Morgunblaðið - 12.06.1981, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. JÚNÍ1981
Engum er Helgi líkur:
„Og sagði þá fram
fyrstu 60 blað-
síðurnar í Njálu“
— Það hittist skemmtilega á að þið skuluð hafa
áhuga á að fá við mig viðtal núna því nú eru einmitt 60
ár síðan ég kom með kindurnar að norðan, sagði Helgi
Ilaraldsson á Ilrafnkelsstoðum er blaðamaður og
fréttaritari Morgunblaðsins, sem annaðist ljósmynda-
tökuna, voru sestir að góðgerðum en Sigríður systir
Helga hafði lagt á borð af mikilli rausn. Helgi er
níræður í dag — það þekkja hann allir og óþarfi að
kynna hann.
— Bændurnir hér í Hruna-
mannahreppi kusu mig til að
fara norður í Mývatnssveit og
átti ég að kynna mér fjárrækt
Þingeyinga en í því efni voru þeir
taldir öðrum fremri. Mér leist nú
ekki á þetta meira en svo en lét
þó slag standa.
Eg fór norður með Gullfossi í
byrjun árs 1921 en þá var ég
þrítugur og dvaldi fyrir norðan
fram á jónsmessu. Ég braut
mikið heilann um með hverjum
hætti ég gæti orðið að gagni fyrir
bændurna heima — þeir höfðu
ekkert tiltekið hvað ég ætti að
gera, bara að kynna mér þing-
eyska fjárrækt. Það varð útúr að
ég ákvað að fara með nokkrar
úrvalskindur suður og Mývetn-
ingar voru svo elskulegir að þeir
leyfðu mér að velja úr bezta fénu.
Og suður fór ég í sumarbyrjun
með 12 veturgamlar gimbur og 8
hrúta. Ég rak hópinn einsamall
inn á Akureyri, þaðan fór ég með
skipi til Reykjavíkur og rak
kindurnar svo einsamall upp í
Hreppa. Þetta var erfið ferð en
árangursrík. Síðan þá — í sextíu
ár — hafa þingeyskar kindur
verið hér í sveitinni. Ég starfaði
að sauðfjárkynbótum alla mina
búskapartíð og bændur sem
fengu hjá mér kynbótahrúta
báru allir sem einn að lömbin
sem undan þeim kæmu væru
þyngri og vænni en undan öðrum
hrútum. Tveir hrútar voru fluttir
til Grænlands til að kynbæta
fjárstofninn þar. Seinna frétti ég
svo að féð sem frá þeim var
komið hefði fengið gullmedalíu á
sauðfjársýningu í Danmörku.
Það kom mér alls ekki á óvart en
ég hafði gaman af því.
Við víkjum talinu að ætt og
uppruna Helga.
— Ég er fæddur hérna á
Hrafnkelsstöðum og hef átt hér
heimili alla æfi. Faðir minn
keypti jörðina 1880 — þegar
hann settist hér að var jörðin 24
hundruð á landsvísu og túnið
aðeins 20 dagsláttur. Við systkin-
in erum búin að búa hér síðan
1927 en nú búa hér þrír systur-
synir mínir í þríbýli og alls er
jörðin orðin 200 hektarar.
Faðir minn, Haraldur Sigurðs-
son, var frá Kópsvatni en móðir
mín, Guðlaug Helgadóttir, frá
Birtingaholti og foreldrar mínir
því bræðrabörn. Ég er kominn út
af Magnúsi Andréssyni, þing-
manni, í Syðra-Langholti en
hann var héðan úr Hreppunum.
Þessi ættbogi er kominn frá
Bolholti í Rangárvallasýslu og
kalla ég hana því Bolholtsætt.
Ættfaðirinn, Eiríkur í Bol-
holti, átti mörg börn og þau
fluttust flest út í Árnessýslu.
Elzta dóttir hans giftist Eiríki
Vigfússyni á Reykjum og hann
var forfaðir minn. Og svo er
þetta alltsaman náskylt —
Reykjaættin og Skeiðamenn og
Hreppamenn — þetta er allt
komið frá Eiríki gamla á Reykj-
um. Það var hann sem orti
vísuna frægu:
Sá úk eftir saurtunum
sem að koma af fjöllunum
ok étnir eru i útlóndum.
Og fleiri vísur sem fylgja
þessari, til dæmis:
LundabagKÍ enicinn er.
ekki þetta dámar mér.
allt í djoíuls danskinn fcr.
Helgi hefur marglesið fornsög-
urnar íslenzku og þykir fróður
um allt sem að þeim snýr. Hann
hefur sínar eigin kenningar um
margt sem að þeim lýtur og
hefur sett þær fram í blöðum og
tímaritum. Það er sagt að hann
hafi kunnað Njálu utanað hér
áður fyrr — svo mikla stund
lagði hann á lestur hennar. Ég
spyr Helga hvenær hann hafi
byrjað að lesa Islendingasögur.
