Morgunblaðið - 26.05.1982, Side 12

Morgunblaðið - 26.05.1982, Side 12
12 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. MAÍ1982 Vilhjálmur Þ. Gísla- son — Minningarorð Fsddur 16. september 1897. Diinn 19. maí 1982. Samferðamenn hverfa sýnum og í dag er til moldar borinn eftir langt og gifturíkt æviskeið einn þeirra manna, sem hiýddu í ár- daga þessarar aldar gjallandi herhvöt skáldsins Hannesar Haf- stein. Aldar á morgni vöknum til að vinna vöknum ojj tygjumst, nóg er til aó sinna. Hátt ber aA stefna, von vid traust aó tvinna takmark og beit og efndir saman þrinna. Vilhjálmur Þ. Gíslason var bor- inn og barnfæddur Reykvíkingur, sonur hjónanna Þorsteins Gísla- sonar ritstjóra og skálds og Þór- unnar Pálsdóttur. Ólst hann upp á menningarheimili foreldra sinna og bar þess alla tíma merki í orði og æði. Mun uppeldi hans snemma hafa aukið honum víðsýni og áhuga á fjölbreytilegum málefn- um umfram flesta aðra jafnaldra hans. Mjög unni Vilhjálmur bernsku- og æskuslóðum sínum í Reykjavík og Þingholtunum öllu framar. Átti hann ótalin spor að húsi for- eidra sinna í Þingholtsstræti alla ævi og kvaðst verða annar maður, þegar hann gengi þá götu. Trygg- lyndi var sterkt einkenni hans. Hann unni mjög foreldrum sínum, ættmennum og venslafólki norð- an- og austanlands og var tröll- tryggur öllum sem hann batt vin- fengi við. Vilhjálmur varð stúdent 1917, lagði stund á íslensk fræði og fet- aði þar í fótspor föður síns. Meist- araprófi í norrænum fræðum lauk hann 1923, en fór þá erlendis til frekara náms. Varð hann brátt at- hafnasamur rithöfundur. Samdi hann og gaf út á langri ævi fleiri bækur um margvísleg efni í sinni grein en hér eru tök að nefna. Meginstörf Vilhjálms voru í Verzlunarskóla íslands, þar sem hann var skólastjóri í 22 ár, og hjá Ríkisútvarpinu, þar sem hann starfaði frá upphafi þess og var útvarpsstjóri síðustu 15 ár starfsævi sinnar. Að öðru leyti kom hann við sögu á flestum svið- um menningarmála alla sína daga og skal aðeins nefna störf hans í Menntamálaráði og Þjóðleikhús- ráði, þó að hann léti til sín taka miklu víðar í borgar- og landsmál- um. Auk sagnfræði og fagurbók- mennta var fréttamennska Vil- hjálmi alltaf hughaldin og mun það hafa verið arfur frá æskuár- unum, er hann var með föður sín- um í blaðaútgáfu. Varð hann fréttamaður útvarpsins við stofn- un þess og brátt landskunnur fyrir efnisflutning á öldum ljósvakans og vann sér aðdáun almennings með skörulegum og fáguðum flutningi máls og allri framkomu. Árið 1935 varð Vilhjálmur bók- menntaráðunautur útvarpsins og naut víðtækrar þekkingar sinnar einnig með ágætum á því sviði. Eftirminnilegir eru annálar þeir, sem hann flutti þjóðinni á gaml- árskvöld um margra ára skeið. Voru þetta aukastörf, en útvarpið átti mjög sterkar taugar í Vil- hjálmi frá fyrstu tíð, og 1953 var hann skipaður útvarpsstjóri. Gegndi hann því embætti til sjö- tugs eða til ársloka 1967. Útvarps- stjórnarárin urðu mikill annatími á æviferli Vilhjálms Þ. Gíslason- ar, enda urðu þar miklar breyt- ingar og framfarir. Ný tækni leysti aðra af hólmi eins og jafnan gerist. Útvarpið fluttist í nýtt