Morgunblaðið - 25.04.1982, Síða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. APRÍL 1982
Myndir
úr
ljóðheimi
Rætt við Gísla Sigurðsson listmálara um
sýningu hans á Kjarvalsstöðum, þar sem
hann sýnir 60 málverk við jafnmörg Ijóð
Athyglisverð og sérstæð sýning stendur nú yfir á Kjar-
valsstöðum, þar sem Gísli Sigurðsson listmálari sýnir verk
sín í Austursal. Á sýningunni eru sextíu myndir, allt olíumál-
verk á dúk og hafa myndirnar verið gerðar á síðastliðnum
þremur árum. Kveikjan að öllum myndunum eru Ijóð fjöl-
margra núlifandi og látinna íslenskra Ijóðskálda, þar sem
erindi úr Ijóði hefur orðið listamanninum uppspretta hug-
mynda í hverja mynd. Myndirnar standa þó að sjálfsögðu
allar sem sjálfstæð listaverk. Sýningin á Kjarvalsstöðum er
sjöunda einkasýning Gísla, en auk þess hefur hann tekið þátt
í mörgum samsýningum. Blaðamaður hitti listamanninn aö
máli, þar sem hann var að leggja síðustu hönd á undirbúning
sýningarinnar í síðustu viku. Talið barst fyrst að myndiistar-
námi.
Gísli Sigurðsson:
Mörg ár síðan ég tók að hugleiða sýningu af þessu tagi.
Ekki hefðbundid
myndlistarnám
„Ég stundaði ekki hefðbundið
myndlistarnám," sagði Gísli, „en
ég tel mig hafa verið að berja í
brestina í tuttugu ár, eða frá því
að ég fór að taka þetta alvarlega.
Þar áður hafði ég gutlað um skeið
án alls metnaðar við landslags-
myndagerð.
En þetta breyttist fyrir einum
átján eða tuttugu árum, en þá
varð ég ritstjóri Vikunnar. Þá
réðst ti! blaðsins Baltasar listmál-
ari, og það tókst þegar með okkur
kunningsskapur og ágætt sam-
starf, og við höfum alltaf borið
saman bækur okkar í þessum efn-
um síðan. Það er í og með honum
að þakka, að ég tók myndlistina
fastari tökum en verið hafði. Síð-
an þá hef ég drukkið í mig allt sem
verða má um myndlist; lært af
öllu því sem ég hef séð, og prófað
mig sjálfur áfram og farið í gegn-
um ýmis þroskastig, ef svo má að
orði komast.
Ögun af vinnu
við portrett
I upphafi fékkst ég við Iands-
lagsmyndagerð, en síðan færði ég
mig yfir á eins konar abstrakt
expressionisma, þar sem ég mál-
aði stílfært landslag, jafnvel svo
stílfært að áhorfandinn gat varla
séð annað en að um hreint ab-
strakt væri að ræða!
Ég yfirgaf svo þetta stig, og
sneri mér að „fígúratívari" út-
færslu á myndunum, þar sem
kenndi þó nokkurra áhrifa af
raunsæisútfærslu. A þessum tíma
fór ég í vaxandi mæli að fást við
mannslíkamann sem myndefni, og
síðar ekki minna mannsandlitið. I
framhaldi af því hef ég í vaxandi
mæli fengist við gerð portrett-
mynda, bæði í hefðbundu formi og
með frjálslegri útfærslu, og í öðr-
um myndum er mér gjarnt að nota
andlit við ýmis tækifæri.
Ég hef fjarlægst raunsæisstefn-
una aftur, og leitað á vit skáld-
skapar og fantasíu, án þess þó að
það sé abstrakt. Síðasta sprettinn
hef ég svo farið að nota Ijóð sem
aðföng í myndir, eins og best sést
á þessari sýningu. — En áður en
ég skilst alveg við gerð portrett-
myndanna, sem ég fæst alltaf
töluvert við og hef sérstakega
gaman af, þá langar mig að nefna
það, að sú gerð myndlistar hefur
hjálpað mér geysilega mikið á
ferli mínum. Þar þarf að koma til
alveg sérstök ögun, og mikið reyn-
ir á teiknikunnáttuna, og það sem
ég hef lært af gerð portrettmynda
hefur komið sér vel á öðrum svið-
um í myndlistinni.
