Morgunblaðið - 28.01.1982, Side 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. JANÚAR 1982
31
Friedrich A. Hayek teiur aö
frú Thatcher sé merkur stjórn-
málamaður, en finnur tvennt aö
hagstjórn hennar: aö hún hafi
ekki tekiö óeölileg sérréttindi af
verkalýðsfélögunum og aö hún
hafi ekki fremur reynt að nota
„leiftursókn" en „niöurtalningu"
gegn veröbólgunni.
Milton Friedman, kunnasti
talsmaöur aðhalds í peninga-
málum á okkar dögum, telur. aö
tvennt hafi ekki tekist sem
skyldi í Bretlandi: aö breyta
ríkisfyrirtækjum í einkafyrirtæki
og að lækka skatta. (Hann telur
reyndar einnig, að peninga-
magninu sé ekki stjórnaö meö
réttum hætti, en það er of flókiö
mál til að ræða í þessu viö-
fangi.)
vinnumarkaðnum hefur verið góður
friður, verkfallsdögum hefur stór-
lega fækkað, og kjarasamningar
hafa verið hófsamlegir. Frú Thatch-
er hefur ekki látið undan fjölmiðl-
um og öðrum, sem hafa hvatt hana
til að skipta sér af vinnudeilum og
kaupa frið með ódýrum peningum.
Það var umfram allt hún, sem sigr-
aði í nýlokinni deilu um British
Leyland, bresku bílaverksmiðjurn-
ar, sem ríkið á. Verksmiðjurnar eru
enn reknar með tapi, en það hefur
minnkað mjög síðustu árin vegna
hagræðingar. Stjórn verksmiðjanna
neitaði í síðustu kjarasamningum
að samþykkja meira en 3,8% launa-
hækkun og sagði, að hún lokaði
verksmiðjunum fyrir fullt og allt, ef
þessu tilboði yrði ekki tekið. Að vísu
stöðvuðu verkalýðsfélögin vinnu í
nokkra daga, en þau tóku tilboðinu,
er þau skildu, að frú Thatcher ætl-
aði ekki að skipta sér af deilunui.
Talið er, að launahækkanir i kjara-
samnirtgunum verði ekki að meðal-
tali nema um 7% á þessu ári (en það
felur í sér raunverulegar launa-
lækkanir í rúmlega 10% verðbólgu).
Þannig hefur tekist að kom á sæmi-
legum aga á vinnumarkaðnum með
aðhaldi í ríkisfjármálum og pen-
ingamálum. Launþegar og vinnu-
veitendur geta ekki lengur treyst
því, að ríkið kaupi frið af þeim með
ódýrum peningum, að taugar ráð-
herra bili.
Verkamannaflokkurinn ógnar
ekki heldur frú Thatcher. Hún er
svo heppin, að í miðri kreppu, sem
kemur illa við flesta, er stjórnar-
andstaða hans máttlítil. Miðju-
bandalag Frjálslynda flokksins og
Jafnaðarmannaflokksins getur orð-
ið henni hættulegra. Stefna þess er
fremur að skapi bresks almennings
en stefna Verkamannaflokksins,
sem hefur orðið fyrir áhrifum af
fámennum, en duglegum hópum
öfgamanna. Það er reyndar fróðlegt
að bera saman frú Thatcher og
Shirley Williams, eina skærustu
stjörnuna á himni Jafnaðarmanna-
flokksins eftir stórsigur hennar í
aukakosningunum í Crosby. Frú
Williams er komin af yfirstéttar-
fólki, faðir hennar var prófessor í
stjórnfræði, móðir hennar kunnur
rithöfundur, hún var í einkaskóla og
þurfti síðan engan námsstyrk til að
komast í Oxford eins og frú Thatch-
er. Hún hefur alltaf getað vorkennt
lítilmagnanum úr hæfilegri fjar-
lægð, og um hana og samflokks-
menn hennar má segja, að þau eru
tilbúin til að hjálpa öðru fólki, ef
það er þeim að kostnaðarlausu.
Þetta er viðkunnanlegt fólk að sjá
og heyra, en það hefur ekki hrifist
af miklum hugsjónum, hefur ekkert
til að berjast fyrir. Þetta fólk, sem
breytir engu og engum getur verið
illa við. En frú Thatcher breytir
ýmsu, og þess vegna er mörgum illa
við hana.
Stundum er sagt, að miðjubanda-
lagið hafi allt sitt fylgi, vegna þess
að stóru flokkarnir tveir hafi færst
hvor í sína áttina og skilið mikið
fylgi eftir í miðjunni, frú Thatcher
sé „of langt tíl hægri". Þeir, sem
segja þetta, skilja ekki, að þeir eru
að nota mjög óskýrar líkingar. Hvað
er „hægri" og „vinstri“ og „miðja" í
stjórnmálum? Þeir eru að strika út
völl, sem ekki er til, tala um áttir,
sem enginn getur bent á. Öfgamenn
eins og Tony Benn hafa að vísu náð
miklum áhrifum í Verkamanna-
flokknum, en það er fjarri lagi að
kenna frú Thatcher við öfga. Hvaða
öfgar eru það að reyna að halda
aukningu peningamagns á sama bili
og aukningu þjóðarframleiðslu?
Hvaða öfgar eru það, að reyna að
stöðva hækkun ríkisútgjalda? Frú
Thatcher hefur sennilega orðið fyrir
hinu sama og margir aðrir baráttu-
glaðir umbótamenn. Það er talið til
marks um, að hún sé ekki hófsöm,
að hún er herská, því að á okkar
dögum leggja menn hófsemi að
jöfnu við undanlátssemi.
