Morgunblaðið - 26.04.1981, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. APRIL 1981
leikhúsinu. Nú, ég var þá byrjað-
ur að sýna á skemmtistöðum.
t>ær drógu mig þá með sér í
Þjóðleikhúsið og upp frá því
byrjaði ég að sýna á sviði".
IIoí lært að
hlakka aldrci til
Ég leit upp frá skrifblokkinni
og vissi ekki hvort ég ætti að
halda áfram. Skildi það vera
sárt fyrir hann að rifja upp sitt
fyrra frelsi, þegar líkaminn
hlýddi honum og hann gat farið
og gert hvað sem hann vildi?
Mér leið svipað og ég væri að
sýna innlæstum fanga myndir af
Bláströndinni.
En Haraldur naut þess að
minnast liðinna tíma. Það var
eitt af því fáa sem hann mátti
leyfa sér nú orðið. Hann hafði
lært að hlakka aldrei til. Svo oft
hafði hann rekið sig á að það
mætti ekki. En stundum finnur
hann fyrir fiðring í maganum,
eins og t.d. í gær þegar honum
var boðið á La Boheme. Hann
vissi ailavega að hann yrði ekki
fyrir vonbrigðum, því að leiklist,
dans og óperur eru svo stór hluti
af lífi hans. Hann hefur opið boð
um að koma í Þjóðleikhúsið
þegar hann vill, en samt notfær-
ir hann sér það sjaldan núorðið.
Oft fór hann þangað þegar
Guðríður var lifandi, en svo dó
hún. Já, best er að binda ekki
trúss við neinn hérna, því það
má alltaf búast við að þeir deyji
á hverri stundu og þá situr
maður uppi með söknuð.
Nei, betra er að vera einfari.
Majíauppskurður
leiddi aí sér lömun
En Halli er húmoristi. Frá
blautu barnsbeini hefur bjart-
sýnin ætíð fylgt honum, enda
ekki veitt af í gegnum allt
erfiðið. Hann sagði mér að hann
gæti ekki ímyndað sér að það
væri nokkuð gaman að lifa ef
tilveran væri dans á rósum.
„Þegar dimman skellur yfir, veit
maður að einhverntíma birtir til
og eiginlega kann ekki sá maður
að meta birtuna sem ekki hefur
verið í myrkri".
En um leið og Haraldur sagði
þetta, minntist hann tímans sem
hann hafði lifað í myrkrinu. Þá
voru það vinir hans sem höfðu
haldið lífsneista í honum. Það
var fyrst eftir að líkami hans tók
upp á því að lamast. Þá gat hann
ekki eygt neina birtu. Hann
hafði farið í magauppskurð.
Læknarnir fjarlægðu 75 prósent
af maganum, sem hafði sprung-
ið. En eitthvað skeði þá. Kannski
einhverjar taugar hafi óvart
orðið fyrir hnífnum, eða kannski
þetta hafi alltaf verið fyrir hendi
og uppskurðurinn orðið til þess
að hleypa lömuninni af stað.
Veit ekki hver
sökudólgurinn er
„En veistu þá ekki hvað það er
sem fær þig til að lamast smám
saman?" Tilhugsunin að vita
ekki hver skaðvaldurinn væri
fannst mér óhugnanleg.
Haraldur dæsti. „Æ, þú veist
hvernig læknastéttin er. Þeir
mega fela fyrir manni. Þeim er
ekki skylt að segja nafn söku-
dólgsins. Nei, ég veit ekki hvað
hann heitir sjúkdómurinn, ef
það er þá sjúkdómur. Yfir mér
tala þeir á latínu. Einir sér tala
þeir móðurmálið. Einu sinni,
þegar ég var í rannsókn, einni af
mörgum, heyrði ég þá óvart tala
sín á milli og þá minntust þeir
eitthvað á að taug hafi farið í
sundur. En ef svo er, þá passa
þeir auðvitað að segja mér það
ekki. Ég ætti kannski að fara að
læra latínu. svo ég komist inn-
fyrir leyndardóma læknanna",
bætti Halli við og hló við minn-
ingar af einni rannsókn sem
hann hafði verið í. „Hersveitin
stóð þá yfir mér, eftir að hafa
framkvæmt fjölmargar rann-
hjá stjórnunarfélagi Islands, en
stuttu seinna fór lömunin upp í
raddböndin. Og nú er hún að
fara með sjónina. Ég er hættur
að geta t.d. lesið.
Ekki vorkenna mér
En, heyrðu, þú skalt nú ekki
fara að vorkenna mér!“ Hann
sagði þetta brosandi, en ákveð-
inni röddu.
„Kannski ég gæti sætt mig við
að vera bundinn við hjólastól,
svo lengi sem ég fæ að njóta þess
að lesa bækur. Ég get ekki að því
gert að vorkenna þér, því án
bóka gæti ég hreinlega ekki
lifað!"
„Sjáðu hérna“, sagði hann þá
og sýndi mér segulband á skrif-
borðinu. „Þegar ég er ekki að
gera eitthvað annað, hlusta ég á
spólur, ferðasögur, skáldsögur
og allt mögulegt. Ég fæ þær
sendar af bókasafninu. Þar eru
alveg sérlega hjálpsamar mann-
eskjur og nóg fyrir mig að
hringja til að fá ný eintök send
heim“. HANN var að hugga
MIG. „Eftir að sjónin fór að
skerðast, hefur heyrnin skerpst
þeim mun betur".
