Morgunblaðið - 16.10.1982, Side 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. OKTÓBER 1982
Minning:
Margrét Sigurðar
dóttir frá Grund
Fædd 16. ágúst 1889
Iláin 6. október 1982
Margrét Sigurðardóttir, fyrrum
húsfreyja á höfuðbólinu Grund í
Eyjafirði, lézt i fjórðungssjúkra-
húsinu á Akureyri þann 6. október
sl. útför hennar fer fram í dag,
laugardag 16. október, frá Grund-
arkirkju.
Frú Margrét var fædd 16. ágúst
1889, dóttir hjónanna Sigurðar
Bjarnasonar, bónda á Snæbjarn-
arstöðum í Fnjóskadal og konu
hans, Hólmfríðar Jónsdóttur frá
Illugastöðum í sömu sveit. Faðir
hennar, Sigurður, var kunnur
fróðleiksmaður. Hann ritaði
Fnjóskdælasögu, sem kom út í
Nýjum-Kvöldvökum á Akureyri.
Frásögn hans bregður upp ljósum
myndum af fólki og atburðum í
þessum fagra skógivaxna dal og
nær yfir um 400 ára tímabil.
Mér er Sigurður á Grund, en þar
dvaldi hann síðari hluta ævinnar í
skjóli dótturinnar, mjög minnis-
stæður. Hann og faðir minn höfðu
brennandi áhuga fyrir þjóðlegum
fróðleik. Löngum sátu þeir saman
á kontórnum í Kristnesi og ræddu
hugðarefni, liðinn tíma.
Fjölskyldan á Snæbjarnarstöð-
um fluttist að Garðsá í Eyjafirði
og síðar til Akureyrar, er Sigurður
varð að bregða búi vegna van-
heilsu. Auk Margrétar voru börn-
in: Helga, ljósmóðir, gift Jóni
Ásmundssyni, byggingameistara í
Reykjavík, Kristín, gift Jósep
Thorlacius, Rósa, gift Jóni bónda
Sigurðssyni á Merkigili, Bjarney,
gift Jósep Liljendal Sigurðssyni
frá Torfufelli, Jón, litari á Gefjun,
kvæntur Magnúsínu Kristinsdótt-
ur, Sigurbjörg, gift Þórarni Magn-
ússyni, bónda í Bakkafirði, Ólöf,
gift Randveri Guðmundssyni,
bónda í Fjósakoti og Snæbjörn,
yngstur, giftur Pálínu Jónsdóttur,
en hann bjó í Hólshúsum og síðar
á Grund.
Margrét fór eitt sumar, ásamt
systur sinni í kaupavinnu til
Magnúsar Sigurðssonar, stór-
bónda og kaupmanns á Grund, og
konu hans, Guðrúnar Þóreyjar
Jónsdóttur, Það skref skar úr um
æviferil hennar. Eftir sumardvöl-
ina á Grund fór hún suður og
dvaldi í ein 3 ár í Reykjavík og
Hafnarfirði og var þar við heimil-
isstörf. Vorið 1918 fór Margrét
norður og var þá um sumarið á
Grund. I desember andast kona
Magnúsar, og tók Margrét þá við
ráðskonustörfum og gegndi þeim
til 1923, er Magnús leigði frænd-
um sínum jörðina, eftir lát einka-
sonarins, Aðalsteins. Margrét fór
þá til Reykjavíkur en Magnús Sig-
urðsson kom brátt til hennar og í
hjónaband gengu þau þann 24.
apríl 1924. Seingrímur Jónsson,
sýslumaður Eyfirðinga, gaf þau
saman. Þann 20. febrúar 1925
eignuðust þau hjónin dóttur, sem
skírð var Aðalsteina Helga, eftir
hálfbræðrum sínum.
Það var ekki í lítið ráðist, er
Margrét tók að sér heimilið á
Grund. I því vandasama verki
reyndist hún manni sínum sam-
boðin og eftir lát hans hélt hún
uppi reisn staðarins.
