Morgunblaðið - 15.06.1982, Síða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. JÚNÍ1982
29
*
Veruleikinn
myrðir draum
Leiklist
Jóhann Hjálmarsson
Listahátíó.
Kajatabla:
BOLÍVAR
Ilöfundur: José Antonio Rial
Tónlist: Juan Carlos Núnez
Leikmynd og búningar: Silviaines
Vallejo
Lýsing og leikstjón: ('arlos Gimén-
ez
Rajatabla leikhópurinn fá
Venezúela kynnir okkur leiklist
sem gerir okkur þátttakendur í
óvenjulegri reynslu þrátt fyrir
ýmsar hliðstæður sem við þekkj-
um.
Sýning Bolívars býr yfir klass-
ískri reisn, en miðlar um leið
nýjum sjónarhornum i leikrænni
tjáningu. Afl sitt sækir verkið í
lýsingu persónu Bolívars, and-
stæður draums og veruleika, en
á fyrst og fremst að leiða í ljós
hvernig ástandið er í Suður-
Ameríku hundrað og fimmtíu
árum eftir dauða umbótamanns-
ins.
Höfundur Bolívars, José Ant-
onio Rial, hefur skrifað greinar-
gerð um verkið og segir m.a.:
„Um þessar mundir eru a.m.k.
ellefu einræðisstjórnir við völd í
rómönsku Ameríku og þessir
harðstjórar og valdaræningjar
eru allir „bolívarískir". Þeir
halda hátíðlega alla merkisdaga
í lífi frelsishetjunnar."
Það er einmitt einn slíkur
merkisdagur sem leikritið fjall-
ar um. Fangar í einangrunar-
búðum eins og þær gerast í
Suður-Ameríku samtímans eru
látnir setja á svið ævilok Bolí-
vars á búgarðinum San Pedro
Alejandrino í Santa Marta í Kól-
umbíu. Einn fanganna er skáld
og honum hefur verið falið að
semja texta. Hann freistar þess
að taka með bönnuð atriði úr lífi
Bolívars og storkar með því full-
trúum ógnarstjórnarinnar, enda
er honum refsað grimmilega.
Áhrifamikið í verkinu er hlut-
verk vitringsins sem er holdi
klædd söguskoðun einræðisríkis-
ins. Meðal þess sem honum er
ætlað er að smána leikarana.
Áhrifameira er samt hlutverk
ástkonu Bolívars, Manuelu
Saenz, en hennar er hvergi getið
í opinberum skjölum. José Ant-
onio Rial gerir hlut hennar mik-
inn í verkinu.
Eintal Manuelu Saenz þótti
mér hámark verksins. Það á að
fleygja henni út ásamt öðrum
leikurum, m.a. þeim sem leikur
Bolívar. En hún veitir mót-
spyrnu. Eftir að hún hefur verið
klædd úr skrautlegum búningn-
um flytur hún eintal sitt nær
nakin á sviðinu. Hún tjáir Bol-
ívar ást sína og segist hafa týnt
Guði. Hún boðar að hinum illu
muni refsað og talar rödd sann-
leikans. Manuelu Saenz lék Pilar
Romero af miklum þrótti.
Þróttmikill var einnig leikur
Daniel López í hlutverki skálds-
ins og Roberto Moll í hlutverki
Bolívars. En um leikinn í heild
sinni verður aðeins sagt að hann
var mjög vandaður og ber leik-
stjórn Carlos Giménes fagurt
vitni.
Þótt einstakir leikarar séu
áberandi í Rajatabla, mun fleiri
en þeir sem nefndir hafa verið,
er mest áhersla lögð á heildar-
mynd sýningarinnar. í leik-
myndinni er stefnt að einfaldleik
og fágun samkvæmt eðli verks-
ins. Ekkert er yfirdrifið. Það er
til dæmis ótrúlegt hve leikararn-
ir túlka vel æsing og ofsa án
mikillar áreynslu. Það er innri
hiti sem leikararnir lýsa og hann
leitar út án þess að þráður
verksins sé rofinn. Af þessu má
læra eins og svo mörgu hjá Raj-
atabla.