Næst dey ég
„En hvað tekur við? Stöðvast
lömunin á þessu stigi eða heldur
hún áfram?“
„Ég býst við að þetta fari upp
í höfuð og ætli ég deyi ekki þá.
Hún átti að stöðvast í mjöðmun-
um, en þess í stað skríður hún
upp allan líkamann. Ég átti að
fara núna í rannsóknir út af
talinu, en fór hvergi. Ég nenni
ekki að vera tilraunadýr lengur
og get alveg sagt mér það sjálfur
að lömunin fer næst upp í höfuð,
og þá, já, þá er ég bara dáinn.“
Hann talaði um dauðann eins
og væntanlegan vin. Ég hef
alltaf hrifist af því hvernig fólk
tekur því eina sem við eigum
öruggt í lífinu — dauðanum.
Sumir óttast hann, aðrir sjá
hann sjálfsagðan. Það var hugg-
unarrík tilfinning að þessi 44 ára
lífsglaði maður biði nálægð
dauðans af slíkri rósemi. Eg
vildi skyggnast lengra inní huga
hans.
Og þá tekur
nýtt líí við
„Hlakkar þú til að deyja?“
Haraldur hló. „Ég kvíði alla-
vega ekki fyrir því. Þetta liggur
jú fyrir okkur öllum.“
„Hvað heldurðu að taki við?“
„Ætli það verði ekki bara líf,
annað líf, önnur vitund. En sem
betur fer skil ég þennan líkama
eftir hérna! Og ekki get ég skilið
að ég eigi eftir að sakna hans. Ég
er búinn að vera hrakfallabálkur
svo lengi, að eitthvað annað
hlýtur að taka við. Þegar ég
byrjaði að nota hjólastólinn datt
ég hérna niður stigann. Síðan
hef ég verið með andlit eins og á
gömlum uppgjafa boxara".
Þá tek ég sko
danssyrpu!
„Trúirðu þá á Guð?“
„Ég veit það nú ekki. Stundum
finnst mér óréttlátt það sem
hefur komið fyrir mig. Ein-
hvernveginn hefur símasam-
bandið rofnað. Það er alltaf á
tali þegar ég hringi. Ætli það sé
ekki bara barnatrúin sem helst í
mér.
Ég held ég taki þá eina
danssyrpu, þegar ég er kominn
hinumegin", gantaði hann.
„Er það dansinn sem þú sakn-
ar rnest?"
Sakna mest frelsisins
„Ég sé eiginlega mest eftir því
að geta ekki farið út þegar mig
langar til. Að vera búinn að tapa
frelsinu og vera alltaf upp á
annan kominn. Stundum fer ég,
jú á böll og þá er nóg fyrir mig
að hringja í lögguna til að fá far
þangað. Þeir eru góðir strákar
og keyra mig alltaf á ball þegar
ég bið þá um það. Ég hef gaman
af því að fara á diskótek. Þá fæ
Haraldur og Grétar Sigurðsson í Rómeó og Júlíu í „Sumar í Tyrol"
1954.
í „Kátu ekkjunni"
sóknir og söng sín á milli á
latínu, þessu hrognamáli. Ég
sagði þeim að tala á máli sem ég
skildi, ellegar fara inná skrif-
stofur sínar þar sem þeir gætu
talað saman á máli sem þeir
sjálfir skildu".
Ég er edrú
Eftir magauppskurðinn fór
Haraldur heim og byrjaði fljót-
lega aftur að vinna í Flóru.
Hann kenndi sér einskis meins.
En svo byrjaði hann að ganga
skrikkjótt, en tók ekki eftir því
sjálfur. „Búðin var það lítil að ég
gekk þar aldrei neinar vega-
lengdir, svo þeir sem umgengust
mig daglega tóku ekki heldur
eftir því. En einn daginn þegar
ég skrapp á pósthúsið, mætti ég
Lamaður frá fótum
og uppí raddbönd
„Fyrst fór lömunin upp í
fótleggina og síðan í mjaðmirn-
ar. Þá var mér sagt að lömunin
færi ekki lengra. Ég fór þá að
læra keramikmálun hjá Glit. En
þá byrjaði ég að lamast í hand-
leggjunum. Eg get eitthvað not-
að hendurnar núna, en allt það
fína er farið úr þeim. Ég get t.d.
ekki skrifað eða hneppt tölum".
Hvað er það sem gefur
mönnum svona mikið lífsþrek og
orku til að halda áfram, þrátt
fyrir hið allra versta sem fyrir
mann getur komið? Ég myndi
sennilega vorkenna sjálfri mér
allt hvað af tekur, ef eitthvað
svipað kæmi fyrir mig. En Har-
aldur heldur bara áfram eins og
ekkert sé.
„Þá lærði ég að sv-'a í síma
gamalli vinkonu minni. Hún leit
hálf skringilega á mig og spurði
hvort ég væri virkilega drukk-
inn. Stuttu seinna frétti ég að
Halli hefði sést blindfullur og
slangrandi niðrí miðbæ klukkan
ellefu að morgni. Þá reyndi ég á
jafnvægið með því að ganga eftir
gangstéttarlínu. Það var þá sem
ég uppgötvaði að eitthvað hlyti
að vera að. Ég datt alloft í
þessum tilraunum".
Fór hann þá til læknis og upp
frá því hófst fjöldinn allur af
rannsóknum, skorinn, svæfður,
aftur og aftur og engin svör.
„Eftir að hafa staðið í einni
þriggja mánaða rannsókn, var
eina sem læknirinn hafði að
segja mér: Halli, settu bara
spjald utan á þig sem segir: „Ég
er edrú“.