Morgunblaðið - 23.05.1982, Side 31

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. MAÍ1982
31
Verðum stund-
um að geta
hent skjölum
— segir danski skjalavörðurinn Harald
Jergensen, sem rætt hefur við íslenska
ráðamenn um endurskipulagningu þjóð-
skjalasafnsins
HELSTA STARFSEMI þjódskjalasafna er sú ad safna og
varðveita ýmis verðmæt skjöl og eölilega er sífellt barist
við það vandamál að fínna skjölunum hentuga geymslu. Ar
eftir ár hlaðast upp skjöl, gömul skjöl víkja í kjaliarann
eða aðrar geymslur fyrir yngri skjölum og að lokum er
kannski öllu steypt í svo varanlegar geymslur að engum er
fært að hafa að þeim aðgang og því síður not.
En hafa lesendur heyrt um
skjalasöfn, sem ganga hart fram
í því að henda skjölum? Skjala-
söfn sem leita uppi pappíra úr
ráðuneytum til þess eins að
grisja úr þeim verðmæti og
henda hisminu. Þessi stefna hef-
ur síðustu árin rutt sér til rúms
á þjóðskjalasöfnum hinna Norð-
urlandanna og Harald Jergen-
sen, starfsmaður danska þjóð-
skjalasafnsins og yfirmaður
Landsskjalasafnsins fyrir Sjá-
land o.fl., var hér á ferð nýlega
til að kynna Islendingum þessi
mál.
— Ég tel að íslenska þjóð-
skjalasafnið sé nú á krossgötum.
Framundan er að taka upp ný
vinnubrögð, því ljóst er að þótt
við viljum geyma öll möguleg
verðmæti á skjölum og ritum
kemur að því að nóg verður kom-
ið af svo góðu, sagði Harald
Jorgensen er Mbl. ræddi við
hann. — Ekki eru alltaf til pen-
ingar til að byggja yfir skjöl,
sem hlaðast upp og örsjaldan
eða aldrei eru notuð.
Aö geyma eða henda
— Þess vegna þarf nú að taka
hér á landi upp svipaðar reglur
og gilt hafa um mannsaldur á
hinum Norðurlöndunum varð-
andi skjalageymslu. Með þeim
eru gefnar helstu leiðbeiningar
um hvaða skjöl ber að geyma og
hverju má henda. Þar er um
langtímasjónarmið að ræða, við
horfum lengra fram á við og
spyrjum: Er þetta bréf, þetta rit,
þetta skjal þess virði að það hafi
sögulega þýðingu? Er líklegt að
menn vilji geta gengið að því eft-
ir 50 eða 100 ár til að hafa af því
þýðingarmiklar upplýsingar um
land eða þjóð, sögu, þjóðfélags-
mál, efnahagsmál o.s.frv.? En
einnig kemur tölvutæknin hér
nokkuð við sögu, hún auðveldar
á margan hátt varðveislu upp-
lýsinga, en leysir þó ekki allan
vanda.
íslenskir ráðamenn hafa kom-
ist að raun um að eitthvað verð-
ur að gera og því er nú starfandi
hér nefnd til að setja fram laga-
tillögur um skipan þessara mála.
Augljóst er að eitthvað verður
að gera þegar eitt ráðuneyti fær
daglega 100 bréf. Þessi bréf þarf
að taka til meðferðar og svara,
en þarf að geyma þau öll? Nei,
mörgum má henda án þess að
menningarverðmæti fari for-
görðum.
Harald Jergensen fyrrum landsskjalavörður í Kaupmannahöfn hefur verið íslenskum ráðamönnum innan
handar við tillögugerð um endurskipulagningu Þjóðskjalasafnsins. Ijfc—.: KöK.