hús- næði og loks hófst undirbúningur íslensks sjónvarps, sem hafði markað sín fyrstu spor, þegar hann lét af störfum. Við fráfall Vilhjálms Þ. Gísla- sonar hrannast að minningarnar um okkar fyrstu kynni og nána samvinnu um áratuga skeið. Sam- starfið hófst um leið og ég kom til útvarpsins 1944 og við tókum að vinna saman að dagskrárgerð, tveir menn, ólíkir um margt. Ég þekkti Vilhjálm auðvitað eins og öll þjóðin, en hann ekki mig, en hann tók mér tveim höndum þegar í stað og á vináttu okkar, sem þá tókst, bar aldrei nokkurn skugga, hvort sem hann var samstarfs- maður minn við dagskrárgerð eða húsbóndi, og honum á ég að ævi- lokum margt gott upp að inna, sem seint verður goldið nema með hlýjum hug. Ef gefa ætti Vilhjálmi Þ. Gísla- syni einkunnarorð, þá nefndi ég hann gæfumann. Hann var frið- samur maður og óáleitinn, en djúphugull, og störfum hans fylgdi gifta. Hann var góður borg- ari í beztu merkingu þess orðs, og höfuðborginni var sómi að þessum virðulega og vörpulega syni sínum hvar sem hann fór. Hann var mað- ur hófs og góðrar reglu, glaðlynd- ur og vingjarnlegur í allri fram- komu. Skoðanir hans voru fast- mótaðar af erfðum og uppeldi, en hann var samt óvenju víðsýnn og umburðarlyndur og átti auðvelt með að setja sig í annarra spor. Vilhjálmur Þ. Gíslason var einnig mikill gæfumaður í einkalífi sínu. Eftirlifandi kona hans er Inga, dóttir Árna Jónssonar prófasts á Skútustöðum við Mývatn, hin mesta sæmdarkona og styrkasta stoð manni sínum, unz yfir lauk. Þeim hjónum varð þriggja barna auðið; þau eru Þór, hæstaréttar- dómari, Ingibjörg, launamála- fulltrúi Vitamálaskrifstofu, og Auður Eir, sem fyrst kvenna á ís- landi varð þjónandi prestur. Fjöl- skylda Vilhjálms skapaði honum gott og friðsælt ævikvöld eftir langan starfsdag og hann sinnti hugðarefnum sínum meðan heils- an leyfði. Það var ánægjuefni að sjá frá hendi hans fyrir tveimur árum skemmtilega og stórfróðlega bók um Jónas Hallgrímsson og Fjölni. Þar var engin ellimörk að sjá, þó að höfundur væri vel yfir áttrætt. Vilhjálmur Þ. Gíslason var trú- aður kristinn maður. Hann er nú fæddur inn í annað ljós, og gefi Guð honum raun lofi betri. Eftirlifandi ástvinum hans vott- um við hjónin samúð okkar og þökk fyrir liðna tíð. Andrés Björnsson Skólastjórinn okkar er látinn. Vilhjálmur Þ. Gíslason var fædd- ur 16. september 1987, dáinn 19. maí 1982. Að öðru leyti ætla ég ekki að rekja æviferil hans, aðeins minnast nokkrum orðum á við- kynningu mína og okkar skólafé- laganna, sem útskrifuðumst i fyrsta stúdentahópnum vorið 1945, af þessum merka manni og konu hans frú Ingu Árnadóttur. Ég kynntist Vilhjálmi fyrst vet- urinn 1939, þegar ég hóf nám í öðrum bekk Verzlunarskóla ís- lands. Þá var hann maður á bezta aldri. í mínum augum virðulegur og ráðsettur í fasi, stjórnsamur en þó ekki einstrengingslegur. Þótt hann væri stundum strangur, þá var alltaf stutt í kímnina og góð- vildina, sem undir bjó. Kynni mín af Vilhjálmi þessi fyrstu tvö og hálft ár, þangað til ég lauk verzlunarprófi, voru ekki veruleg önnur en sem góðs ís- lenzkukennara og virðulegs skóla- stjóra. Haustið 1943 var svo fyrir