju. Helga lifir
mann sinn. Eg vil votta henni
samúð mína og sendi henni hlýjar
kveðjur.
Haraldur Árnason
1
notið hafa, taki undir það og biðji
þeim allrar guðsblessunar.
Matthildur Björnsdóttir.
Fæddur 22. júlí 1914
Dáinn 6. september 1980
I gær var til moldar borinn að
Görðum á Akranesi Hjalti
Björnsson vélvirki, Grundartúni 2,
Akranesi.
Hjalti Björnsson fæddist á
Norðfirði þ. 22. júlí 1914. Foreldr-
ar hans voru þau hjónin Guðbjörg
Bjarnadóttir og Björn Emil
Bjarnason, sem þar bjuggu alla
sína búskapartíð. Hjalti var næst-
elstur ellefu systkina og eru 9
þeirra á lífi. Rúmlega tvítugur að
aldri hleypti Hjalti heimdragan-
um og lagði leið sina „út í hinn
stóra heim“. Hjalti dvaldi sam-
fleytt ellefu ár erlendis, lengst af í
Danmörku og Þýskalandi. Hann
kom heim til íslands árið 1945
eftir dvöl sína í hinum stríðsþjáðu
löndum Evrópu. Hjalti var umtal-
aður og þekktur víða um land af
þeim ævintýra- og hetjusögnum,
sem af honum fóru í sambandi við
kynni hans af heimsstyrjöldinni,
sem var honum sjálfum tími
reynslu og átaka. Eftir heimkom-
una settist Hjalti að á Akranesi,
en þar bjó Hákon, bróðir hans.
Þ. 26. okt. kvæntist Hjalti eftir-
lifandi konu sinni, Sigríði Einars-
dóttur, dóttur þeirra merku
sæmdarhjóna Halldóru Helga-
dóttur og Einars Ingjaldssonar,
útvegsbónda á Bakka, Akranesi. Á
því mannmarga, ástríka heimili
bjuggu ungu hjónin, þar til þau
komu sér upp eigin húsi að
Grundartúni 2.
Þau Sigríður og Hjalti eignuð-
ust eina dóttur, Birnu Guðbjörgu,
gifta Gísla H. Sigurðssyni lækni.
Barnabörnin eru þrjú — þau
Hjalti, Þorbjörg og Halldór. Son
eignaðist Hjalti áður en hann
kvæntist Sigríði, Halldór, flug-
virkja, búsettan í Bandaríkjunum.
Allir, sem þekktu Hjalta
Björnsson, geyma minningu um
góðan mann, vitran og vakandi.
Hjalti var ljóðelskur og hafði yndi
af lestri góðra bóka. Fróður var
hann um menn og málefni, tungu-
málamaður mikill, enda víðförull
og kunnugur vestrænni menningu.
Þótt Hjalti Björnsson væri ekki
hávaðamaður og gætti tungu sinn-
ar, því fátt var honum fjarri en
stælur og dægurþras, hafði hann
fastmótaðar skoðanir í flestum
málum. Hann var athugull og
nærgætinn í umræðum um við-
kvæm efni svo af bar, og var
manna líklegastur til að bera vopn
á klæði í árekstri hversdagsleik-
ans, sem svo mörgum verður
starsýnt á.
Hjalti Björnsson var tryggur
vinum sínum og hrókur alls fagn-
aðar í vinahópi. Heimilisbragur á
heimili þeirra hjóna var í senn
fastmótaður og frjáls. Hj'ónin
voru bæði gestrisin svo af bar, þar
ríkti bæði gleði og velvild. En
hæglega hefði mátt stilla klukku
eftir venjum þeirra, svo nákvæm
var skynjun fyrir því heilbrigða
mati, sem felst í skíptingu vinnu,
tómstunda og hvíldar, sem frá
ómunatíð hefur verið sá horn-
steinn sem skapar heilbrigt líf og
viðhorf.
Sagt er, að eftirfarandi áletrun
hafi sést á sólskífu: „Eg tel aðeins
sólskinsstundirnar."
Minningin um mætan mann,
góðan dreng og samverustundir á
heimili þeirra hjóna, Sigríðar og
Hjalta, bætast nú í safn minninga
frá æskuslóðum, ein þeirra
stunda, sem sólskífan telur.