Allt endar
í kjallaranum
Þess vegna þarf að setja regl-
ur svo starfsmenn ráðuneyta
geti leyft sér að henda bréfum,
svo starfsmenn þjóðskjalasafns
geti sagt hverju á að henda og
hvað þarf að geyma. Til þessa
hafa þessi bréf hlaðist upp. Þau
eru sett í möppur og þegar allar
möppur og allar hillur eru fullar
er því dembt í kjallarann. Eng-
inn hefur áhuga á að fara gegn-
um bréfabunkann, ekki ráðu-
neytismenn og þjóðskjalasafnið
hefur enga starfsmenn til þess.
Ég var fenginn til þess að
starfa með þessari nefnd um
tíma og greina frá skipan mála í
Danmörku. Virðist mér sem
ráðamenn hafi áhuga á að gera
hér breytingar á, enda sjá þeir
að til lengri tíma litið er hag-
kvæmara að leggja fjármagn í
að gera þjóðskjalasafn þannig úr
garði að það geti tekið þetta
hlutverk að sér í stað þess að
verja sífellt auknu fé til að leigja
geymslur. Auðvitað er auðveld-
ara að henda öllum bréfum frá
sér í næstu möppu, hugsa sem
svo að það geti alltaf verið þörf
fyrir þetta einhvern tíma. En
það gengur ekki til lengdar og
einn daginn sjáum við ekkert
fyrir skjalabunkum.
Víða má grisja
Ég kom t.d. einu sinni í safn
dönsku lögreglunnar. Þá sá ég í
hillu hálfan annan metra af
skýrslum um týnd reiðhjól mörg
ár aftur í tímann. Hvaða þýð-
ingu hefur að geyma slíkt? Er
líklegt að einhver sagnfræðingur
vilji vita hverrar tegundar þessi
hjól voru, hvaða litur var á þeim
og hvernig stýrið var í laginu?
Þurfa spítalar líka að geyma
hverja einustu röntgenmynd
sem tekin hefur verið af sjúkl-
ingum? Örsjaldan er litið á þess-
ar myndir aftur. Þarf að geyma
allar sjúkrasögur um botnlanga-
tilfelli um aldur og ævi? Þurfum
við að geyma allt sem snertir
skattframtalið í mörg ár? Þann-
ig má lengi grisja og þetta á ekki
aðeins við um þjóðskjalasöfn og
ráðuneyti heldur í sveitarfélög-
um og öllum stofnunum og fyrir-
tækjum.
Þetta er í stuttu máli skoðun
Haralds Jorgensen, fyrrum
landskjalavarðar í Kaupmanna-
höfn. Hann hefur dvalist hér í
vikutíma og kom að beiðni
menntamálaráðuneytisins, en
Jorgensen hefur tekið allmikinn
þátt í norrænu samstarfi þjóð-
skjalasafna og reyndar sam-
starfi við fjölmargar aðrar þjóð-
ir.
Sl. haust skilaði nefnd, sem í
sátu Aðalgeir Kristjánsson
skjalavörður, Gunnar Karlsson
prófessor og Jón E. Böðvarsson
borgarskjalavörður, tillögum um
skjalagrisjun og endurskipu-
lagningu og á 100 ára afmæli
safnsins 3. apríl sl. var síðan
skipuð ný nefnd til að halda mál-
inu áfram og kom Jorgensen
hingað í framhaldi af því. Hann
mun síðan senda hingað til lands
skýrslu um viðræður sínar og til-
lögur um hvað hann telur æski-
legast að gera til setningar
nýrra laga og reglugerðar um
Þjóðskjalasafnið og héraðs-
skjalasöfn, um grisjun skjala og
húsnæðismál. Þá hefur hann lýst
þeim vilja sínum við ráðamenn
að vera áfram til aðstoðar og
ráðgjafar ef þörf krefur. jt.
vernda lakkið - varna ryði
Svartir og úr stáli. Hringdu í'síma 44100.og pantáðu, þú færð þér svo
■■■■ kaffi meðan við setjum þá undir.
\ Sendum einnig í póstkröfu.
/2Jbukkver
Skeljabrekka 4. 200 Kópavogur. Sími 44100