til- stuðlan Vilhjálms stofnuð svoköll- uð lærdómsdeild við skólann. Áð- ur voru menntaskólarnir í landinu aðeins tveir, MR og MA, og þótti mörgum sem það væri yfrið nóg og óþarfi að veita fleiri skólum rétt- indi til að brautskrá stúdenta. Vilhjálmur var framsýnn maður og vildi veg síns skóla sem mestan. Hann barðist þessvegna fyrir því, að afla skóla sínum þessara rétt- inda og fékk þvi framgengt eins og fyrr segir með atbeina Magnúsar Jónssonar þáverandi mennta- málaráðherra. Þetta var talsvert hitamál á sínum tíma, en nú held ég, að öllum finnist það sjálfsagt mál, enda þróunin orðin sú, að margir skólar hafa öðlast slík réttindi. Við vorum sjö strákarnir, sem hófum nám í lærdómsdeildinni 1943 og útskrifuðumst síðan vorið 1945. Á þessu tímabili kynntumst við Vilhjálmi náið. Hann lagði að sjálfsögðu áherzlu á að þessi til- raun sin tækist sem bezt. Ég held, að við og kennaraliðið höfum smitast af áhuga hans, og að allir hafi viljað gera sitt bezta. Ég held, að þarna hafi myndast einskonar hóptilfinning og hópmetnaður með samspili kennaranna og okkar, undir handleiðslu Vil- hjálms. Á þessu tímabili lærðum við að meta hvílíkur mannkostur Vil- hjálmur var. Við höfum síðan haldið kunningskapnum við Vil- hjálm og konu hans og notið þeirr- ar ánægju að mæta með þeim við skólauppsögn á fimm ára fresti og átt með þeim ánægjulegar stund- ir. Með þessum skrifum vil ég fyrir hönd okkar sjömenninganna og eiginkvenna okkar færa þeim þakkir fyrir allt gamalt og gott og færa frú Ingu og börnum þeirra innilegar samúðarkveðjur okkar. Árni J. Fannberg Kveðjuorð frá Norræna félaginu Ungur drengur á 4. áratug ald- arinnar hafði af fáu meiri ánægju og unun á vetrarkvöldum en hlusta á útvarp. Það varð gjörbreyting í lífi hans þegar Ijós kviknaði á Telefunken- tækinu í fyrsta sinn á þorranum 1933. Eitt af því sem ekki fór framhjá honum voru fræðsluþættir Vil- hjálms Þ. Gíslasonar um bækur og menn. Góð og yfirveguð fræðsla, aldrei fullyrt um of, leiðum haldið opnum til margra átta, og gáð um gættir allar. Því miður hafa niður fallið reglubundnir þættir í hljóðvarpi um það sem efst er á baugi í bókmenntum og listum hjá ná- grönnum okkar og öðrum íbúhm jarðkringlunnar. / Væri vel ef þeir yrðu upp teknir að nýju og verðugt verkefni hljóð- varps í minningu þess forystu- manns Ríkisútvarpsins sem hér er kvaddur. H»er qruadi ron á i IjÓHÍnu heiu* því Itf er «A vaka, en ekki aA dreyma, kveður Einar skáld Benediktsson í hinu snjalla kvæði Morgni. Mikill elju- og vökumaður er allur. Vilhjálmur Þ. Gíslason var einn af stofnendum Norræna félagsins fyrir tæpum sextíu árum, 20. sept- ember 1922. Hann var jafnan með áhuga- sömustu félagsmönnum þess og sat i stjórn þess um hálfrar aldar skeið, lengur en nokkur annar maður. Norræna félagið, sem nú starfar í 40 deildum víðs vegar um landið, var í fyrstunni aðeins ein deild i Reykjavík. Vilhjálmur átti sæti í stjórn hennar allt fram til hinstu stund- ar. Hann var sá maður sem gjör- þekkti starf Norræna félagsins frá upphafi vega. Við höfum bundið nokkrar vonir við, að honum ynnist tími til að rifja upp ýmislegt úr ferli