— Strax og ég varð læs. Eða
reyndar voru það nú Fornaldar-
sögur Norðurlanda sem ég las
mest til að byrja með. Mér
fannst þær skemmtilegri en Is-
lendingasögurnar meðan ég var
krakki — þar voru meiri bardag-
ar og ennþá meiri kraftur í þeim.
Fornsögurnar voru allar til á
heimilinu — þær voru allar
keyptar á uppboði þegar ég var 7
eða 8 ára. Þá var ég löngu orðinn
læs og þetta var eins og hvalreki
fyrir mig — en sérstaklega var
það Njála sem heillaði mig.
Hvers vegna hefur þú svona
mikið uppáhald á Njálu?
— Hún er svo vel skrifuð og
þar er sagt frá afbragðs mönnum
— miklum afbragðs mönnum. Og
svo komst ég að því að einn bezti
Njálumaðurinn er Hreppamaður
— Kári Sölmundarson. Það er sá
maður sem ég er alhrifnastur af í
Njálu. Það vissi ég þó ekki fyrr
en ég var orðinn stálpaður.
í Landnámu stendur: Þorbjörn
jarlakappi, hann keypti land af
Má Naddoðarsyni í Hrepphólum
og hann var faðir Sviðu-Kára.
Kári er aldrei nefndur Sviðu-
Kári nema þarna, það er ansvíti
snjallt — hann sviðnaði náttúru-
lega í Njálsbrennu en hann er
aldrei kallaður Brennu-Kári.
Það er sagt að þú hafir
kunnað Njálu utanað.
— Ég hugsa að ég hafi farið
nærri því í eina tíð en ekki kunni
ég hana nú alveg alla. Þetta kom
upp þegar ég var á Hvanneyri, þá
tvítugur, og mikið hafði ég nú
gaman af því. Þá var Halldór
Vilhjálmsson skólastjóri og hann
kenndi m.a. í síðasta tíma á
laugardögum sem var kallaður
„ýmislegt". Þá um veturinn stakk
hann upp á því að við færum með
Njálu í þessum tíma — læsum
hana og segðum hana svo fram.
Það fór svo að ég var fyrstur
kallaður upp að töflu til að fara
með Njálu. Og ég fer að segja
Njálu og fæ að standa þarna í
klukkutíma og sagði þá fram
fyrstu 60 blaðsíðurnar í Njálu.
Ég man hve strákarnir litu upp
til mín á eftir og skólastjóranum
þótti þetta mikilsvert. Og auðvit-
að fékk ég ennþá meira dálæti á
Njálu eftir þetta.
LJósm. SÍKurður SÍKmundsson.
Ég hafði að sjálfsögðu lesið
Njálu og reyndar allar íslend-
ingasögurnar margoft — hjá afa
mínum á Króksvatni var Njála
alltaf lesin upphátt fyrir fólkið á
hverjum vetri og svo var einnig á
fleiri heimilum hér í sveitinni.
Það er því engin furða þó ég hafi
verið gagnkunnugur henni.
Þú hefur haldið þvi fram að
Snorri Sturluson og Sturia
Þórðarson séu höfundar Njálu.
— Já, ég hef skrifað um það —
það er fjallað um það ítarlega í
bókunum mínum en ég ætla ekki
að reyna að rökstyðja það hér.
Þessir tveir menn voru höfuð-
snillingar sinnar aldar þannig að
hugmyndin liggur beint við. Það
er margt í Njálu sem er eins
stílað og í Heimskringlu og
Njálu. Snorri hefur þó ekki
skrifað hana alla — það er ekki
lokið við að rita Njálu fyrr en um
1280 og þá er Snorri úr sögunni
fyrir nokkru. En einmitt um
þetta leyti kemur Sturla Þórðar-
son með lögbókina frá Noregi.
Þeir Snorri voru bræðrasynir og
ég held að það hafi verið Sturla
sem lauk við Njálu. Það er
athyglisvert hversu mikið er
vitnað í lögbókina í Njálu — og
varla hefur nokkur annar íslend-
ingur verið svona kunnugur lög-
bókinni, sem var nýkomin, annar
en Sturla. Þá er augljóst að það
er Sturla sem ritar kristnitöku-
þáttinn — hann er alveg sams-
konar og þátturinn aftan við
Landnámu sem vitað er að Sturla
ritaði.
— Heldur þú að Njála sé
sönn?
— Ég tel að hún sé sönn í
aðalatriðum — annað kemur
ekki til mála. Auðvitað hefur
höfundurinn lagað efnið til í
hendi sér en allir helztu atburð-
irnir hafa gerzt — fornleifarann-
sóknir hafa þegar staðfest sumt.