Margrét var mikil búkona,
stjórnsöm og hagsýn. Gestrisin
með afbrigðum, og ekki verður sá
tími metinn, sem fór í að taka á
móti öllum þeim fjölda sem til
Grundar komu. Góðar gáfur átti
hún ekki langt að sækja. Hún unni
bókum og fylgdist vel með þjóð-
málum. Margrét var hæglát kona
og skapföst. persónuleiki hennar
var sterkur en mildur. Hún lét sér
mjög annt um kirkju staðarins.
Eftir guðsþjónustu þágu kirkju-
gestir veitingar á heimili hennar.
Magnús á Grund var löngu orð-
in þjóðkunnur áður en hann
kvæntist Margréti. Hann ólst upp
við kröpp kjör, en var af miklum
atorkumönnum kominn í ættir
fram. Með eindæma dugnaði og
hagsýni braust hann áfram og ár-
ið 1888 var hann orðinn eigandi
stórbýlisins Grundar í Eyjafirði
með öllum hjáleigum (Grundar-
torfu). Um Grund í Eyjafirði hef-
ur margt verið ritað, enda oft get-
ið í sögum. Meðal annarra voru
þar eigendur Grundar-Helga,
Sturlungar, Björn Jórsalafari,
Loftur ríki og Þórunn, dóttir Jóns
biskups Arasonar. Vísa má til
Gundarsögu Klemenzar Jónssonar
og þátta séra Benjamíns Krist-
jánssonar.
Með búskapnum á Grund rak
Magnús þar verzlun í stórum stíl.
Hann gegndi opinberum störfum
og var jafnan í fylkingarbroddi, er
á reyndi um framkvæmdir og nýj-
ungar.
Hyggindi hans og dugnaður var
viðurkenndur og höfðingsskapur
alkunnur. Nefna má stórgjöf til
byggingar berklahælis á Norður-
landi, sem reist var á landnáms-
jörð Helga magra, Kristsnesi. Á
þeim árum var berklaveikin ægi-
legur vágestur. Af hennar völdum
átti fjöldi manna um sárt að binda
og ekki þá síst Eyfirðingar. Lengst
mun þó Magnúsar verða minnst
vegna Grundarkirkju, sem hann
reisti á eigin kostnað. Hann átti
mikinn kost góðra bóka og lét sér
annt um menningarmál. Hinn
lífsreyndi fjáraflamaður vildi
framkvæmdir og sókn almennings
til betri lífskjara, en krafðist mest
af sjálfum sér.
Fyrri kona Magnúsar var Guð-
rún Þórey Jónsdóttir frá Gils-
bakka, merkiskona. Börn þeirra er
upp komust voru: Aðalsteinn, sem
dó um þrítugt úr berklum. Hann
var kvæntur Rósu Pálsdóttur. Þau
eignuðust son, Magnús, er í nokk-
ur ár var bóndi á Grund og síðar
löggæslumaður í Reykjavík. Hann
var eftirlæti afa síns og 7 ára er
afi hans lézt. Aðalsteinn Magnús-
son var hinn mesti efnismaður og
miklar vonir við hann tengdar.
Dæturnar voru: Jónína, er átti
Ölaf kaupmann G. Eyjólfsson í
Reykjavík, og Valgerður, kona
Hólmgeirs Þorsteinssonar, bónda
og oddvita að Hrafnagili.
Grundarheimilið var á dögum
Magnúsar og Guðrúnar, konu
hans, athafna- og menningarset-
ur. Þangað lágu leiðir manna í
viðskiptaerindum og fundarhöld
tíð. Á móti gestum var tekið
opnum örmum. Á þessu hefur eng-
in breyting orðið, nema nú er þar
engin verzlun og fundir hafa fært
sig um set í Félagsheimilið á
Hrafnagili.
Margrét, með síðari eiginmanni,
Ragnari Davíðsson, Aðalsteina og
eiginmaður hennar, Gísli Björns-
son, hafa dyggilega fylgt fordæm-
inu og haldið merkinu á lofti.
