Morgunblaðið - 10.12.1982, Blaðsíða 12

12 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. DESEMBER 1982
Opið bréf til Ragnars
Kjartanssonar,
framkvæmdastjóra
- frá Víglundi Þorsteinssyni
Kæri Ragnar.
í tilefni af bréfi þínu í Morgun-
blaðinu 2. þ.m., vil ég reyna að
leggja nokkur orð í belg í þá um-
ræðu sem þú hefur hafið um nauð-
syn markaðsútrásar okkar Islend-
inga.
I inngangi bréfs þíns gerir þú
nokkra tilraun til að skilgreina
hvar við stöndum nú. Þú fjallar
um þá miklu breytingu sem okkar
þjóðfleag hefur gengið í gegnum í
atvinnu- og samgöngumálum á
þessari öid. Mér sýnist megin
niðurstaða þó vera sú, að þrátt
fyrir þessa þróun hafi þjóðin átt
við alvarlegt vandamál að stríða,
þ.e einangrun og minnimátt-
arkennd gagnvart erlendum þjóð-
um. Ég er þér hjartanlega sam-
mála um þessa niðurstöðu. Hins
vegar virðist þú vonbetri en ég á
það að þessi sjónarmið séu á hröðu
undanhaldi og nánast að hverfa. í
því sambandi vil ég vitna til einn-
ar málsgreinar í bréfi þínu, en þar
segir
„Hugarfar einangrunar og skel-
eggar aðvaranir gegn þjóðhættu-
legum erlendum áhrifum voru
mjög til siðs til skamms tíma“.
Hér finnst mér sem þú takir
fulldjúpt í árinni, að tala um ein-
angrunarsjónarmiðin í þátíð, þeg-
ar þess er gætt að þriðji stærsti
stjórnmálaflokkurinn hér á landi,
Alþýðubandalagið, hefur enn í dag
það megininntak í allri sinni
stefnu að boða þessi sjónarmið
með ýmsum hætti og verulegum
árangri. Slíkt þarf sjálfsagt engan
að undra, því þess hefur jafnan
verið gætt í þeim herbúðum að
klæða þessa einangrunarstefnu í
dulbúning þjóðernisstefnu, og fæ
ég ekki betur séð en þeir hafi náð
verulegum árangri í þeim efnum.
Svo verulegum, að þeir hafa náð
að sveigja stefnu hinna flokkanna
að þessari einangrunarstefnu í
nokkrum mæli.
Þar sýnist mér að þeir hafi náð
sterkum tökum á Framsóknar-
flokki og Alþýðuflokki og meira að
segja haft nokkurt erindi af striti
sínu í Sjálfstæðisflokknum, sem
best má sjá á því að sá flokkur
þorir varla lengur að ræða um
stóriðju, nema til komi rnein-
hlutaeign okkar sjálfra. En slík
stóriðjustefna, sem mér sýnist að
Alþýðubandalagið hafi náð fram
hér á landi, er hættuleg fyrir
okkar efnahagslíf af tveimur
ástæðum.
1. Ég er þeirrar skoðunar, að slík
stefna muni hægja verulega á
þeirri stóriðjuuppbyggingu sem
okkur er nú nauðsynleg (eins og
best sést á verkum Hjörleifs),
vegna þess að takmarkað
lánstraust okkar leyfir ekki
jafnhraða stóriðjuuppbyggingu
og við gætum framkvæmt með
erlendu áhættufjármagni.
2. Áhættan af íslenskri meiri-
hlutaeign getur reynst okkur
stórhættuleg í framtíðinni, ef
hér væru risin nokkur stóriðju-
fyrirtæki til viðbótar. Eða
hvernig þætti mönnum að eiga
5—10 ál- og járnblendiverk-
smiðjur í þeirri kreppu sem nú
ríkir?
Því miður er ég þeirrar skoðun-
ar að einangrunaröflin séu mjög
sterk hér á landi, enn sem komið
er.