En hvers vegna snýr Gunnar
aftur?
— Það er ekki gott að segja —
kannski voru það örlögin sem
gripu inní. Hesturinn hnýtur og
Gunnar lítur til Fljótshlíðarinn-
ar og sýnist hún svo falleg að
hann vill með engu móti fara.
Mér finnst eiginlega Iíklegast að
hann hafi ekki viljað láta undan
— að honum hafi fundizt að
hann yrði minni maður ef hann
léti hrekja sig af landi brott. Það
er ákaflega undarlegt að Kol-
skeggur skuli fara utan en Gunn-
ar snúa heim. Kolskeggur segir:
„Hvorki skal ek á þessu níðast og
engu öðru, því er mér er til
trúað." Lifandis ósköp er þetta
falleg setning.
Og við höldum áfram að tala
um Islendingasögur en það yrði
alltof langt mál að taka upp hér.
Helgi gerþekkir íslendingasög-
urnar og talar um sögupersón-
urnar eins og nágranna er hann
hefur umgengizt langa æfi. Hann
hefur ritað mikið um þetta efni
og greinarnar verið gefnar út á
bókum. — Bækurnar heita „Eng-
um er Helgi líkur" og „Skýrt og
skorinort". í þeim er líka saga
Helga af Huppu á Kluftum —
sem sögð er einstætt listaverk í
Gagnfræðaskóla Akureyrar slitið:
140 luku grunnskólaprófi
Gagnfræðaskóla Akur-
eyrar var slitið 27. maí.
Skólastjórinn, Sverrir
Pálsson, minntist í upp-
hafi ræðu sinnar, frú Sig-
urjónu Pálsdóttur Frí-
mann, eiginkonu Jóhanns
Frímann, fyrrv. skóla-
stjóra, en hún er nýlátin.
Innritaðir nemendur voru alls
654, og voru 194 í 9 deildum
framhaldsskólans og 460 í 20
deildum grunnskólans. Kennarar
voru alls 67, 39 fastakennarar og
28 stundakennarar. Brautarstjór-
ar framhaldsdeilda voru Guðfinna
Thorlacius og Margrét Árnadóttir
á heilbrigðissviði, Bernharð Har-
aldsson á uppeldissviði og Valtýr
Hreiðarsson á viðskiptasviði. Yfir-
kennari er Ingólfur Ármannsson.
Af heilbrigðissviði 3. árs munu
að þessu sinni brautskrást 29
sjúkraliðar, en námslok þeirra
dreifast á tímabilið janúar—
ágúst, eftir því hvenær þeir ljúka
hinum verklega námsþætti í
sjúkrahúsi.
úr 3. bekk viðskiptasviðs luku 9
nemendur verslunarprófi hinu
meira, en hæstu meðaleinkunn
hlaut Harpa Halldórsdóttir, 9,0.
Hæstu einkunn á heilbrigðis-
sviði 2. bekkjar hlaut Baldvina
Kolbeinsdóttir, 8,1 á uppeldissviði
urðu hæstar og jafnar Kristín
Kolbeinsdóttir og Vala Ágústs-
dóttir með einkunnina, 7,9, og á
viðskiptasviði (almennu verslun-
arprófi) varð hæst Aðalheiður
Pétursdóttir 8,6. Fyrir það fékk
hún bókaverðlaun og farandbikar
frá Kaupmannafélagi Akureyrar.
Einnig hlutu Harpa Halldórs-
dóttir, 3. V, og Þóra Vala Haralds-
dóttir, Elfar Aðalsteinsson og
Magnús Hilmarsson, öll í 9. bekk,
bókaverðlaun frá skólanum fyrir
ágætan námsárangur, en Þuríður
Sigurðardóttir, 2. U, formaður
nemendaráðs, Fjölnir Freyr Guð-
mundsson, 8.D, og Ingimar Eydal,
8.F, fengu verðlaun fyrir forystu í
félagsmálum nemenda.
Grunnskólaprófi luku 140 nem-
endur, þar af náðu rétti til fram-
haldsnáms 112 eða 80%. Meðaltal
stiga í einstökum greinum á sam-
ræmdu grunnskólaprófi hjá nem-
endum skólans var yfirleitt all-
langt yfir landsmeðaltali.
Við skólaslit talaði Haraldur Óli
Valdemarsson fyrir hönd gagn-
fræðinga 1951 og afhenti peninga-
upphæð frá þeim í bókasjóð skól-
ans. Aðalsteinn Júlíusson talaði af
hálfu gagnfræðinga 1961, sem
gáfu 5000 krónur í listaverkasjóð.
Ingimar Eydal kennari stýrði
söng við athöfnina og lék undir á
hinn nýja og glæsilega flygil
skólans.
IÍASIMINN ER:
22410
|H«r0nnbIaÍ)it»