Morgunblaðið - 17.06.1982, Page 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. JÚNÍ1982
63
Hvernig er
að eldast?
Ár hinna öldruðu vekur, sem
betur fer margar spurningar á
vörum. Fjöldi hugmynda um
hina öldnu, aðstöðu þeirra í sam-
félaginu, gæfu þeirra eða gæfu-
leysi, heillir þeirra eða umkomu-
leysi, birtast stöðugt og eru
íhugaðar og ræddar á fundum og
í fjölmiðlum, ásamt öllu, sem á
nú að gera til að bæta böl ellinn-
ar.
Það er því margt sem fyrir
augu ber „við gluggann" í glamp-
andi morgunsól og friðsælu
kvöldhúmi hins unga vors, sem
gaman er að festa í minni eða
færa öðrum að gjöf til að auka
gildi „ársins". Minna á það, sem
það á að veita, efla það, sem það
á að færa hinum öldnu til auk-
inna heilla og lærdóms.
Eitt hið bezta, sem þannig hef-
ur fyrir mín augu borið, er nokk-
urs konar ávarp til eldra fólks,
þar sem minnt er á hvernig á að
njóta lífsins ekki síður, þótt árin
verði mörg að baki. Varðveita
æsku og þrótt til ævinnar hinzta
kvölds á jörðu. Hlúa að bernsku
og æsku í eigin armi og barmi,
unz yfir lýkur.
Þetta var stutt ritgerð eða
grein um ellina eftir enska heim-
spekinginn Bertrand Russel,
einn vitrasta mann heims um og
eftir síðustu aldamót, hliðstæða
Voltaire hins franska á 18. öld.
Hér skal þess freistað í sem
fæstum orðum að endursegja að-
alatriðin úr þessu ávarpi Russels
til hinna öldnu, með hans eigin
orðalagi svo sem unnt er. Hann
er fæddur 1872 í maímánuði og
var talinn öðrum til fyrirmyndar
á háum aldri.
Grein hans hefur einmitt þau
einkenni og áhrif, sem telja
verður sígild til heilla þeim, sem
virða þau og meta sem sannleika
og speki i senn, tjáð á auðskilinn
hátt með hversdagslegu ívafi.
Hún hefst á þessa leið:
„Þrátt fyrir yfirskriftina:
„Hvernig á að eldast", ætti efni
þessarar greinar að sanna hið
gagnstæða: „Hvernig á að eldast
ekki.“ Það er miklu merkilegra
viðfangsefni. Þar mætti nefna
fyrsta ráðið:
„Veljið foreldra og forfeður
vandlega og á réttan hátt.“
Sé miðað við þá staðreynd, að
þar getum við engu um þokað, vil
ég geta þess sem mikilla heilla,
að flestir afar mínir og ömmur,
langafar og langömmur urðu há-
aldrað fólk, sem kvaddi heiminn
nær níræðisaldri, kröftugt og
stórbrotið.
Langamma mín í móðurætt
átti níu börn, sem til aldurs
komust, eitt sem dó í bernsku og
mörg við fósturlát.
En hún lét engan bilbug á sér
finna. Og þegar hún var orðin
ekkja, helgaði hún tíma sinn
meiri menntun og æðra uppeldi
óg andlegri þjálfun.
Hún var ein af stofnendum
Girton-háskólans og vann að
fræðslu kvenna í lyfjafræði.
Einu sinni á ferðalagi hitti hún
aldinn heiðursmann suður á It-
alíu, sem var mjög dapur í
bragði.
Hún spurði um orsök dapur-
leika hans og þunglyndis.
Hann kvað sér hafa orðið svo
erfitt að kveðja tvö afabörn sín.
„Almáttugur, hrópaði hún, ég
á sjötíu og tvö ömmubörn. Líf
mitt yrði í sannleika sífelldur
táradalur, ef ég kveddi sérhvert
þeirra með trega og söknuði."
Eg er eitt þessara ömmubarna
og veit, að hún kunni vel að
kveðja okkur.
Eftir áttrætt varð hún oft
andvaka um nætur. En þá tók
hún upp þann sið, að eyða tíman-
um frá klukkan 12 að kvöldi til 5
að morgni til lestrar og náms í
almennum fræðum og vísindum.