Hins vegar erum við báðir sam-
mála um nauðsyn breytinga og þú
átt heiður skilið, fyrir að hefja
þessa umræðu og ég ætla að láta í
ljós þá von, að það upphaf megi
kveikja víðtæka umræðu og vekja
þann skilning sem okkur Islend-
ingum er bráðnauðsynlegur til að
sigrast á einangrunarsinnum í ís-
lenskum þjóðmálum. Eitt er víst
að það er ekki langur tími til
stefnu, við stöndum nú í gættinni
á þeirri stærstu tæknibyltingu
sem þessi heimur hefur horft
fram á.
Ef við íslendingar eigum að
fylgjast með, svo fullnægjandi sé,
verðum við að losna undan þeim
klafa kerfispólitíkur og einangr-
unar sem nú er að þjaka okkar
atvinnulíf og fara að treysta á
frumkvæði atvinnufyrirtækjanna
sjálfra til nýrrar sóknar.
Megininntak nýrr-
ar sóknar
I bréfi þínu segir svo:
„Megininntak nýrrar sóknar á
sviði alþjóðasinnunar er að skapa
breiðan farveg fyrir stríðan
straum aukinnar þekkingar og
reynslu til íslands. Einangrunar-
hugarfarið skal endanlega rofið.
Islensk starfsemi erlendis tengd
í það minnsta eigin hagsmunum
skal aukin".
Jafnframt fjallar þú um nauð-
syn þess að fækka erlendum milli-
liðum og afætum. Hér er ég þér
sammála í einu og öllu, svo langt
sem þetta nær.
Og vil gjarnan bæta við:
Stórauka þarf útflutning ís-
lenskrar þekkingar og tækni á
þeim sviðum sem okkar reynsla
gefur möguleika á.
í þeim efnum mættum við
gjarnan líta til frænda okkar,
Dana, og átta okkur á því hvaða
árangri þeir hafa náð í útflutningi
á þekkingu. í raun má segja, að
allur danskur útflutningur sé
þekkingarútflutningur, því ekki er
náttúruauðlindum fyrir að fara
hjá þeim blessuðum.
Án þess að ég ætli nú að freista
þess að leggja fram tæmandi taln-
ingu á möguleikum okkar í þess-
um efnum, vil ég benda á nokkur
atriði:
1. íslensk iðnfyrirtæki eiga að
geta flutt út framleiðsluvörur
sínar í miklu ríkari mæli en nú
er. Til þess að svo verði, vantar
fyrst og fremst jákvæðari af-
stöðu stjórnvalda.
2. Hagnýting jarðvarma til upp-
hitunar og raforkuframleiðslu.
(heldur þú ekki að það mætti
selja reynsluna af Kröflumis-
tökunum á erlendum mörkuð-
um?) Ekki veitir af til að vinna
eitthvað upp í vextina.
Vegna okkar hitaveitufram-
kvæmda ráðum við yfir mikilli
þekkingu við lagningu fjarhit-
unarkerfa, en slík kerfi ryðja
sér mjög til rúms erlendis, þó
ekki sé jarðvarma að finna.
3. Þá eigum við jafnframt í ís-
lenskum verktakaiðnaði mikla
þekkingu í byggingu vatnsafls-
orkuvera og annarra stór-
framkvæmda við erfiðar að-
stæður. Reyndar hafa erlend
verktakafyrirtæki komið auga á
þessa reynslu og hagnýta sér
þekkingu íslenskra verkfræð-
inga nú víða um heim.
En hér er ekki eingöngu sjálf
verkframkvæmdin sem um ræð-
ir, heldur jafnframt hönnum
■stórverka, þar sem okkar
reynsla getur orðið söluvara.
Þar hefur eitt verkfræðifyrirt-
æki, Virkir hf., þegar hafið að-
gerðir og náð athyglisverðum
árangri, þegar þess er gætt hve
skammt er um liðið frá því þeir
hófust handa.
4. Á sviði fiskveiða og fiskvinnslu
höfum við geysilega þekkingu
sem tvímælalaust er útflutn-
ingsvara.