Magnús Sigurðsson á Grund
andaðist 18. júní 1925.
Eftir lát Magnúsar var búinu
skipt og hélt Margrét áfram bú-
skap á hálfri jörðinni. Árið 1937
giftist hún Ragnari Davíðssyni frá
Kroppi í Hrafnagilshreppi. Einka-
dóttirin, Aðalsteina, giftist Gísla
Björnssyni kaupmanni í Reykja-
vík. Árið 1950 fluttu þau hjónin að
Grund og bjuggu þar félagsbúi
með Margréti og Ragnari til árs-
ins 1959. Þá tóku þau alveg við
búinu, en Margrét og Ragnar
fluttu til Akureyrar. Ragnar hafði
verið hreppstjóri í Hrafnagils-
hreppi og við því starfi tók nú
Gísli. Þau Aðalstein og Gísli eiga
fósturson, Bjarna Aðalsteinsson,
sem býr á Grund. Hann er kvænt-
ur Hildi Grétarsdóttur. Dóttur
eiga þau sem heitir Margrét
Ragna, eftirlæti allra og þá fyrst
og fremst langömmunnar, sem nú
er horfin.
Á Akureyri eignuðust Margrét
og Ragnar vistlegt heimili og undu
hag sínum vel. I ríkum mæli hafa
þau notið umhyggju Aðalsteinu og
vandamanna. Geta má nærri að
oft hafi hugur Margrétar, hús-
freyju, leitað heim að Grund. Við
þann fagra stað í miðjum Eyja-
fjarðardal voru svo margar endur-
minningar tengdar. Í huganum
hefur hún séð Kerlinguna gnæfa í
vestri, hæsta fjall í byggð á ís-
landi, í suðri Torfufellið sem lokar
dalnum og rennislétt túnin allt í
kring. Svo er kirkjan, bautasteinn
Magnúsar á Grund. Hvergi í Eyja-
firði er meiri veðurblíða en í
Grundarplássi. Er snjóadrög
liggja um sveitir er þar oft alautt.
Frá miklu var því að hverfa.
Margrét og Ragnar fór oft, meðan
heilsan leyfði, heim að Grund.
Ekki var í kot vísað fyrir gömlu
húsmóðurina að koma til dóttur
og tengdasonar. Þá hefir margt
verið rifjað upp frá liðnum árum.
Ljós og skuggar skipast á í lífi
okkar allra. Á lífsleið Margrétar
Sigurðardóttur var birtan ríkj-
andi.
Milli fjölskyldu minnar og
Grundarheimilisins hafa verið ná-
in tengsl og traust vinátta. Séra
Jónas á Hrafnagili og Magnús á
Grund voru aldavinir. Athafna-
maðurinn og fræðimaðurinn áttu
samleið. Hvor á sínu sviði höfnuðu
þeir kyrrstöðunni. Faðir minn var
heimilislæknir Grundarfólksins. í
bókinni „Dagar Magnúsar á
Grund“ eftir Gunnar M. Magnúss,
rithöfund, segir faðir minn frá
kynnum sínum af frú Margréti og
Magnúsi bónda. Ég reyndi vináttu
og naut oft sinnis gestrisni Mar-
grétar á Grund.
Aðalsteina og Gísli eru mér og
mínum kær. Ragnar, síðari maður
Margrétar, er sonur Davíðs hrepp-
stjóra og Sigurlínar á Kroppi. Áf
gömium Eyfirðingum þekkti ég
þau sæmdarhjón bezt.
Ég votta öllum ástvinum Mar-
grétar frá Grund innilega samúð.
Jónas G. Rafnar.
Margar Ijúfar æskuminningar
sóttu á huga minn er ég frétti lát
elskulegrar föðursystur minnar,
Margrétar Sigurðardóttur, sem
lengi bjó við mikla rausn á Grund
í Eyjafirði. Hún iést háöldruð í
fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri
snemma morguns þann 6. þ.m.