Satt að segja virtist henni
aldrei detta í hug, að hún væri
orðin háöldruð kona. En slíkt
hugarástand er einmitt bezta
lyfið til að varðveita eilífa æsku.
Sá, sem á mörg áhugamál og
verkefni til að fást við daglega,
hefur enga ástæðu til heilabrota
um þá staðreynd í kerfi samfé-
lagsins, hve mörg ár hann hefur
að baki og enn síður, áhyggjur
um það, hve framtíðin sé stutt
fyrir stafni.
Hvað heilsu snertir hef ég fátt
að segja. Hún er alltaf ágæt.
Eg et og drekk eins og mér
þóknast hverju sinni af hollum
og fábrotnum mat, en samt má
segja að allt sé hollt, sem mér
hæfir bezt.
Tvær hættur ættu aldnir að
varast sálarlega séð:
Önnur er sú að verða of háður
fortíðinni. Aldrei að rígbinda sig
alls konar minningum og eftir-
sjá, hversu bjart sem hinir góðu,
gömlu dagar kunna að ljóma og
söknuður vegna látinna ástvina
orðið sár.
Hugsun aldinna ætti einmitt
að snúast sem mest um framtíð-
ina, og það, sem gæti gefið henni
mest gildi, finna sem flest, sem
hægt er að kljást við og lifa
fyrir.
En þetta er ekki alltaf auðvelt.
Fortíðin laðar og lokkar og verð-
ur líkt og ósjálfrátt þyngst á
metum.
Það er auðvelt að mikla fyrir
sér langanir, óskir og afrek lið-
innar ævi og gera það allt sem
glæstast. Sé það rétt, ætti það að
gleymast, en sé það gleymt hefur
það sennilega verið ímyndun ein,
en ekki veruleiki. Burt með það
allt.
Átjánda starfsári Tón-
skóla Sigursveins D.
Kristinssonar lýkur
Tónskóla Sigursveins D. Krist-
inssonar var slitið þann 15. maí sl.
og prófskírteini afhent. Árið í ár
var 18. starfsár skólans og nem-
endur skólans voru 636 en kenn-
arar 34 auk skólastjóra. Þreytt
voru 123 stigapróf á skólaárinu.
Tveir nemendur luku áttunda
stigsprófi í gítarleik, þeir Hróðmar
Sigurbjörnsson og Einar Kristján
Kinarsson sem einnig hélt burtfar-
arprófstónleika af því tilefni.
Fyrir jól og páska voru haldnir
almennir nemendatónleikar, þar
sem m.a. kom fram blokkflautu-
kór forskólabarna. Tónskólakór-
inn hélt tvenna tónleika og skóla-
hljómsveitin sex, þar af þrenna í
tónleikaför til Austurlands.
Stjórnandi hljómsveitarinnar og
kórsins var Sigursveinn Magnús-
son.
Þetta var auk þess þriðja árið í
röð sem Georg Hadjinikos stjórn-
aði námskeiði á vegum Tónskól-
ans. Auk nemenda úr skólanum
voru margir þátttakendur í nám-
skeiðinu frá öðrum tónlistarskól-
um úr nágrenninu. Þessu nám-
skeiði lauk með tónleikum í Bú-
staðakirkju undir stjórn Georgs
Hadjinikosar þar sem flutt voru
sinfónísk verk eftir Jóhann Seb-
astian Bach, Franz Peter Schubert
og Igor Fjodorvitij Stravinskij.
Önnur stóra hættan á vegum
aldraðra er sú, að gera sig of
háða æskunni, unga fólkinu í von
um aukinn styrk frá æskufjöri
þess.
Eldra fólk, afar og ömmur,
sem sýna sama áhuga og af-
skiptasemi og áður, verða óðara
en varir hin versta plága. Þau
mættu vera sérstaklega sljó, ef
svo yrði ekki.
Ekki svo að skilja, að þau
gömlu eigi að vera og verða
áhugalaus. Það er öðru nær. En
sá áhugi þarf að vera hljóðlátur,
næstum dularfullur, heimspeki-
legur og fyrirhyggjusamur, en
aldrei angri þrunginn og væm-
inn.
Dýrin fjarlægjast unga sína
ósjálfrátt um leið og þeir stækka
og geta séð um sig sjálfir.
Mannlegum verum er slíkt ekki
auðvelt. Bernska mannsins er
svo langur tími. Ellin verður
þeim auðveldust og heilladrýgst,
sem eiga sér flest ópersónuleg
hugðarefni, sem leiða til hæfi-
legra starfa og viðfangsefna.