félags- ins, sem ekki er skjalfest i gögnum þess, en þvi miður bönnuðu annir það meðan starfskraftar leyfðu. Undirritaður átti þess kost með- al annars að starfa með Vilhjálmi að undirbúningi norræns blaða- mannanámskeiðs á vegum Nor- ræna félagsins sem haldið var á öndverðu sumri 1973, ef rétt er munað. Það var mjög ánægjulegt að njóta reynslu og tilsagnar þessa margfróða og lífsreynda fræðara og er ljúft að minnast þeirra stunda sem við unnum saman. Námskeiðið tókst með ágætum og áttum við það ekki síst hugkvæmni Vilhjálms að þakka. A sambandsþingi Norræna fé- lagsins 1977 var Vilhjálmur kjör- inn heiðursfélagi fyrir langt og heilladrjúgt starf í þágu félagsins. Ein síðasta ritsmíð, sem þessi eljusami öðlingur vann að og lauk, var endurskoðun og endurútgáfa mikils ritverks um listaskáldið góða Jónas Hallgrímsson, sem svo kvað um norrænar hugsjónir á lið- inni öld: Hrejsti, ráásnilli «* ú°l[prýái TÍM Htjdji TOIl. Sijrri Hjinnindi og Mambeldni. Ánt fruóe öllum hllfí. í þessum anda vann Vilhjálmur Þ. Gíslason að sameiginlegum áhugamálum okkar félaganna í Norræna félaginu. Hans verður lengi minnst í okkar hópi með þakklæti og virð- ingu. Við sendum eiginkonu hans, Ingu, börnum þeirra og öðru venslafólki innilegustu samúð- arkveðjur. Til heimkynna sinna kveður konungur lífsins góðan þegn. Hjálmar Ólafsson Árið 1931 var mikið tímamótaár í sögu og starfsemi Verzlunar- skóla íslands. Skólinn flutti í eigið húsnæði að Grundarstíg 24, og Vilhjálmur Þ. Gíslason, magister, var ráðinn skólastjóri þ. 24. ágúst. Þetta reyndust vera hin mestu gæfuspor. Nýtt og merkilegt þroska- og vaxtarskeið Verzlun- arskóla íslands hófst með komu Vilhjálms að skólanum, og hélt það áfram stöðugt þau 22 ár, sem hann gegndi skólastjórastarfinu. Vilhjálmur var vel menntaður ungur maður. Hann varð stúdent frá Menntaskólanum í Reykjavík 1917, magister í íslenzkum fræð- um 1922, stundaði nám við ýmsa erlenda háskóla, og hafði unnið margháttuð bókmenntastörf, er hann tók við stjórn Verzlunar- skóla íslands. Vilhjálmur var maður fremur stór vexti, en persónuleiki hans var svo stór, að hann bar hvar- vetna höfuð og herðar yfir aðra. Vilhjálmur varð snemma lands- þekktur útvarps- og ræðumaður, svo að af bar, en nærvera hans ein nægði til þess, að áhrif hans segðu til sín, hvar sem hann var staddur. Verzlunarskólinn var stöðugt í mótun undir stjórn Vilhjálms. Hann bryddaði upp á ýmsum nýj- ungum, bæði í námsefni og félags- lífi nemenda, auk sýninga í skól- anum á nýtízku skrifstofuvélum og kennslutækjum. Hann sá til þess, að Verzlunarskóli íslands væri í fremstu röð framhaldsskóla og fylgdist gaumgæfilega með breytingum tímans. Vilhjálmur Þ. Gíslason unni Verzlunarskólanum og nemendum hans af alhug til æviloka. Við, nemendur hans, bárum ósjálfrátt óttablandna virðingu fyrir skóla- stjóra okkar. Við lengri og námari kynni vék óttinn, en virðingin óx, og ekki leið svo ár, að Vilhjálmur væri ekki hylltur af fyrrverandi nemendum sínum á hátíðum NSVÍ. Vilhjálmur tók snemma ást- fóstri við móðurmálið og íslenzk fræði. Hann kenndi íslenzku í efri bekkjum skólans, og naut þess innilega