Aðföng mynd-
listarmanna
En varðandi það sem ég var að
nefna um Ijóð sem óbeinar fyrir-
myndir eða kveikju að myndlist,
þá er það augljóst og ekki nema
eðlilegt, að málarar verði að afla
sér fanga í list sína, ekki síður en
aðrir listamenn. Sumir sækja sér
myndefni í landslag, aðrir í fólk,
hús eða ljóð. Þetta er líkt og þegar
rithöfundar afla sér fanga í skáld-
verk sín. Hjá mér blandast oftast
saman með þessum hætti ljóð,
landslag og fólk, sem ég steypi
saman í myndirnar.
Myndlist af þessu tagi er þá
frásagnarlegs eðlis, og í því sam-
bandi er rétt að rifja það upp, að
stík list átti ekki aldeilis upp á
pallborðið fyrir tveimur áratugum
eða svo.
Bannárin í
myndlistinni
Þegar ég byrjaði að mála, stóðu
yfir þau ár sem ég hef viljað nefna
„bannárin" í íslenskri myndlist, en
þá ríktu geysilega sterk boð og
bönn, sem fáir treystu sér til að
virða að vettugi. Sumir tóku þetta
jafnvel svo alvarlega, að þeir
hættu hreinlega að mála í mörg
ár, uns aftur rofaði til.
Þetta var formrannsóknartíma-
bil í myndlistinni, og sem slíkt
ákaflega þarflegt að mínum dómi,
og hafði gagnleg áhrif á myndlist-
ina.
En það er til marks um þær
miklu breytingar sem orðið hafa á
afstöðu manna til þessara hluta
síðustu árin, ekki hvað síst vegna
eða fyrir áhrif frá popplistinni, að
nú er nánast allt leyfilegt jafnt í
myndlist sem öðrum listgreinum.
Spurningin snýst ekki lengur um
það eftir hvaða stefnu maður
vinnur, heldur hver árangurinn er.
Ofsinn og mildin búa þér undir
bránni. Þrenna við Útsæ Einars
BenedikLssonar.
Andlegt inntak mynda
Sumir eru í abstrakti, aðrir í
hreinum raunsæisútfærslum, og
enn aðrir svamla um þar mitt á
milli. Allt er þetta ágætt, en fyrir
mér er það aðalatriði, höfuðnauð-
syn, að í myndunum sé að finna
eitthvert andlegt inntak. Það
skiptir líka höfuðmáli í því, hvort
mynd lifir, að hún hafi slíkt inn-
tak.
Til þess að hafa inni að halda
slíkt andlegt inntak þarf mynd
ekki endilega að vera frásagnar-
legs eðlis, en fáránlegt er að frá-
sögn megi ekki koma fyrir í mynd.
Aður var það um tíma talið vont,
ef mynd hafði það sem kallað var
bókmenntalegt eðli. Nú hafa fæst-
ir nokkuð við það að athuga, en
sýning af því tagi sem ég held nú á
Kjarvalsstöðum, hefði naumast
getað orðið að veruleika fyrir um
það bil tuttugu árum.
Þegar föng eru sótt í ljóð má
segja að myndlistin hafi bók-
menntalegt inntak, en það á þó
ekki að skipta myndina neinu
máli, þar verður hið myndræna að
sitja í fyrirrúmi. Myndin verður
að lifa sjálfstæðu lífi, og má því
aldrei þurfa að hafa neins konar
texta með sér, hvorki ljóð né ann-
an texta, ef hún á að standa sem
mynd.
Vert er þó að minna á í þessu
sambandi, að bókmenntir af ýmsu
tagi hafa löngum verið myndlist-
armönnum „yrkisefni", svo sem
Biblían og goðsagnir áður fyrr, og
hér heima þekkjum við til dæmis
myndröð Baltasars við Fáka Ein-
ars Benediktssonar, frá síðustu
sýningu hans og Bragi Ásgeirsson
hefur gert myndir við Áfanga
Jóns Helgasonar og Jón Engil-
berts við Ijóð Tómasar Guðmunds-
sonar. Þjóðsögurnar hafa líka orð-
ið mörgum hugstæðar og nota-
drjúgar sem myndefni."
Heil sýning um IjóÖ
— Og nú hefur þú tekið þér fyrir
h^ndur að halda heila sýningu
með sextíu myndum, sem öll eiga
sér „ljóðræna" forsögu, ef svo má
segja.
„Já, það eru mörg ár síðan ég
tók að hugleiða þann möguleika að
halda heila sýningu byggða á ljóð-
um,“ sagði Gísli. „Síðan hef ég lík-
lega farið í gegnum ekki færri en
200 ljóðabækur islenskra skálda,
þar sem ég hef leitað að Ijóðum er
hvettu mig til að mála eftir
hughrifunum. Verkið byrjaði ég
síðan fyrir alvöru fyrir þremur ár-
um, og ég hef unnið að því meira