Morgunblaðið - 07.11.1982, Qupperneq 1

Sunnudagur 7. nóvember — Bls. 49—80
Bréfin hans
1*' r r m ^,— v-— #«*- - »**■
| .. *~al*** .—''Xl —.«... *........ ■ -
~~Æ *„*
-t-♦*'í-■'■•'>s’ "T<
!«••»* Ji+tf* ***** *
J&írAr tit, *~t —
*«* «•* ' -* ' ■ *“
<&. >fvv*i <C*a4w1m •"«-' ***■”*“*
—».* * j£U -r<W- .i...> »
r«. írrjHL^.a-"*6*' *-»•
Sobbeggi afi og Lilla Hegga í „stööi“ í stofunni heima hjá litlu manneskjunni. Myndina tók Þorvaldur Ágústsson
um það leyti, sem Þórbergur var að vinna aö bókinni, sem þau urðu aðalpersónur í, „Sálminum um blómið“.
Bréfin hans Þórbergs til Lillu Heggu og Biddu systur, heitir ein útgáfubóka bókaforlagsins Vöku
nú á þessu hausti. Þar eru birt ein þrjáti'u bréf, sem hann sendi tveimur vinkonum si'num á árunum
1952—1971, þeim Lillu Heggu og Biddu systur, sem kunnar eru sem sögupersónur úr bók
Þórbergs, „Sálmurinn um blómið“.
Lilla Hegga heitir fullu nafni Helga Jóna Ásbjarnardóttir en Bidda systir er Birna Torfadótt-
ir. Helga var 9 ára, þegar hún fékk fyrsta bréfið frá Þórbergi, en síðasta raunverulega bréfið
barst henni ti'u árum seinna. Elsta póstkortið til Birnu er frá því að hún var 12 ára en þegar
Þórbergur hætti að skrifa henni var hún 28 ára.
Þórbergur var aftur á móti 62 ára, þegar hann hóf þessar bréfasendingar og skrifaöi þeim
stöllum þar til hann var 82 ára.
Hjörtur Pálsson dagskrárstjóri hefur búið bréfin til prentunar fyrir Vöku, skrifað með þeim
skýringar og viötalskafla sem þeim fylgja, þar sem hann ræðir við Helgu, Birnu og Margréti
Jónsdóttur, ekkju Þórbergs.
Hér verða birt tvö brot úr efni bókarinnar. Hið fyrra er frá árunum 1954 og 1955 og er þar um
að ræða bréf til Lillu Heggu, en hið siðara er bréf til Biddu systur, frá árinu 1971, nokkuð stytt.
' jfgt-
-gJvJ ******
„*$ g f '' 'V,:" , .,x ^ ^ **\ 1 „ Jtv.
—• '**• • «4«-------------------

