Morgunblaðið - 15.03.1981, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. MARZ 1981
Pltrfni Útgetandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 70 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakiö.
Stefnumörkun
í landbúnaði
Fyrr á þessu þingi lögðu
nítján þingmenn Sjálf-
stæðisflokks fram tillögu til
þingsályktunar um stefnu-
mörkun í landbúnaði. Þar vóru
í fararbroddi fjórir þingbænd-
ur: Egill Jónsson, Seljavöllum,
Steinþór Gestsson, Hæli, Egg-
ert Haukdal, Bergþórshvoli og
Vigfús B. Jónsson, Laxamýri.
Tillagan spannar þau grund-
vallaratriði, sem sjálfstæð-
isstefnan byggir á, varðandi
sjálfseignarábúð bænda og
sjálfstæði atvinnugreinarinn-
ar, hagkvæmni í rekstri, land-
vernd og ræktun, byggð í
landinu öllu, sambærileg
lífskjör bænda við aðra þjóð-
félagshópa og aðlögun búvöru-
framleiðslunnar að markaðs-
og efnahagsstaðreyndum.
Tillagan gerir ráð fyrir
markvissum ráðstöfunum til
að koma á jafnvægi í fram-
leiðslu og sölu búvöru og að
samtök bænda fái víðtækar
heimildir til framleiðslu-
stjórnunar í samræmi við
þarfir markaðarins. Til að
auðvelda framleiðendum bú-
vöru aðlögun að breyttri skip-
an framleiðslumála og til að
koma í veg fyrir snöggar
breytingar í landbúnaði, sem
leiddu til erfiðleika í rekstri og
hugsanlegs skorts búvöru þeg-
ar framleiðsla er í lágmarki,
verði sú útflutningsfram-
leiðsla, sem ekki nýtur verð-
bóta, að hluta verðtryggð.
Nemi sú tryggirg fyrsta árið
60% af umframframleiðslu,
hið næsta 40% og hið þriðja
20% en ljúki svo. Þeirri heim-
ild, sem nú er til í lögum um
verðtryggingu búvöru til út-
flutnings, verði breytt þannig,
að heimiluð sé greiðsla til
ákveðinna framleiðsluþátta á
frumstigi, enda sé jafnframt
tryggt, að þær hafi áhrif til
lækkunar á framleiðslukostn-
aði búvöru. Átak verði gert til
að tryggja heyverkun í land-
inu með aukinni votheysverk-
un og súgþurrkun og innlend-
ur fóðuriðnaður stórefldur,
þannig að hann metti í mun
ríkari mæli en nú er heima-
markaðinn. Tillagan fjallar
einnig um átak í markaðsmál-
um , endurskoðun lánareglna,
rannsóknir, menntun og ný
verkefni í landbúnaði.
Það kom fram í máli Egils
Jónssonar, er hann mælti fyrir
þessari tillögu, að óðaverð-
bólga sú, sem hóf innreið sína
í íslenzkan þjóðarbúskap upp
úr 1971 og hefur verið viðvar-
andi síðan, að vísu nokkuð
breytileg, sé höfuðorsök þess
vanda, sem landbúnaðurinn á
nú við að etja. Þannig hafi
10% verðábyrgð útfluttrar bú-
vöru, sem komst á með Fram-
leiðsluráðslögum 1960, nægt
til verðbótanna fram yfir
miðjan síðasta áratug, þegar
verðhækkanir innanlands, það
er tilkostnaður í framleiðslu,
tók að þróast langt fram úr
verðþróun á erlendum mörk-
uðum búvörunnar. Það sé því
eitt helzta hagsmunamál bú-
vöruframleiðslu í landinu að
ná niður þeirri verðbólgu, sem
rótfestist hér á árunum
1971—1973 í tíð þáverandi
vinstri stjórnar.
Landbúnaður var allt frá
upphafi íslenzkrar byggðar og
fram um síðustu aldamót höf-
uðatvinnuvegur þjóðarinnar.
