Morgunblaðið - 23.05.1982, Page 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. MAÍ1982
ir að skerast í leikinn, getur lög-
reglan ekki skorast undan. Þá
gildir það einu þótt ég persónulega
hafi allmikinn skilning á því, að
unglingarnir hafi þörf á stað, þar
sem fullorðna fólkið getur ekki
fyigt hverju fótmáli þeirra eftir
með augunum; s,tað þar sem ungl-
ingarnir geti notið sín á óþving-
aðri og ef til vill annan hátt en
tíðkaðist hér áður fyrr.
Ég fæ ekki skilið af hverju ekki
er unnt að ráða bót á svona löguðu
með stjórnmálalegum aðgerðum.
Af hverju þarf að blanda okkur —
lögreglumönnum — aftur og aftur
inn í þetta? Það er víst áreiðan-
lega gert ráð fyrir því, „að við sé-
um svo óskaplega ánægðir yfir að
fá að beita valdi okkar". En í
rauninni er það þvert á móti.
Segið þér þetta við stjórnmála-
mennina?
Mjög oft. Og ég bendi þeim á, að
ástandið gæti orðið sérstaklega
Poul Eefsen, lögreglustjóri Kaup-
mannahafnar: „Ástandið í Dan-
mörku er farið að minna á upp-
lausnina á síðustu dögum
Weimar-lýðveldisins."
þau „lög og reglur", sem lög-
reglan á að sjá um, aö séu í
heiöri haldnar?
Ekki veit ég, hvort það stefnir
beinlínis í þessa átt. En hitt er
rétt, að á síðustu árum hafa lögin
almennt verið minna virt. Þetta er
vandamál, sem lögreglan verður
fyrst og fremst að horfast í augu
við. En þegar öllu er á botninn
hvolft, er þetta þó þannig vaxið
vandamál, að það kallar á póli-
tíska lausn. Dagsdaglega rekst
maður á ókjörin öll af reglugerð-
um og lagafyrirmælum, og þeim
fer stöðugt fjölgandi. Danmörk er
orðin að geðveikislega ofstjórnuðu
þjóðfélagi, þar sem vart finnst
orðið smuga fyrir frjálsar athafn-
ir þegnanna; við þessu eiga menn
sannarlega að gjalda varhug. Ef
menn geta ekki orðið tekið sér
neitt fyrir hendur, án þess að reka
sig sífellt á lagafyrirmæli, þá end-
ar það með því að menn hunza
hvert lagaboðið á fætur öðru. Hér
Lögreglan
fær skellinn
Blaðamaður Berl-
ingske Tidende átti
nýlega eftirfarandi
viðtal við lögreglu-
stjórann í Kaup-
mannahöfn. Bar þar
margt á góma en sér-
staklega þó hinn sí-
aukna vanda stór-
borgarlögreglunnar
við aö stilla til friðar í
átökum, sem sprottin
eru af vaxandi félags-
legri ókyrrð.
í allri Vestur-Evrópu færast
alls konar afbrot í vöxt, árekstrum
, milli yfirvalda og þegna fjölgar,
og farið er að bera meira og meira
á áberandi gagnrýnni afstöðu alls
almennings til lögreglunnar.
Danmörk er engin undantekn-
ing að þessu ieyti. Það skyldi því
engan furða, að yfirmann lögregl-
unnar í Kaupmannahöfn, hinn 56
ára gamla lögreglustjóra Poul
Eefsen, væri farið að langa aftur
til áranna fyrir 1975, þegar hann
var „lögmaðurinn bak við umferð-
aröryggið" og gegndi stöðu yfir-
manns umferðardeildar í dóms-
málaráðuneytinu danska.
En að eigin sögn finnst honum
starf sitt vera áhugavert, þótt
hann dragi enga dul á, að hann
hafi áhyggjur af þróun mála — af
árekstrum, þar sem lögreglan
uppsker alit að því hatur fólks —
og að honum finnist það óþægi-
legt, að „hellt skuli vera svívirð-
ingum og óþverra yfir sig“, meðal
annars í dagblöðunum.
„Það er mjög þýðingarmikið —
og það brýni ég líka fyrir ungum
lögreglumönnum — að blöðin hafi
vakandi auga með opinberum yfir-
völdum, og þá ekki sízt með lög-
reglunni, sem hefur svo víðtækt
vald. En gagnrýnin verður að
b.vggjast á réttum grundvelli, og á
það skortir stundum nokkuð," seg-
ir Poul Eefsen.