Margrét fæddist 16. ágúst 1889
að Fjósatungu í Fnjóskadal,
Suður-Þingeyjarsýslu, og var
næstelst 9 barna hjónanna
Hólmfríðar Jónsdóttur og Sigurð-
ar Bjarnasonar bónda og fræði-
manns. Bæði voru þau þingeyskr-
ar ættar. Þau fluttu síðar að Snæ-
bjarnarstöðum í sömu sveit og þar
fæddust flest börn þeirra.
Systurnar á Snæbjarnarstöðum
urðu sjö, en bræður tveir. Fjöl-
skyldan flutti svo uppúr aldamót-
unum í Eyjafjörðinn og stofnuðu
flest systkinin sín eigin heimili
þar.
Margrét er þriðja systirin, sem
kveður þennan heim. Á undan
voru farnar Helga, ljósmóðir í
Reykjavík, og Bjarney, fyrrum
húsfreyja í Torfufelli í Eyjafirði.
Eftir lifa Kristín, sem átt hefur
heima í Reykjavík um árabil og
býr nú í Furugerði 1. Rósa, fyrrum
húsfreyja á Merkigili í Eyjafirði,
dvelur nú í Skjaldarvík. Jón, áður
búsettur á Akureyri og lengst af
starfsmaður hjá Gefjun þar, en
flutti síðar suður og vann við
verslunarstörf í Reykjavík. Hann
býr nú ásamt konu sinni að Dal-
braut 25. Sigurbjörg, sem einnig
flutti suður og dvelur nú á Víf-
ilsstöðum. Ólöf, fyrrum húsfreyja
í Fjósakoti í Eyjafirði, á nú heima
í Hafnarstræti 83 á Ákureyri, og
Snæbjörn, fyrrum bóndi í Hóls-
húsum og síðar á Grund í tvíbýli
við systur sína. Hann dvelur nú í
Kristnesi.
Þessi stóri systkinahópur hefur
haldið einkar vel saman enda
trygglyndið áberandi þáttur í fari
þeirra.
Margrét frænka, eða frænka á
Grund, eins og ég og bræður mínir
nefndum hana ávallt, varð seinni
kona Magnúsar Sigurðssonar
óðalsbónda á Grund og eignuðust
þau eina dóttur, Aðalsteinu Helgu,
sem nú situr með reisn á föður-
leifð sinni ásamt manni sínum,
Gísla Björnssyni ættuðum úr
Reykjavík.
Margrét missti Magnús eftir
stutta sambúð og bjó Iengi ein á
þessu stórbýli. Ávann hún sér að-
dáun og virðingu allra með dugn-
aði sínum, kjarki og kærleika. Síð-
ar steig hún það gæfuspor að gift-
ast Ragnari Davíðssyni frá Kroppi
í Eyjafirði, sem mat hana að verð-
leikum og reyndist henni góður
lífsförunautur. Hann lifir konu
sína og dvelur nú á Grund í skjóli
Aðalsteinu og Gísla.
Minningar mínar um frænku á
Grund eru allar bjartar og fagrar.
Hún var falleg kona í þess orðs
bestu merkingu, því fegurð hennar
var ekki síður fólgin í því sem inni
fyrir bjó.
Það var ætíð tilhlökkunarefni
að fá að fara fram í Grund frá
Akureyri, þar sem við áttum
heima, og best af öllu að fá að
dvelja sumarlangt hjá frænku.
Það var svo undurgott að vera
barn í návist hennar, því hún um-
vafði mann góðleik sínum og gleði.
Ég varð alltaf gagntekin eftir-
væntingu er staðurinn blasti við
af hæðinni fyrir ofan. Sléttar
grænar grundirnar með myndar-
legum húsum og kirkjunni fögru
og tignarlegu, sem ungri sál þótti
mikill heiður að fá að sýna gestum
er streymdu að á sumrin.
