Morgunblaðið - 07.11.1982, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 1982
65
Áhöfn þýzks skriödreka gefst upp fyrir brezkum fótgönguliöa
gengill Rommels, Stumme hers-
höfðingi, gerði sér enga grein fyrir
því hvenær eða hvar á víglínunni
reynt yrði að ráðast inn á varn-
arsvæðið. Hann vissi þó um fyrir-
hugaða innrás í Norður-Afríku og
vissi að Áttundi herinn átti að
láta til skarar skríða áður en inn-
rásin yrði gerð.
Upphaflega ætlaði Montgomery
að ráðast fram á báðum fylkingar-
endum samtímis til að eyða bryn-
liði óvinarins. En hugmyndir hans
breyttust í októberbyrjun, því að
hann taldi hermenn sína enn ekki
nógu vel þjálfaða. Hann sagði
sjálfur: „Eg var ekki sannfærður
um að svo stórhuga áætlun bæri
árangur."
Samkvæmt hinni endurskoðuðu
áætlun hans var fyrsta takmarkið
að eyða fótgönguliðinu sem mynd-
aði fremstu varnarhlíf óvinarins
til að afstýra að óvinurinn réði yf-
ir öruggu landrými, sem var hon-
um nauðsynlegt til að gera gagn-
árás með skriðdrekum. Hugmynd-
in var að „stefna fyrst að eyðingu
fótgönguliðsherfylkjanna, sem
vörðu varnarkerfi óvinarins".
Fótgönguliðar Breta áttu að reka
fleyg beint í gegnum varnarkerfi
óvinarins og 10. brynstórfylkið
átti að sækja gegnum raufina.
Brynliðið átti síðan að verja rauf-
ina gegn gagnárás, sem búizt var
við að óvinurinn mundi gera
næsta dag til að bjarga fótgöngu-
liðunum, sem yrðu smátt og smátt
brotnir á bak aftur, eða „molaðir
niður".
Þrítugasta brynstórfylkið undir
stjórn Sir Oliver Leese hershöfð-
ingja átti að gera aðalárásina á
norðurhluta víglínunnar með fjór-
um herfylkjum (frá norðri til suð-
urs): 9. ástralska herfylkinu, 51.
herfylkinu, 2. ný-sjálenzka her-
fylkinu og 1. suður-afríska her-
fylkinu. Tíunda stórfylkið, sem
átti að sækja fast á eftir og berj-
ast við skriðdreka óvinarins, var
undir forystu Sir Herbert Lums-
den hershöfðingja. í suðri átti 13.
stórfylkið undir stjórn Brian
Horrocks hershöfðingja að gera
dreifiárás til að rugla óvininn í
ríminu.
Fyrsti þáttur
Fyrsti þáttur orrustunnar hófst
að kvöldi 23. október, þegar til-
raunin til að brjótast inn á varn-
arsvæðið hófst, og stóð til 26.
október. Flestum deildum 30. stór-
fylkisins tókst að ná markmiðum
sínum fyrir dögun 24. október, en
vegna óvenjuharðrar mótspyrnu
voru hermennirnir of þreyttir til
þess að geta hjálpað skriðdrekun-
um að brjótast í gegn. Flestar
sprengjugildrur óvinarins eyði-
lögðust í fyrstu stórskotahríðinni
og fljótt á litið virtist vera auðvelt
að brjótast í gegn, en það fór á
annan veg. Verkfræðingum 10.
stórfylkisins reyndist ofviða að
hreinsa raufarnar, mynda brautir
fyrir skriðdrekana, merkja þær og
halda þeim opnum. Um tíma var
alltof mikið af mönnum og her-
gögnum á brautunum og þær
tepptust. Sumir herflokkar töfð-
ust við störf sín, þar sem
sprengjuleitartæki þeirra voru í
ólagi, og jarðsprengjur, sem lágu á
víð og dreif án þess að vera hluti
af varnarkeðjunni, grönduðu
mörgum skriðdrekum. í dögun var
aðeins ein braut til Miteriya-
hryggsins alveg opin og engri
skriðdrekasveit hafði tekizt að
brjótast í gegn. Á suðursvæðinu
hafði 13. stórfylkinu heldur ekki
orðið mikið ágengt.
Um tíma leit út fyrir að brynlið
Breta yrði e.t.v. að hörfa svo að
hermennirnir gætu hvílt sig, en
Montgomery harðbannaði það.
Hann skipaði 10. stórfylkinu að
brjótast í gegn af eigin rammleik
og í brýnu sló með honum og
Lumsden hershöfðingja, sem taldi
það ógerlegt, Montgomery breytti
skipuninni og skipaði aðeins einni
bryndeild að sækja í gegn, en
skriðdrekarnir tepptust líka á
brautunum þar sem þeir stóðu
berskjaldaðir gegn öllum skot-
krafti Þjóðverja. En þrátt fyrir
geysiharða skothríð úr 88 mm
skriðdrekavarnabyssum Þjóðverja
var sókninni haldið áfram eftir
tepptum brautunum.