Mikil lífsreynsla verður þannig
áhrifarík og sú vizka heilladrjúg,
sem verður ekki öðrum byrði.
Það er þýðingarlaust að ætla
uppkomnum börnum að forðast
mistök, bæði af því, að þau trúa
ekki afa og ömmu, og einnig af
því, að þeim er nauðsyn að reka
sig á svo að þau geti sjálf öðlast
áhrif og gjafir lífsreynslunnar,
sem er stór hluti uppeldisins. En
eigir þú ekki ópersónuleg áhuga-
mál, verður þér lífið tómlegt án
afskipta af barnabörnunum. En
þá muntu sanna, að meðan þú
getur ennþá veitt þeim aðstoð
viö
gluggann
eftirsr. Arelíus Nielsson
með aurum og peysuprjóni, þá
máttu ekki vænta þess, að þau
njóti þín sem félaga. Þar verða
aðrir að koma til skjala.
Sumt eldra fólk er leynt eða
ljóst angrað af ótta við dauðann.
Á æskuskeiði er slík tilfinning
eðlileg. Ungir menn, sem hafa
ástæðu til alls hins versta í
orrustu, verða eðlilega beizkir í
huga yfir því að vera rændir eða
sviptir öllu því bezta, sem lífið
hefur að bjóða.
En fyrir aldrað fólk, sem
þekkir lífið í gleði þess og sorg-
um og notið hefur allra sviptinga
þess og fengizt hefur við flest,
sem það átti óskir um og hafði
krafta til, er þessi dauðageigur
nær auðvirðilegur.
Og þá er bezta ráðið einmitt
þetta sama, að mér finnst:
Eignast og varðveita sem flest
og bezt ópersónuleg hugðarefni
og viðfangsefni til að glíma við
og sigrast á.
Þá hrynja hallarmúrar og
virkisveggir eigingirni og ótta og
lífið eignast þennan ljúfa, frið-
sæla blæ hinnar almennu tilveru
eilífðar.
Þannig ætti lífsbarátta ein-
staklingsins að verða eins og lít-
ill lækur innan sinna tamarka í
fyrstu, en breiðir sig síðan út
með fossum og á flúðum.
Áður en varir getur hann orð-
ið að breiðu fljóti. Bakkarnir
fjarlægjast, straumana stillir,
vatnið flæðir smámsaman lygnt
og slétt. Að lokum er það án
sýnilegra öldufalla og brims og
síðast sameinast lækurinn eða
fljótið hafinu og verður án sárs-
auka og átakalaust hluti hins
leyndardómsfulla djþs.“
Hér lýkur í bili hugsunum
spekingsins Bertrands Russels.
En mig langar til að minna á
ljóð annars snillings á íslenzkri
strönd, sem orðaði bæn sína um
brottförina hinztu á þessa leið:
„(K*fdu dag í dauAa,
Drottinn þínu barni,
eins og léttu laufi
lyfti blær frá hjarni.
Kins og lítill lækur
Ijúki sínu hjali,
þar sem lygn í leyni
liggur marinn Nvali.“
MJ.
Ég er einnig alveg sammála
Russel, sem lýkur ávarpi sínu til
hinna öldnu á þessa leið:
„Ég mundi óska komu dauð-
ans, þar sem ég enn væri önnum
kafinn, sannfærður um að ein-
hver ágætur mundi taka við því
sem ég ætti enn ólokið og ánægð-
ur í þeirri vissu, að hafa gjört
allt, sem ég gat.“
Reykjavík, sumardaginn fyrsta,
1982.
KLÆÐIÐAF
STEYPUSKEMMDIR
MEÐ ÁLKIÆÐNINGU
Nýleg könnun Rannsóknarstofnunar
byggingariönaðarins á steypuskemmdum og sprungumyndunum
í íslenskum húsum leiddi í Ijós að ein haldbesta vörnin
er að klæða húsin áli.
A/KLÆÐNING ásamt fylgihlutum uppfyllir allar óskir um
gerðir, liti og lengdir.
A/KLÆÐNING hefur allt sem til þarf, allt til síðasta nagla.
INNKAUP HE
ÆGISGÖTU 7, REYKJAVÍK - SfMI 22000
0
II