Sá atvinnuvegur, sem fæddi og
klæddi kynslóðirnar. Það kom
og í ljós á heimsstyrjaldarár-
unum síðari, er samgöngur
okkar tepptust við umheim-
inn, hverja þýðingu það hefur
fyrir þjóðina að búa að sínu,
hvað framleiðslu matvæla
áhrærir. Þær aðstæður geta
ennþá skapast í viðsjálli ver-
öld að landbúnaðurinn verði
sá bakfiskur þjóðarinnar, sem
úrslitum ræður um hag henn-
ar.
Árið 1910 höfðu tæplega
48% þjóðarinnar enn fram-
færi sitt af landbúnaði. Þessi
tala var komin niður í 9% 1975
og enn neðar nú, ef eingöngu
er miðað við frumframleiðsl-
una. En sú viðmiðun segir
aðeins formála að stórri at-
vinnusögu. Landbúnaðurinn
framfærir ekki aðeins það
búandfólk er frumframleiðsl-
unni sinnir. Landbúnaðurinn
leggur íslenzkum iðnaði til
verðmæt hráefni, ekki sízt
ullar- og skinnaiðnaði, sem
eru mikilvægir þættir útflutn-
ingsiðnaðar okkar, en sá hóp-
ur er sinnir störfum í mjólkur-
og kjötiðnaði er ekki síður stór
orðinn. Og iðnaðar- og verzl-
unarþjónusta við nærliggjandi
sveitir skapar mörgum þétt-
býslisbúanum atvinnu og af-
komu. Það orkar til dæmis
ekki tvímælis að íbúar kaup-
staða eins og Akureyrar,
Húsavíkur og Sauðárkróks
sækja að allnokkrum hluta
atvinnu sína í tilvist nærliggj-
andi landbúnaðarhéraða. Þétt-
býlisstaðir eins og Selfoss,
Egilsstaðir og Blönudós, svo
dæmi séu nefnd, byggja af-
komu sína mestpart á úr-
vinnslu búvöru eða þjónustu
við sveitirnar umhverfis.
Þannig er landbúnaðurinn
óhjákvæmilegur þáttur í því
haldreipi, sem atvinnuvegir
þjóðarinnar fléttast í, og
byggð í landinu öllu hvílir á.
Mjólkurframleiðslan í land-
inu hefur nú dregizt saman
þann veg að hún samsvarar
nokkurnveginn innanlands-
markaði. Öðru máli gegnir um
sauðfjárbúskapinn, enda
óhjákvæmilegt, ef, hann á að
fullnægja innlendri eftirspurn
í lélegum búskaparárum, að
nokkur umframframleiðsla
verði í góðæri. Þau hráefni,
sem hann leggur iðnaði okkar,
réttlæta og nokkra umfram-
framleiðslu, þó þar verði að
hafa hóf á, meðan innanlands-
verðbólga háir sölusamkeppni
á erlendum mörkuðum. Sam-
hliða því að ná niður verð-
bólgu hlýtur landbúnaðurinn
þó að leggja vaxandi rækt við
markaðskönnun.
Flestar þjóðir V-Evrópu og
N-Ameríku leggja landbúnaði
sínum til einhvern stuðning
með einum eða öðrum hætti.
Það er einnig gert hér. Og það
samræmist heildarhagsmun-
um meðan stuðningurinn er
innan samfélagsgetu og skyn-
semismarka. Sú tillaga að
stefnumörkun í landbúnaði,
sem sjálfstæðismenn hafa nú
lagt fram, byggir á þessari
skoðun, en hefur það að mark-
miði, að skapa íslenzkum land-
búnaði rekstrarleg skilyrði til
að standa á eigin fótum, með
aukinni hagkvæmni, hyggi-
legri framleiðslustjórnun og
aðlögun að markaðsaðstæðum.
Rey kj aví kurbréf
Laugardagur 14. marz
Hver á að
sjá um fram-
kvæmdirnar?