Eitt af því, sem bakar lögreglu-
stjóranum áhyggjur, er að alls
konar félagsleg vandamál eru í
vaxandi mæii þau viðfangsefni,
sem lögreglan verður að fást við
og koma í lag. í raun og veru eru
það þó stjórnmálamennirnir, sem
eiginlega bæri skylda til að kljást
við þess háttar mál. Honum
finnst, að rekja megi marga þætti
þeirrar ókyrrðar og ört vaxandi
ofbeldishneigðar, sem nú gerir
vart við sig, til almennrar
óánægju með þjóðfélagið sjálft.
Úr því að ríkisstjórnin, þingmenn
og borgarfulltrúar eru ekki innan
seilingar almennings, lendir það á
lögreglunni að taka á sig skellinn.
Ég skil
æskufólkið
Er það óþægileg tilfinning, að
lögreglan skuli æ oftar — eins
og til dæmis þegar fólk setur
upp umferðartálmanir, við al-
mennar mótmælaaðgeröir eöa
þegar setzt hefur verið að í auð-
um húsum — þurfa að láta til
skarar skriöa gegn þegnum, oft
á tíðum gegn bornum og ungl-
ingum, sem naumast er unnt að
telja með við flokkun afbrota-
manna?
Það er afar óþægilegt að lenda í
þess háttar átökum eins og til
dæmis, þegar æskufólk tók
Schönning og Arvé-verksmiðjuna
herskildi. En þegar við erum beðn-
hættulegt, ef ekki er fyrst og
fremst ráðin bót á atvinnuleysi
unglinganna og aðgangur að
menntastofnunum gerður greið-
ari. Sérhver danskur stjórnmála-
maður veit þetta, en það þarf samt
auðsýmlega að brýna þetta sí og æ
og enn greinilegar fyrir þeim. Það
hlýtur að vera hroðalegt að geta
hvorki fengið neitt að gera, né
heldur geta fengið þá starfs-
menntun, sem hugur manns
stendur til. Eiga aðeins að bíða,
bíða og bíða. Það getur ekki leitt
til annars en að þetta unga fólk
verði vonsvikið og gefist brátt upp
við að bjarga sér.
Ofbeldi og
hrottaskapur vex
Hverjar álítiö þér ástæöurnar
fyrir þessari almennu aukningu
á líkamsárásum og hinum sífellt
ruddalegri aðferðum, sem farið
er að beita?
Já, hverjar eru ástæðurnar fyrir
því? Hér áður fyrr gátu menn gert
út um deilumál sín með hnefun-
um, en nú orðið virðast menn
finna þörf hjá sér til að sparka í
fórnarlambið, þegar það liggur
varnarlaust fyrir fótum manns, og
helzt virðist þurfa að nota hníf . . .
Það hafa verið skrifaðar margar
bækur og lærðar ritgerðir um
þetta efni, án þess að tekizt hafi
að finna öruggt svar við þessu. Er
þetta tákn um þjóðfélagslega
kreppu? Stendur þetta í sambandi
við hina auknu þjóðfélagslegu
flokkadrætti og aukinn tvískinn-
ung á stjórnmálasviðinu?
Stjórnmálamennirnir .eyða, að
því er mér finnst, mikiu meiri
tíma í að deila hver á annan og
rökræða ástæðurnar hver fyrir af-
stöðu annars, fremur en hitt að
stefna að því að leysa í samein-
ingu eitthvað af þeim erfiðu
vandamálum, sem hrannast núna
upp fyrir framan okkur. Hvenær
skyldi síðast hafa komið fram til-
laga, sem almennt var fagnað með
ummælum eins og „hugmyndin er
reglulega góð. Þessu erum við
samþykk"! Það er ósk lands-
manna, að vandamálin verði leyst,
en menn óska ekki eftir því að
hlusta bara á stjórnmálamennina
skeggræða málin fram og aftur
skefjalaust sín á milli.
Hvernig kann þaö að enda, að
yðar áliti, ef þeseu heldur svona
fram, aö ókyrrð og ofbeldi fer
stöðugt vaxandi bæði í Kaup-
mannahöfn og í landinu öllu?