Eiginkonu og ástvinum sendi eg
innilegar samúðarkveðjur.
Guð blessi ykkur og styrki í sorg
ykkar.
Þóra Einarsdóttir
Þorsteinn Björns-
son — Kveðjuorð
Guðmundur Jónsson
skipstjóri - Minning
„F.n innsta hrærinK hu«ar míns,
hún hverfa skal til upphafs sins
sem bára — endurheimt í hafiA.“
E.B.
Guðmundur Jónsson, skipstjóri
frá Dýrafirði, andaðist 5. sept-
ember sl. að Hrafnistu, rétt tæpra
86 ára gamall, en þar dvaldi hann
seinustu æviár sín. Útför hans
hefur farið fram í kyrrþey að ósk
hans sjálfs.
Guðmundur fæddist 7. október
1894 á Gerðhömrum í Dýrafirði,
sonur hjónanna Jóns Hólmsteins
Guðmundssonar, bónda og skip-
stjóra, og Ólínar Bjarnadóttur.
Átti Guðmundur til merkra vest-
firzkra ætta að telja og hlaut í
vöggugjöf mikla mannkosti, sem
hann naut á löngum og starfsöm-
um lífsferli sínum. Guðmundur
ólst upp með foreldrum sínum og
systkinum, Ágústi og Sigríði, fyrst
á Gerðhömrum en síðar að Ytri-
Lambadal, innar í firðinum. Þegar
hann var 12 ára, fluttist hann með
foreldrum sínum að Granda í
Brekkudal.
Hafið heillaði Guðmund þegar
mjög ungan og aðeins 8 ára mun
hann hafa fyrst farið á sjóinn, reri
til fiskjar á árabát. Guðmundur
varð snemma hár, þrekinn og
hraustur og 14 ára gamall ræður
hann sig á þilskip og þar með var
teningunum kastað. Upp frá því
átti sjómennskan hug hans allan.
1914 ræður hann sig á mótorskipið
„Hjalteyri", sem fór á „skak“ og
síðar síldveiðar. Næsta skip Guð-
mundar var svo „Kapella", sem
búin var hvorttveggja seglum og
vél og fór til skiptis á línuveiðar
og „skak“. Og 1916 fer Guðmundur
til Reykjavíkur og ræður sig á
seglskipið „Björgvin“. Á því skipi
var hann til ársins 1919. Á árun-
um 1919—1921 var Guðmundur
við nám í Stýrimannaskólanum,
en var á togurum milli þess sem
hann sat á skólabekk.
Árin 1923—1924 var Guðmund-
ur á kútter „Seagull", en fór síðan
af honum á togarann „Austra". En
svo kom að því, að Guðmund
langaði í siglingar. Ekki tókst
honum að komast á farskip hér
heima og tók hann sér því fari til
Kaupmannahafnar og þar heppn-
aðist honum að fá skiprúm á
danska skipinu „Dronning Maud“,
er sigldi mili Danmerkur og Eng-
lands. Eftir árstíma á því skipi og
sökum meiðsla á fæti og sjúkra-
húslegu, missti hann af þessu
skiprúmi. Nokkru síðar tókst hon-
um að ráða sig á skipið „Glen
Sanda". Það skip hafði verið í
Austurlandasiglingum, en nú var
ferðinni heitið til austurstrandar
Bandaríkjanna og þaðan suður til
Buenos Aires, upp La Plata-fljótið
til Rosario og þaðan til London.
Um borð á þessu skipi var mjög
blandaður mannskapur, Kínverj-
ar, Norðurlandabúar og jafnvel
Arabar. Þegar komið var til Eng-
lands ákvað útgerðarstjórnin að
afskrá alla Norðurlandabúana. Þá
var það sem Guðmundur réði sig á
danska skipið „Sarmatia" og sigldi
hann í 5 ár á þessu skipi til
fjarlægra staða, eins og Puerto
Rico, Kúbu o.fl.
Árið 1932 var Guðmundur búinn
að vera 8 ár að heiman og þá hélt
hann heim til íslands. 1933 á
Guðmundur nokkurn hlut í stofn-
un Eimskipafélagsins ísafold, sem
þá kaupir „Edduna" og gerist
Guðmundur stýrimaður á því
skipi. Stóð það í flutningum á
saltfiski og salti o.fl. til og frá
Miðjarðarhafslöndum. Eftir
nokkrar ferðir vildi það slys til, að
skipið strandaði í óveðri skammt
vestan Hornafjarðar, og var mikil
mildi, að allir skipverjar björguð-
ust, en skipið hafði á undraverðan
hátt sloppið milli skerja upp í
sandinn og náðist það aldrei út.