Að sigra söguna
Það er síður en svo óhugsandi, að
frú Thatcher sigri í næstu þingkosn-
ingum í Bretlandi. Verið getur, að
atvinnulífinu batni, og verið getur,
að mönnum lítist ekki á það kvik-
syndi sem Mitterrand er að leggja
út í handan Ermarsundsins, og læri
af því. En að svo komnu máli er
miklu líklegra að hún tapi. Það er
ekki nýmæli, að valdsmönnum sé
blótað, þegar illa árar. Við munum
það úr I leimskringlu, hvernig Svíar
Mennmgar- og vís-
indalegir
DANSK-ÍSLENSKI sjóðurinn hefur
nýlega veitt nokkur framlög og
styrki til eflingar menningar og vís-
indalegra tengsla þjóðanna á milli.
Styrkirnir eru að upphæð samanlagt
27.000 danskar krónur eða ríflega
33.000 íslenskar krónur.
Mestan styrk fær Þórir Þórð-
arson prófessor og dr. theol. kr.
4000 danskar til að taka þátt í
ráðstefnu í Árhus. 2000 danskar
krónur fá Svend Funder mag. sci-
ent til Islandsferðar og Lise
Præstgaard Andersen til að skrifa
bók, „Skáldmeyjar — kvennagoð-
sögn“. 1000 krónur danskar fá eft-
irtaldir: Árni Bragason stud.
agro., Jón Guðmundsson, agro..
styrkir
Guðmundur Halldórsson agro.,
Pia Sveinsdóttir arch., Þorsteinn
Þorvarðarson agro., Frank Frið-
riksson polit., Kristján Ásgeirsson
arch., Jón Þorvaldsson arch., Sæ-
var Birgisson polyt., Ingólfur
Kristjánsson polyt., Þráinn
Hauksson hort., Elísabet
Sólbergsdóttir pharm., Helga
Skúladóttir pharm., Guðjón
Jónsson polyt., Ólafur Arin-
björnsson pædagogik., Baldur
Bjartmarsson polyt. og Ágúst
Arnórsson polyt.
Styrki að upphæð 500 danskar
krónur hlutu: Loftur Þorsteinsson
stud. tech., Jóhannes Benediktsson
tech., Bjarni Snæbjörnsson udd.t.
arkitekt og Þóra Hjálmarsdóttir.
Shirley Williams og sam-
flokksmenn hennar í Jafnaö-
armannaflokknum tala mjög um
„nýja stefnu'. En stefna þeirra
er í rauninni gömul. Henni var
fylgt á árunum 1950—1970 af
ríkisafskiptasinnum beggja
flokka, og hún reyndist ekki vel
að lokum, svo að ekki sé meira
sagt.
fóru með konunga sína. Og margir
hafa verið til að kenna frú Thatcher
um, að illa hefur árað í Bretlandi.
Hún hefur storminn í fangið. Hún
ber á herðum sér vanrækslusyndir
undanfarinna tveggja áratuga. Og
að sjálfsögðu eru skiptar skoðanir
um hana. Hverjum líkar það, þegar
hún birtist ströng á svip á
sjónvarpsskjánum og segir mönnum
þann óþægilega sannleik, að þeir
eigi ekki að eyða um efni fram og að
hún ætli að minnsta kosti ekki að
auðvelda þeim það með framleiðslu
ódýrra peninga? Ég horfði nýlega á
leikrit um hana og eiginmann henn-
ar í Lundúnum, „Anyone for Den-
is?“ I því er dregin upp heldur
ófrýnileg mynd af henni, þótt heita
ætti að það væri gamanleikrit. Og
róttæklingar hrópa á mannamótum:
„Ditch the Bitch“. En samverka-
menn hennar lýsa henni á svipaðan
hátt og höfundur Njálu lýsir Berg-
þóru — að hún sé skaphörð, en skör-
ungur og drengur góður.
Winston Churchill tapaði þing-
kosningunum 1954 eftir frækilega
forystu sína í heimsstyrjöldinni síð-
ari. En hann sigraði söguna — og
reyndar aftur í kosningunum 1951.
Allir vita, að hann er einn merkasti
stjórnskörungur Breta á þessari öld.
Ég ætla ekki að spá því, að frú
Thatcher tapi í næstu þingkosning-
um, sem verða á því merka ári 1981.
Hinu ætla ég að spá, hvort sem hún
tapar í þeim eða ekki, að hún sigri
söguna, að hún verði talin í hópi
merkustu stjórnmalamanna Norð-
urálfu á okkar dögum. Stundum
læðist að okkur sumum sá grunur,
að við séum að lifa síðustu daga
glæsilegrar menningar, sem varla er
orðin tvö hundruð ára — menningar
frjálsra, vestrænna lýðræðisþjóða
— og að framundan sé stofnanaræði
(korpóratismi), þannig að stjórn-
málaflokkar, ríkisstofnánir, einok-
unarfyrirtæki og hagsmunasamtök
skipti með sér valdinu og ekkert
verði eftir handa einstaklingunum.
Við getum ekki síst kennt skamm-
sýnum, tækifærissinnuðum stjórn-
málamönnum um það, ef þessi grun-
ur verður að veruleika. Én við get-
um þakkað stjórnmálamönnum eins
og frú Thatcher fyrir það, ef okkur
tekst að afstýra því.
Oxford í nóvember 1981.
Úlpurmreru úrnylon efiii, fóðraðarmeð dún.
Með lausri hettu,
sem auðvelt er að festa á, eða taka afi

BarnastærÓir 116cm.- 176cm.
DömustærÓir 34 36 38 40 42 44
Herrastæróir 48 50 52 54 56
Litir Dökkblátt Vinrautt
Verð Frá 760r Kr.
Snorrabraut Glæsibæ
Miövangi - Hafnarfirói