Ég veit það raunar ekki. Mér
finnst hins vegar, að ástandið hér
sé um margt farið að verða líkt því
ástandi, sem ríkti í Weimar-lýð-
veldinu undir stjórn Brúnings for-
sætisráðherra og von Hinden-
burgs ríkisforseta. Þá hnakkrifust
stjórnmálamennirnir og ræddu í
ákafa fram og aftur um málin, á
meðan hinir ýmsu öfgahópar til
hægri og vinstri slógust á götun-
um. Og hvernig endaði svo
Weimar-lýðveldið? Ég vona, að
það fari ekki eins hér í Danmörku.
Og þegar málum er svo komiö,
er lögreglan þá eins og milli
tveggja elda?
Já ... það minnir mig á það,
sem ég skrifaði í bréfi einu til Lise
Östergard dómsmálaráðherra, eft-
ir öll lætin í kringum kvenna-
ráðstefnuna, þegar lögreglan fjar-
lægði nokkrar konur, sem höfðu í
frammi andóf. Beiðnin um lög-
regluaðgerðirnar kom frá foringja
í öryggissveit Sameinuðu þjóð-
anna, en eftir á sagðist þessi for-
ingi svo sannarlega ekki hafa beð-
ið um þær. „Eitt er víst,“ skrifaði
ég í bréfinu til dómsmálaráðherr-
ans, „um leið og pólitík blandast
inn í málin, er lögreglan í klípu."
Óskeikul lögregla?
Gerir það afstöðu lögreglunnar
ef til vill ennþá erfiðari, aö þær
hugmyndir, sem margir þegnar
gera sér um, hvaö rétt sé og
leyfilegt, hafa smátt og smátt
gengið mjög svo í berhögg við
áður fyrr virtu menn til dæmis
umferðarlög og -reglur alveg
sæmilega. Nú orðið er ástandið í
þeim efnum næsta hryggilegt. Ef
menn fara að leggja í vana sinn að
brjóta viss lagaboð og reglur, þá
hefur það neikvæð áhrif á viðhorf
manna til annarra lagafyrirmæla.
Af hálfu lögreglunnar hefur
oftsinnis verið stungið upp á því
að afnema í allmörgum tilvikum
refsiákvæðin með öllu.
Hver er ástæöan til þess, að
færri þegnar „standa með lög-
reglunni" nú á dögum, heldur en
reyndin var hér áður fyrr?
Ég veit raunar ekki, hvort þessu
er þannig farið. I fyrra var stofn-
un einni falið að rannsaka til
hvaða aðila í þjóðfélaginu fólk
bæri mest traust, og lögreglan var
þar í öðru sæti, næst á eftir lækn-
unum. Ég held ekki, að um meiri
andúð sé að ræða í okkar garð nú á
dögum, en hins vegar er hún látin
meira í ljós í dagblöðunum.
Það kemur ekki ýkja oft fyrir, að
lögreglan játi, að henni hafi orð-
iö á mistök, þótt tæpast geti nú
allir í lögregluliðinu kallast
óumdeilanleg ofurmenni. Getur
þaö ekki leitt til þess, að óhugn-
anleg tilfinning fari að grípa um
sig meðal almennings, ef menn
taka aö álíta, að framburöur
lögreglumanns sé í öllum tilvik-
um tekinn mun trúanlegri held-
ur en orö óbreytts borgara?
Jú, það er alls ekki við það un-
andi, ef málin taka að þróast
þannig, að fólk fer að álíta lög-
reglumenn alveg óskeikula, að allt
sem þeir hafist að sé rétt, og að
þeir hafi í öllum tilvikum einnig
rétt fyrir sér.
En tala kvartana vegna fram-
komu lögreglumanna hefur ann-
ars lækkað að mun, og er lægri
núna en fyrir fimm árum.
Álítið þér, að þaö sé af því aö
lögreglan sé orðin betri?
O nei, og ég hef reyndar verið að
velta því fyrir mér, hvernig standi
eiginlega á því.
Christiania
og eiturlyfin
Eruö þér sem stjórnandi um-
deildrar þjóðfélagsstofnunar
stundum sjálfur á vettvangi til
að ganga úr skugga um, hvað
eiginlega sé á seyöi?