Hinn 26. október hafði tveimur
brynherfylkjum Breta (1. og 10.)
enn ekki tekizt að brjótast í gegn-
um varnarlínuna, þótt fremstu
sveitir 1. brynherfylkisins væru
komnar á brautarenda. Báðir aðil-
ar misstu mikið af skriðdrekum í
örvæntingarfullum bardögum um-
hverfis „Kidney Ridge", sem óvin-
urinn kallaði Hæð 38.
Upphaflega áætlunin um að
brjótast alveg í gegn hafði farið út
um þúfur. I stað þess að reka fleyg
alla leið í gegnum þýzka varnar-
kerfið í einni lotu með árás fót-
gönguliðsins, eins og fyrirskipað
hafði verið, hafði árásin koðnað
niður á framvarðarsvæði Þjóð-
verja og stöðvazt á orrustusvæð-
inu. Alltof mikið hafði verið af
mönnum og hergögnum í þröngum
brautunum, sem tepptust, og
gagnkvæm tortryggni brynsveit-
anna og fótgönguliðsins hafði auk-
ið erfiðleikana. Eftir þriggja daga
bardaga höfðu Bretar misst 200
skriðdreka, álíka marga og Þjóð-
verjar höfðu á að skipa í upphafi
orrustunnar. Ljóst var, að ef hald-
ið yrði áfram að ráðast beint af
augum þrátt fyrir samstillta
skothríð Þjóðverja, kæmist sigur
sá, sem aflsmunurinn hafði virzt
tryggja, í hættu.
Ný áætlun
Montgomery sá, að sóknin hafði
stöðvazt og var það raunsær að
hann viðurkenndi að upphaflega
áætlunin hafði mistekizt, endur-
skoðaði hana og kom hernum aft-
ur á hreyfingu með viljastyrk ein-
um saman. Hann dró 1. bryn-
herfylkið og 24. brynstórdeildina
til baka, flutti 7. brynherfylkið á
norðursvæðið, sem var mótleikur
hans gegn því að 21. brynherfylki
Þjóðverja hafði sótt í norður, og
fól suðurbrautina í hendur 13.
stórfylkinu, svo að stríðsþreyttir
menn 1. ný-sjálenzka herfylkisins
gætu hvílt sig og fylkt liði á ný.
Samkvæmt annarri áættun
Montgomerys átti 9. ástralska
herfylkið að ráðast norður til
strandar, sveigja í vestur og brjót-
ast út af varnarsvæðinu meðfram
strandveginum. Þessi árás hófst
28. október, en tilraunin til að
brjótast út bar ekki árangur.
Áströlsku hermennirnir komust
ekki alla leið að strandveginum og
dagana 29. og 30. október áttu þeir
fullt í fangi með að verjast ítrek-
uðum árásum Rommels, sem nú
var kominn úr veikindaorlofi sínu
og hafði tekið við stjórninni af
Ritter von Thoma hershöfðingja.
Von Thoma hafði leyst Stumme
hershöfðingja af hólmi þegar
Stumme lézt af völdum hjarta-
áfalls í víglínunni á fyrsta degi
orrustunnar.
Eina von Rommels á þessu stigi
var að gera skjóta og kröftuga
gagnárás. Hann tók þá áhættu að
senda öflugan liðsauka, 90. létt-
vopnaða herfylkið, norður. Því
tókst að loka strandveginum, en
gagnárásir Rommels runnu út í
sandinn vegna loftárása Breta og
skothríðar úr skriðdrekavarna-
byssum þeirra.
Þegar Rommel hafði lokað
strandveginum gerði Montgomery
þriðju áætlun sína, sem hann kall-
aði „Supercharge". Auk annarrar
sóknar í norður átti að gera aðra
tilraun til að brjótast í vestur með
Ný-Sjálendingum Bernard Frey-
bergs hershöfðingja í fararbroddi.
„Supercharge" átti að hefjast 21.
október, en árásinni var frestað í
einn sólarhring, þar sem Ný-
Sjálendingarnir voru þreyttir og
dreifðir á stóru svæði. Ástralíu-
menn gerðu bráðabirgðaárás á
stöðvar á ströndinni, náðu góðum
árangri, en urðu að hörfa.
Meðan þessu fór fram, höfðu
flugher og stórskotalið Banda-
manna leikið Öxulherinn svo grátt
að Rommel íhugaði þann mögu-
leika 29. október að hörfa til Fuka,
um 80 km frá víglínunni. Menn
hans höfðu barizt hvíldarlaust,
víglínan hafði færzt til smátt og
smátt, Bretar voru smám saman
að ná öllu sprengjusvæðinu á sitt
vaid og norðurlínan hafði rofnað á
mörgum stöðum. En Rommel
Sjá næstu síðu.