Þær umræður, sem orðið hafa
að undanförnu um næstu stór-
virkjanir hafa leitt í ljós, eins og
við mátti búast, að Alþýðubanda-
lagið ætlar að koma í veg fyrir, að
byggðar verði fleiri en ein virkjun
á þessum áratug. Það mundi þýða,
að engin orka yrði afgangs til þess
að byggja upp frekari orkufrekan
iðnað og nýjar stórvirkjanir og
stóriðja mundu dragast fram undir
aldamót. Það er hlutverk lýðræð-
isflokkanna þriggja að hindra, að
þessi áform nái fram að ganga og
tryggja jafnframt, að á næstu
8—12 árum verði byggðar þrjár
nýjar virkjanir, við Sultartanga,
Blöndu og Fljótsdal og að hafizt
verði handa um undirbúning að
frekari stóriðju. Þær umræður,
sem hingað til hafa farið fram
gefa tilefni til að vekja athygli á
tveimur þáttum þessa máls.
í fyrsta lagi kemur upp spurn-
ingin um það, hvaða aðili eigi að
sjá um framkvæmdir við virkjun
Blöndu og Fljótsdalsvirkjun.
Landsvirkjun er að sjálfsögðu
framkvæmdaaðili við Sultar-
tanga en óráðið er hver verður
áðili að hinum virkjununum
tveimur. Það fer ekki á milli mála,
að Landsvirkjun er eini aðilinn
sem hefur reynslu af framkvæmd-
um við stórvirkjanir. Landsvirkj-
un hefur séð um byggingu þriggja
stórvirkjana á einum og hálfum
áratug. Þessar framkvæmdir hafa
tekizt framúrskarandi vel. Starfs-
menn Landsvirkjunar hafa aflað
sér á þessu tímabili reynslu og
sérþekkingar, sem er ómetanleg
við framtíðaruppbyggingu stór-
virkjana í landinu. Það er auðvit-
að ekkert vit í öðru en að hagnýta
þessa dýrmætu reynslu og sér-
þekkingu Landsvirkjunar við
byggingu Blönduvirkjunar og
Fljótsdalsvirkjunar. Misjöfn
reynsla af öðrum virkjunar-
framkvæmdum styður mjög þessa
skoðun.
Það er dýrt spaug, ef virkjunar-
framkvæmdir misheppnast. Þjóð-
in hefur ekki efni á slíkura mistök-
um oftar en einu sinni. Til þess má
ekki koma, að nýjar virkjunar-
framkvæmdir verði fórnarlömb
stofnanastríðs og afbrýðisemi
milli stofnana eða hjá einhverjum
stjórnmálamönnum í garð Lands-
virkjunar. Þeir eiga að annast
þessar framkvæmdir, sem hafa til
þess þekkingu og reynslu og
Landsvirkjun er eini aðilinn hér-
lendis, sem slíka reynslu hefur.
Alþingi þarf að taka af skarið í
þessum efnum, um leið og ákvörð-
un er tekin um virkjunarfram-
kvæmdir.
Viðræður um
stóriðju
Þá er ástæða til að vekja athygli
á því, að ekki hafa farið fram
neinar viðræður að ráði við er-
lenda aðila, sem áhuga kunna að
hafa á uppbyggingu orkufreks
iðnaðar hér á þriðja ár eða frá því
að Hjörleifur Guttormsson kom í
iðnaðarráðuneytið haustið 1978.
Þetta sinnuleysi Hjörleifs getur
orðið okkur hættulegt. Afleiðing
þess er sú, að við höfum takmark-
aða hugmynd um það, hvernig
landið liggur hjá þeim aðilum
erlendis, sem við kynnum að vilja
fá til samstarfs við okkur. Jafn-
framt hafa þessir sömu aðilar
enga sérstaka ástæðu til að ætla,
að íslendingar hafi áhuga á slíku
samstarfi, þar sem ekkert frum-
kvæði hefur verið sýnt af íslands
hálfu svo lengi og yfirlýsingar
ráðherra iðnaðarmála ganga allar
út á það, að við höfum ekki áhuga
á slíku samstarfi. Þar talar ráð-
herrann hins vegar fyrir hönd
lítils hluta þjóðarinnar og telja
má ljóst, að bæði meirihluti al-
mennings og meirihluti Alþingis
sé á annarri skoðun.