Gestrisnin og hæfileikinn til að
umgangast fólk af öllum stéttum
var stór þáttur í persónuleika
Margrétar frænku enda urðu allar
gestamóttökur að veislu í höndum
hennar, en gestagangur var mikill
á þessum sögufræga stað. Komu
einnig margir til að skoða kirkj-
una, sem er ein hin fegursta á
landinu. En frænka virtist alltaf
viðbúin og sinnti gestum sínum
með sinni alkunnu ró og höfð-
ingsskap.
Heimilið var ætíð mannmargt,
því að mörg hjú þurfti til að reka
svo stórt bú. Þar ríkti gleði og
gáski, því húsfreyja var glaðsinna
og hláturmild og urðu aðrir það
líka í návist hennar.
Fögur er fjallasýnin frá Grund,
þar sem bæirnir kúra í hlíðunum
og veita værð og yndi þeim er upp
til þeirra horfir.
Ég þakka Margréti frænku fyrir
þá birtu er hún bar á æsku mína
og mun ávallt minnast hennar
með ást og virðingu.
Við Ingvi sendum öllum ástvin-
um hennar einlægar samúðar-
kveðjur og biðjum henni blessunar
Guðs á vegum.
Hólmfríður Guðlaug Jónsdóttir
Þeir, er við eigum samleið með á
lífsgöngunni, hverfa okkur einn og
einn. Það er lögmál, er enginn
breytir. Við þáttaskilin minnumst
við liðinna daga og þökkum í
hljóði það sem var.
Við sjáum oft á aftni bjart og
skínandi Ijós, er lýsti yfir lífi þess,
sem horfinn er, og svo fór mér, er
ég hugsa um líf Margrétar Sigurð-
ardóttur frá Grund. Um langa ævi
bar hún ljós sannrar góðvildar og
sterkrar samúðar meðal sam-
ferðamannanna. Hún var gædd
þeim góða hæfileika að eiga létt
með að umgangast fólk. Gestrisni
hennar var viðbrugðið og þar var
enginn munur gerður á hver gest-
urinn var; hún var alúðleg við alla.
Margrét leit fyrst dagsins ljós í
Fnjóskadal. Þar lifði hún æskuár-
in og oft mun hugur hennar hafa
leitað austur yfir heiði „til dalsins
ljúfa í austurátt, þar átti hún
mamma heima".
Systkinahópurinn frá Snæ-
bjarnarstöðum dreifðist og niðj-
arnir eru margir. Þó fylgdist
Margrét með þessu frændfólki
sínu og vildi því allt það besta.
Um áratugaskeið var Margrét
húsfreyja á höfuðbólinu Grund í
Eyjafirði. Hún giftist Magnúsi
Sigurðssyni, hinum mikla at-
hafnamanni og er einkadóttir
þeirra, Aðalsteina Helga, nú hús-
freyja á Grund. Maður hennar er
Gísli Björnsson, hreppstjóri
Hrafnagilshrepps.
Samleið þeirra mæðgna varð
löng og með þeim mikið ástríki.
Síðari maður Margrétar var
Ragnar Davíðsson frá Kroppi,
hinn mesti sæmdarmaður.
Margrét Sigurðardóttir var
mikil gæfukona. Ég hygg, að hún
hafi alltaf séð bjartari hliðarnar á
lífinu. Ástvinirnir, Grund og
kirkjan áttu sterkust ítök í hjarta
hennar. Og nú er húsfreyjan á
Grund horfin heim.
„Ferðin er hafin
heim í Jesú nafni.
Höndin hans hlífi,
Ijós er fyrir stafni.
+
MARGRÉT VALDIMARSDÓTTIR,
Gaulverjabæ,
lést í Landspítalanum 13. þ.m.
Guðjón Sigurósson,
börn og tengdabörn.
+
Maöurinn minn.
er látinn.
EINAR KRISTLEIFSSON,
Runnum,
Sveinbjörg Brandsdóttir.

Bróöir okkar,
GUÐMUNDUR PÉTUR GUÐMUNDSSON,
Austurbrún 4,
er látinn.
Anna G. Beck, Steinar Guðmundsson.
Laufey Sigurðardóttir
frá Torfufelli.