Skipafélagið varð sér brátt úti um
annað skip, „Eddu“ II. og varð
Guðmundur stýrimaður og skip-
stjóri á því góða skipi, sem sigldi
milli Reykjavíkur og austur-
strandar Ameríku til ársins 1941,
þegar það var selt.
Á stríðsárunum var Guðmund-
ur í siglingum á ýmsum skipum,
um tíma á erlendum leiguskipum,
en 1942 fer hann á „Kötluna", sem
sigldi til Portúgals með saltfisk.
1943 verður hann stýrimaður á
„Hrímfaxa", sem sigldi til Bret-
lands allt til stríðsloka, en var þó
um sumartímann hér á strönd-
inni. Árið 1948 réði Guðmundur
sig á „Hvassafellið" og varð fast-
ráðinn stýrimaður hjá Samband-
inu. Síðar var hann á „Helgafell-
inu“ og allt þar til hann varð að
hætta fyrir aldurs sakir. Guð-
mundur var einnig um tíma skip-
stjóri á „Litlafellinu" og „Dísar-
fellinu“. Seinast var hann um tíma
á „Grjótey" í afleysingum.
Af þessu litla yfirliti má sjá, að
í meira en hálfa öld helgaði hann
sig sjómennskunni, á fiskiskipum
og þó meira á flutningaskipum.
Lífsferill hans var langur og
strangur á köflum og stundum
svaðilfarir og ævintýri, en ætíð
var hann hinn rólegi og trausti
skipstjórnarmaður, sem aldrei lét
bilbug á sér finna, þótt í móti
blési.
Guðmundur varð svo lánsamur
að kvænast 8. maí 1946 hinni
ágætustu konu, Sigrúnu Bergljótu
Þórarinsdóttur, ættaðri af Jökul-
dal. Var þeirra hjónaband hið
farsælasta, allt þar til Sigrún lézt
31. október 1973.
Guðmundur Jónsson var hár og
karlmannlegur að vallarsýn, fyrir-
mannlegur í framgöngu, vingjarn-
legur í viðmóti og í reynd ljúf-
menni hið mesta, þótt skapríkur
væri inni fyrir, en veraldarþekk-
ing og lífsreynsla mótaði skapgerð
hans og sjálfsaga. Hann var lítt
fyrir tildur og prjál gefinn, hafn-
aði heiðurs- og viðurkenningar-
vottum og áleit, að það lægi í
hlutarins eðli, að hver maður ynni
störf sín af elju og samviskusemi.
Hann var ljóðelskur og mat Einar
Benediktsson mest allra skálda og
kunni mörg kvæða hans utan að.
Tungutöm voru honum mörg hin
stærri og dulúðugu kvæða Einars,
en Útsær heillaði hann og þar
segir m.a.:
„FornhrlKa sprkin vrit. að afl skal móti afli.
rn andanum Krfur hún srinasta Irikinn i tafli
Þetta var lífsskoðun Guðmund-
ar. Hann var ákaflega bókelskur
og fróðleiksfús, hafði það frá
móður sinni, og auðgaði andann
með lestri fjölbreyttra bóka og
rita. Þá hafði hann sérstakt yndi
af lestri ævisagna, ferðalýsinga og
sögulegs efnis. Hann var frásagn-
arglaður, minnugur og sagði vel
frá og oftsinnis naut ég þess í
ríkum mæii að hlusta á hressilegt
spjall hans um margvíslegustu
efni, oft á tíðum um andleg mál.
Fyrir það og allt annað, sem hann
var tengdafólki mínu, eru miklar
þakkir efst í huga. Hann var
drengskaparmaður, er ekki mátti
vamm sitt vita. Allir samferða-
menn hans á sjó og í landi eru á
einu máli um það. Sá orðstír de.vr
ekki. Minningin um góðan og
sannan heiðursmann mun lifa. Við
biðjum honum blessunar á vegferð
hans til annars og æðra lífs.
Már Jóhannsson