Forsenda þess, að við getum
byggt þrjár stórvirkjanir á næstu
8—12 árum er að sjálfsögðu sú, að
við náum samningum um nýja
stóriðju og æskilegt er, að þeir
samningar séu gerðir áður en
virkjunarframkvæmdir hefjast.
Það kynni að veikja samnings-
stöðu okkar, ef við værum komin í
gang með tvær til þrjár virkjanir
en hefðum engan orkusölusamn-
ing á hendi.
Alþingis bíður því eftirfarandi
verkefni. Að taka ákvörðum um
byggingu þriggja stórvirkjana á
næstu 8—12 árum. Að taka
ákvörðun um að fela Landsvirkjun
að sjá um allar þessar virkjanir.
Að taka ákvörðun um að þegar í
stað verði hafin athugun á gerð
orkusölusamninga, sem gerir þess-
ar þrjár virkjanir mögulegar. Það
er stórmál fyrir framtíð þjóðar-
innar, að þessar ákvarðanir verði
teknar á Alþingi fyrir vorið með
þeim hætti að iðnaðarráðherra og
Alþýðubandalaginu verði gert
ókleift að bregða fæti fyrir þær.
Af hverju
birtið þið
þetta?
Það er ekki óalgengt, að for-
ráðamenn Morgunblaðsins séu
spurðir um það, hvers vegna þessi
eða hin greinin birtist í blaðinu. í
sumum tilvikum er spurningin
byggð á því, að viðkomandi grein
sé svo léleg, að það sæmi ekki
Morgunblaðinu að birta slíkt efni.
í flestum tilvikum er ástæðan
fyrir spurningunni hins vegar sú,
að fólk kann ekki að meta skoðan-
ir greinarhöfunda og telur, að þær
eigi ekki heima í Morgunblaðinu,
ef þær ganga gegn stefnu blaðsins
sjálfs.
í þessum efnum er byggt á
þeirri meginreglu, að Morgunblað-
ið skuli vera opið blað og vett-
vangur fyrir skoðanaskipti fólks,
hvar svo sem það kann að vera í
flokki eða hverjar sem stjórn-
málaskoðanir þess eru. Morgun-
blaðið hefur um langt árabil
þróazt að þessu marki. Þar hefur
ekki verið um stökkbreytingar að
ræða heldur hægfara aðlögun í
samræmi við breyttan tíðaranda
og þjóðfélagshætti. Þegar metið er
hvaða greinar skuli birtast í
Morgunblaðinu er fyrst og fremst
tekið mið af því, hvernig fjallað er
um það efni sem greinin snýst um,
en ekki hverjar skoðanir greinar-
höfundar kunna að vera. Greinum,
sem augljóslega eru ærumeiðandi
eða meiðandi á annan hátt fyrir
einhverja tiltekna einstaklinga er
yfirleitt hafnað nema ríkar ástæð-
ur liggi til birtingar þeirra.
Harkalegar árásir á Morgunblaðið
sjálft eru birtar og einnig hefur
blaðið birt undanfarin misseri
nokkrar greinar, sem hafa verið
svæsnar persónulegar og pólitísk-
ar árásir á formann Sjálfstæðis-
flokksins, Geir Hallgrímsson.
Töluverð rök má færa fyrir því, að
það hafi verið gagnrýnisvert af
blaðinu að birta sumar þeirra
greina, en það hefur engu að síður
verið gert.
Þessi afstaða til birtinga að-
sendra greina hefur orðið til þess,
að Morgunblaðið er, og hefur verið