að miðla af þekkingu sinni. Islenzka er ekki oft vinsæl- asta námsgreinin hjá nemendum, en í tímum hjá Vilhjálmi var lögð slík alúð við móðurmálskennsluna, að nemendur hrifust með, og nám- ið varð lifandi og áreynslulaust. Vilhjálmur kunni námsefnið utan- bókar, og gekk oft um gólf á með- an nemendur lásu upp eða sögðu frá, og leiðrétti jafnóðum, væri einhver missmíði á. Markmiðið var kjarngott, fagurt og rétt ís- lenzkt mál. Verzlunarskóli íslands og ís- lenzka þjóðin nýtur í ríkum mæli uppskerunnar af starfi Vilhjálms Þ. Gíslasonar við skólann. Þeir ungu menn og konur, sem hann leiddi til þroska og útskrifaði, eru af þeirri kynslóð, sem nú stendur á hátindi í störfum sínum í þjóð- félaginu. Vilhjálmur missti aldrei sjónar á því, hve mikils virði það er fyrir ísland að eiga vel mennt- aða, dugmikla stétt manna, sem stundar viðskipti og verzlun, inn- anlands sem utan. Að þessu leyti hefur landið okkar sérstöðu, vegna tiltölulega einfaldra atvinnuhátta, sem leiða af sér margbrotnara viðskiptalíf. Það fer ekki hjá því, að menn eins og Vilhjálmur Þ. Gíslason skilja eftir sig djúp spor alls stað- ar, þar sem þeir leggja hönd á plóg. Verzlunarskólinn býr enn þann dag í dag að uppbyggingar- starfi Vilhjálms í ríkum mæli, tæplega 30 árum eftir að hann lét af starfi skólastjóra. Vilhjálmur hefur átt því láni að fagna, að fá að lifa langa ævi, og er það vel. Hann gat þess eitt sinn, að sér hafi stundum fundizt árin jaskast óþarflega, og eyðast í störf, sem ekki sá áþreifanlegan vott eftir. Þessu er í reynd á ann- an hátt farið. Eftir Vilhjálm liggja mörg og margvisleg rit- störf, frumsamin sem og þýðingar, auk aðalstarfa hans. Útvarpser- indi hans og ræður spönnuðu flest atriði þjóðlífsins, og hefur ekki verið öllu meir hlustað með at- hygli á mál manna en útvarpser- indi Vilhjálms. Hann ávaxtaði sitt pund vel. Við ævilok merks manns er erf- itt að flnna verðug kveðjuorð. Skólanefnd Verzlunarskóla ís- lands vill flytja Vilhjálmi Þ. Gíslasyni þakkir fyrir mikið og gott starf í þágu skólans, verzlun- arstéttarinnar og íslenzku þjóðar- innar allrar. Frú Ingu Árnadóttur eru sendar hugheilar samúðar- kveðjur, með þökk fyrir allan þann stuðning, sem hún ávallt veitti manni sínum í erilsömu starfi skólastjóra Verzlunarskóla íslands. Sigurður (íunnarsson. formaður skólanefndar. Vilhjálmur Þ. Gíslason er allur. Þar er genginn einn svipmesti menningarmaður sinnar kynslóð- ar á Islandi, atorkumaður á ýms- um sviðum bæjarlífsins og þjóð- lífsins, fjölfróður maður í ræðu og riti með lifandi áhuga á flestum heillamálum, klassiskur húman- isti af gömlum góðum toga, sem vonandi erfist frá kynslóð til kynslóðar. Hann var íslenskumaður að uppruna, sonur skáldsins og blaðamannsins Þorsteins Gísla- sonar, og ætíð áttu skálskapur og blaðamennska í honum rík tök. Eitt síðasta og merkasta ritverk Vilhjálms er t.d. saga blaða og blaðamennsku, en um þau efni var hann öðrum fróðari. Hann var sagnfræðingur að mennt og mót- un, meistari í norrænum fræðum og samdi rit um Eggert ólafsson og um Snorra Sturluson og goða-

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.