Nei, og þar á stjórnandinn held-
ur ekki að vera. Þessi staða, sem
ég gegni, er stjórnunarstaða. Að-
alritstjóri dagblaös fer víst heldur
ekki á vettvang og tekur að rann-
saka málavexti og svo framvegis.
Til þess háttar hefur hann — al-
veg eins og ég — aðstoðarmenn.
Þannig hef ég til dæmis aldrei
verið niðri í Christiania-hverfinu,
og til þess liggja margar ástæður.
En ég hef hins vegar hitt íbúa
Christiania-hverfisins að máli á
skrifstofu minni. Hver sem kynni
að óska eftir að ná tali af mér,
getur það.
Af hverju hefur lögreglustjórinn
mestar áhyggjur?
Af þróun mála í þjóðfélaginu,
sem sagt, með hinum mörgu
árekstrum. Þá er eiturlyfjaneyzl-
an, og allt sem henni er samfara,
mér mikið áhyggjuefni. En hvern-
ig er svo sem hægt að draga ein-
hver mörk í þeim málum? Öll sú
eymd er ef til vill í nánu samhengi
við þá staðreynd, að mjög margir
af þeim, sem verða eiturlyfjunum
endanlega að bráð, er fólk, sem
hefur áður orðið að búa við félags-
lega upplausn, annað hvort á
heimilum, sem hjónaskilnaðir
hafa lagt í rúst, eða þá vegna at-
vinnuleysis, sídrykkju og lausung-
ar almennt.
Ég get nafnt eitt dæmi af ótölu-
lega mörgum, sem mér finnst vera
dapurleg staðreynd. Eitt kvöldið
sitja sex stúlkur á aldrinum tólf
til þrettán ára á krá niðri í
Christianiu, drekka sterkt öl og
reykja hass. Hverjir haldið þér, að
hafi verið forráðamenn þeirra?
Einstæðar mæður ... Því miður
rekumst við mjög oft á þannig að-
stæður.
Eigið þér börn sjálfur?
Ég á tuttugu og fimm ára gaml-
an son, sem er í lögfræðinámi, og
tvítuga dóttur, sem er í læknis-
fræði. Hvort ég tali um vandamál
æskunnar við þau? Jú, því ekki
það!
Geta þau sagt yður eitthvaö um
viðhorf unga fólksins og um hin-
ar mismunandi aðstæöur í þjóö-
félaginu — meðal annars um
einhver atvik í Christiania-
hverfinu, sem þér fréttið ekki
um hjá samstarfsmönnum yðar?
Það sem ég frétti hjá börnunum
mínum staðfestir það, sem ég vissi
þegar. Það vill svo til, að við í lög-
reglunni vitum heil reiðinnar
ósköp um börn og unglinga, um
feril þeirra og vandamál. Við er-
um nefnilega stöðugt að fást við
þau.
Eru ekki einhver takmörk fyrir
þvi, sem þér viljiö álíta að sé í
verkahring lögreglunnar? Það
bætast víst stöðugt nýir mála-
flokkar við, og hver veit, hvað
það verður næst, sem lögreglan
verður beðin um að taka að sér.
Það er erfitt að svara spurn-
ingu, sem byggist á ágizkun einni
saman. En ef til þess skyldi koma,
að lögreglan þyrfti að láta frá sér
heyra um þetta, verðum við að
skýra yfirmönnum okkar frá því,
það er að segja dómsmálaráðu-
neytinu.
Birgit
Rasmussen
25. maí
biðlisti
6. júlí
3 vikúr 10 sæti laus
2 vikur biölisti
17. ágúst
3 vikur biölisti
2 vikur biölisti
8. júní
2 vikur biðlisti
1 vika laus sæti
20. júlí 7. sept.
2 vikur biölisti 3 vikur laus sæti
1 vika laus sæti 2 vikur biðlisti
31. ágúst 29. júní
2 vikur biölisti 2 vikur fullbókaö
1 vika 4 sæti laus 1 vika laus sæti
15. júní 10. ágúst
3 vikur laus sæti 2 vikur biölisti
2 vikur biðlisti 1 vika biölisti
27. júlí 28. sept.
3 vikur fullbókaö laus sæti
2 vikur biölisti
URVAL
VID AUSTURVÖLL
SÍMI: 26900