Um leikritið gilda orð höfund-
arins að leikrit „býður ekki upp á
lausn eða kenningu; það bregður
aðeins upp myndum af miklum
ósigrum og vonbrigðum, ef svo
skyldi vilja til, að maðurinn
hefði einhverja möguleika á að
læra af mistökum sínum". Eins
og bent er á snýst verkið ekki um
að vegsama Bolívar, hefja hann
til skýjanna, „heldur að reyna að
komast að kjarna þessa ástríðu-
fulla, en vonsvikna manns“.
Um það má að vísu deila hvort
þetta hafi tekist. Einnig er vafa-
samt að verkið gefi fyrirheit um
að manninum í ófullkomleik sín-
um auðnist að breyta heiminum
eins og höfundurinn gerir sér
vonir um. Bolívar mistókst ekki
alveg í uppreisn sinni gegn ný-
lenduherrum Spánverja, en
dæmi hans er hin óumflýjanlega
niðurstaða allra byltinga. Orð
eins og frelsi og dýrð eru aðeins
orð sem þegar best lætur njóta
sín vel í leikhúsi.
Kocsis á Listahá-
tíðartónleikum í Há-
skólabíói annað kvöld
Kjarvalsstaðir:
Verk Hjálmars á
tónleikum í kvöld
ÞRÍTUGUR ungverskur píanóleikari,
/oltán Kocsis, sem jafnframt er
tónskáld leikur á einleikstónleikum i
lláskólabíói á Listahátíð annað kvöld,
miðvikudag. Á efnisskránni eru verk
eftir Zoltán Kodály, Sedrustrén og
Gosbrunnarnir í Villa d’Este eftir
Franz Liszt, Atriði blómastúlkunnar
og lokaatriðið úr Parsifal eftir Wagn-
er og píanóleikarann sjálfan, Pólón-
es-fantasía eftir ('hopin og loks 12
Chopin-valsar.
Zoltán Kocsis á að baki glæsi-
legan feril, þrátt fyrir ungan aldur,
en hann fór að læra á píanó fimm
ára gamall. Hann fór í „Béla
Bartók“-tónlistarskólann í Búda-
pest þegar hann var ellefu ára og
siðar í „Ferenc Liszt“-tónlistar-
háskólann þar sem hann er nú pró-
fessor.
Kocsis er í hávegum hafður í föð-
urlandi sínu, en auk þess hefur
hann vakið mikla athygli á alþjóða-
vettvangi. Hann hefur hlotið fjölda
verðlauna fyrir píanóleik sinn, m.a.
Kossuth-verðlaunin, Liszt-verð-
launin og sigurlaun í Beethoven-
samkeppni ungverska útvarpsins.
Harold C. Schonberg, hinn annál-
aði gagnrýnandi „The New York
Times“ er meðal fjölmargra sem
hæla Kocsis mjög, og sagði hann
m.a. um leik hans nýlega: „Hr.
Kocsis settist og sýndi að hann
hafði þetta erfiða verk fullkomlega
á valdi sínu (fyrsta píanókonsert
Bartóks). Ekki einasta fór hann
Zoltán Kocsis
eins og stormsveipur í gegnum hina
miklu tónrænu og tæknilegu erfið-
leika verksins, heldur gerði hann
það án þess að hafa vitund fyrir,
um leið og hann gæddi tónlistina
lífi jafnóðum."
Tónleikarnir í Háskólabíói annað
kvöld hefjast kl. 21.
KAMMERVERK eftir Hjálmar H.
Ragnarsson, tónskáld, verða á tónleik-
um að Kjarvalsstöðum i kvöld. Þetta
eru fjórðu tónleikarnir í röðinni af sex
sem fram fara að Kjarvalsstöðum á
Listahátíð, en í tónleikaröðinni eru
eingöngu kammerverk eftir íslenzk
tónskáld.
Á efnisskránni í kvöld eru þrjú
verk. Hið fyrsta nefnist „Þrjú lög
fyrir klarínett og píanó“, en það er
elzta verkið á tónleikunum, nokkurs
konar „ópus eitt“ tónskáldsins og
var frumflutt 1975. Flytjendur eru
Einar Jóhannesson, klarínettuleik-
ari og Anna Málfríður Sigurðar-
dóttir, píanóleikari. Þá koma tvær
etýður fyrir einleik á flautu, „I
svart-hvítu“, þar sem flytjandi er
Kolbeinn Bjarnason. Verkið er frá
árinu 1978 og grundvallast tónskip-
anin á notkun hálftóna. Loks er
„Tríó fyrir þrjú klarínett“, örstutt
verk sem frumflutt var á stofntón-
lljálmar II. Kagnarsson
leikum Musica Nova sl. vor, en flytj-
endur eru Sigurður I. Snorrason,
Óskar Ingólfsson og Knútur Birgis-
son.