, «-***

l
• . „, ■'« ••
^JTl % Mf -•» -V»
'1 M •“' ..
'<*A ..V“‘ ■. V' ; .
> ““'Jl,, "I ,„■••■
... V
.. <> ’
(r*
*
.,<* ■■■'
I
Í** ..***** ,v -
J■- v.**;■
j >*— Tr .í- <••■< • \ ?,.-*> t*-'
-'•*•■■ ,Ai «»*\ ‘»i *‘v V.v ■'■*
Nokkur bréfanna, sem birt veröa í bókinni „Bréfin hans Þórbergs“. Þau sendi
Þórbergur þeim Lillu Heggu og Biddu systur, sem kunnar eru sem söguper-
sónur úr bók hans „Sálminum um blómið".
Frá árunum 1953 og 1954 eru
engin bréf til frá Sobbeggi afa til
Lillu Heggu, en seinna sumarið
barst ungfrú Helgu Jónu Ásbjarn-
ardóttur, Ásum, Gnúpverjahreppi,
Árnessýslu á Islandi, póstkort
með framandi stimpli, og á því
stóð;
„Moskva, 16. júlí ’54.
Elsku Lilla Hegga!
Nú er Mammagagga og hann
Sobbeggi afi í landinu hans Stal-
íns, og þar er gott að vera. Þau eru
alltaf að skemmta sér. Búa á fínu
hóteli og fá mikið fínan mat. Svo
eru þau alltaf í bílum að skoða
borgina. Frú Andrésson og maður-
inn hennar eru hérna líka. Afi og
Mammagagga biðja mikið að
heilsa þér og öllum í Ásum.
Mammagagga".
Þessi kveðja skýrir sig sjálf, en
um sumarið var viðtakandinn í
sveit hjá systur sinni austur í
Gnúpverjahreppi. Margrét og
Þórbergur dvöldust hins vegar all-
lengi í Sovétríkjunum í boði rit-
höfundasamtaka þar.
Kristin E. Andrésson og konu
hans, Þóru Vigfúsdóttur, sem voru
heimilisvinir hjá Margréti og
Þórbergi, kallaði Lilla Hegga
oftast „herra og frú Andrésson".
Sumarið 1955 var Lilla Hegga
aftur í sveit hjá Þorbjörgu systur
sinni í Ásum. Þangað skrifaði
Sobbeggi afi henni næsta bréf úr
unnskiptingastofunni á Hring-
braut 45. Það var annað nafn á
þjóðsögustofunni og þannig til
komið, að eftir að Lilla Hegga
uppgötvaði „Sagnakver Skúla
Gíslasonar" í skápnum hjá Sobb-
eggi afa, þótti henni það bera af
öðrum þjóðsagnabókum. Þórberg-
ur eignaðist það skömmu eftir út-
komu bókarinnar 1947 og skoðaði
það oft með henni. Frá þessu segir
í „Sálminum um blómið", en sér-
stakt yndi hafði Lilla Hegga af
sögunni „Átján barna föður í álf-
heimum" og myndskreytingu
Halldórs Péturssonar við hana,
gegnt bls. 54. Undir henni stóð
þessi texti: „Eg er nú svo gamall
sem á grönum má sjá“. Umskipt-
ingurinn, sem þar gat að líta og
Helga kallaði „unnskipting", olli
henni miklum heilabrotum. Af
þessum sökum skírði hún sagna-
kverið „unnskiptingabókina", og
um leið fékk þjóðsögustofan nýtt
nafn í samræmi við það.
í unnskiptingastofunni,
16. júní 1955.
Elsku góða Lilla Hegga mín!
Ég lofaði að skrifa þér, og ég
svík aldrei það, sem ég lofa. Nei,
það gerir Sobbeggi afi ekki, og það
ætti enginn að gera, og aldrei að
ljúga og aldrei að éta ullabjökk og
aldrei að jórtra tyggigúmmí. Þeir,
sem jórtra tyggigúmmí, verða eins
og sauðkindur í framan, þegar
þeir eldast. Ullabjakksétararnir
missa tennurnar. Og lygararnir og
svikararnir fara í ljótu sveitirnar,
þegar þeir deyja. Svona er nú það.
Jæja! Þá er nú bezt að fara að
segja fréttirnar.
Þá er nú þessi Katla búin að
eiga barnið. Það er verst það
skyldi vera stelpa. Hræddur er ég
um, að Mammagagga ætli að arf-
leiða hana að einhverju. En þa
bezt að sei ekki meira. Þa bezt að
þegja. Ég steinþegi. Ragnar, mað-
urinn þessarar Kötlu, er farinn að
vinna hjá tyggigúmísmönnunum á
Keflavíkurflugvelli. En hann verð-
ur að sofa inni í Reykjavík og
vakna klukkan fimm á hverjum
morgni til þess að vera kominn
nógu snemma í vinnuna hjá tyggi-
gúmísmönnunum. Vorkennirðu
honum ekki? Ég á í voðalegu stríði
með myndina af þér. Ég er alltaf
að setja hana á skápinn og mynd-
ina af Kötlu út í gluggann en
Mammagagga er jafnóðum búin
að pútta myndinni af þér út í