Tónleikarnir að Kjarvalsstöðum
hefjast klukkan 21.
Vel heppnaðir tónleikar
Human League í Höllinni
Sjaldan hefur undirritaður heyrt
jafn þungan og taktfastan trommuleik
og í Laugardalshöllinni á lostudags-
kvöld. Engum var þó trommunum
fyrir að fara því hér var á ferðinni
hljóðgervlaflokkurinn Human
Leaguc, skipaður þremur söngvurum
og þremur hljómhorðsleikurum auk
manns, sem sér um sýningu lit-
skyggna.
Það verður að segjast hreint út,
að Human League kom á óvart. I
rauninni var lítt vitað við hverju
mátti búast en svona eftir á að
hyggja eru þetta tónleikar, sem ég
hefði ekki viljað missa af. Human
League tókst nefnilega það, sem svo
ákaflega fáum hefur tekist til þessa,
að ná almennilegum hljómi í Höll-
inni. Ekki spillti fyrir að „showið“ í
kringum allt saraan var einkar vel
framkvæmt. Ljósin skemmtilega
notuð og litskyggnur Adrian
Wrights settu mikinn svip á tón-
leikana, enda er hætt við að án
þeirra hefðu þeir ekki orðið það sem
þeir urðu.
Liðskipan Human League býður
nefnilega ekki upp á mikil tilþrif á
sviðinu sjálfu. Þrír meðlimanna eru
meginhluta tónleikanna rígbundnir
við hljómborðin þannig að allt, sem
flokkast undir fjörlegar hreyfingar,
er undir framvarðasveitinni, Phil
Oakey, Susanne Sulley og Joanne
Catherall, komið. Stúlkurnar tvær
skiluðu danshlutverkinu með mikl-
um ágæturó þó svo listrænt gildi
hopps þeirra sé lítið, enda víst ör-
uggara þar sem sönghæfileikar
þeirra reyndust ekki stórbrotnir.
Þær gripu nokkrum sinnum til
hljóðnemanna í bakröddum en að
öðru leyti hvíldi söngurinn á herð-
um Phil Oakeys, sem skilaði því
hlutverki með stakri prýði. Hefur
skemmtilega rödd og beitir henni á
óvenjulegan hátt.
Tónlist Human League er fyrst og
fremst danstónlist. Mátti enda sjá
það á viðbrögðum unglinganna í
Höllinni, sem dönsuðu margir
hverjir eins og þeir ættu lífið að
leysa. Framan af var nokkuð þungt
yfirbragð á tónleikunum, en eftir að
ísinn var rækilega brotinn með
„Don’t You Want Me“ og gólfið líkt-
ist mest iðandi tnauraþúfu, tóku
þeir aðra stefnu. Þegar hljómsveit-
in var klöppuð upp í tónleikalok lék
hún tvö eldfjörug lög og annað
þeirra, „ Destination Venus“, var
eitt fjögurra bestu laganna. „Don’t
You Want Me“, „Love Action“ og
The Sound of the Crowd“ voru hin,
sem stóðu upp úr eftir kvöldið.
Ekki er hægt að skilja við þessa
tónleika án þess að geta þáttar Eg-
ós, sem hafði það hlutverk að „hita
upp“ fyrir Human League. Stóð
hljómsveitin sig frábærlega og stóð
hinum þekktu erlendu gestum ekk-
ert að baki. Tónlist Egós að auki
bitastæðari. Greinilegt var á föstu-
dag, að Egó mætti vel undirbúið til
leiks. Hvergi var veikan blett að
finna og frammistaða hljómsveitar-
innar í heildina séð pottþétt. Getur
Human League þakkað Bubba
Morthens og félögum að miklu leyti
þá stemmningu sem skapaðist i
Höllinni þetta kvöld.
Sigurður Sverrisson