Annað tveggja, með þeim hætti
að selja heila „pakka" af þekk-
ingu og búnaði til þróunarlanda,
ásamt því að taka að sér rekstur
og stjórnun fyrirtækja þar og
þjálfun starfsfólks, eða með því,
sem ég tel að við æftum að at-
huga gaumgæfilega, að fjár-
festa í fiskveiðum og fiskiðnaði í
þróunarlöndum og reka þessa
starfsemi í þeim löndum í eigin
nafni.
Ég tel báða kostina raunhæfa
Víglundur Þorsteinsson.
„Þú átt heiður skilið
fyrir að hefja þessa um-
ræðu og ég ætla að láta í
Ijós þá von, að það upp-
haf megi kveikja víð-
tæka umræðu og vekja
þann skilning sem
okkur íslendingum er
bráðnauðsynlegur til að
sigrast á einangrunar-
sinnum í íslenskum
þjóðmálum.“
og báðir tveir gætu hjálpað til
að leysa ofveiði og offram-
leiðsluvandamál sem íslenskur
sjávarútvegur á við að glíma.
5. Þekking okkar á sviði sam-
gangna gæti orðið frekari út-
flutningsvara en nú er, sbr.
Flugleiðir og Arnarflug á er-
lendum leigumörkuðum.
Það fer í vöxt að lönd þriðja
heimsins kaupi heila pakka á
þessu sviði, þ.e. 1 stk. flugfélag
með allri rekstrarþekkingu,
ásamt starfsfólki til stjórnunar
og þjálfunar. Hins sama er farið
að gæta með skipafélög. Nú er
t.d. í undirbúningi í Indónesíu
stórverkefni sem miðar að ný-
byggingu fjölda hafna og upp-
byggingu strandsiglinga þar í
landi.
6. Heilbrigðisþjónusta og stjórn-
sýsla er útflutningsvara hjá
frændum okkar Dönum, því
ekki allt eins hjá okkur?
Ég ætla ekki að hafa þessa upp-
talningu lengri, því þau atriði sem
hér eru nefnd, eru langt í frá að
vera tæmandi talin. í raun er það
svo, að takmörkin á þessu sviði
eru engin önnur en þau takmörk
sem okkar eigin hugkvæmni eru
sett.
Aðgerðir
Meginhiuta bréfs þíns verð þú
til þess að fjalla um aðgerðir sem
nauðsynlegar eru að þínu mati, til
að snúa undanhaldi í nýja sókn og
útrás. Kennir þar ýmissa grasa. I
þessu svari gefast mér ekki tök á
að fjalla um þau öll, enda ég þér
sammála um flest þeirra. Sum af
þeim atriðum sýnast mér þó fyrst
og fremst vera atriði sem fyrir-
tækin sjálf hljóta að leysa með
betri árvekni og virkari sam-
keppni.
Sbr. mál eins og:
— fækkun milliliða í innflutn-
ingsverslun
— yfirtöku tryggingarstarfsemi
— aukið aðhald í erlendum land-
flutningum inn- og útflutn-
ingsvarnings o.fl.
Ég ætla hér að reyna að fjalla
nokkuð um tvö þeirra atriða sem
þú kemur inn á, þ.e. skipulag utan-
ríkisþjónustunnar og menntun og
starfsþjálfun og þá um tvö atriði
sem þér virðist hafa sést yfir, þ.e.
nauðsyn þess að ryðja burt ein-
angrunarsjónarmiðunum í lög-
gjöfinni og stjórnsýslunni og síð-
ast en ekki síst það grundvallar-
atriði, að allt þetta sem þú fjallar
um krefst nokkurs sem ekki hefur
verið til staðar á íslandi í 12 ár, en
það er traust og stöðugt efna-
hagslíf.
1. Skipulag utanríkisþjónustunnar
og utanríkisviðskiptanna.
Á undanförnum áratugum hef-
ur utanríkisþjónusta nágranna-
ríkjanna tekið örum breytingum.
Þau verkefni sem áður fyrr voru
hin hefðbundnu verkefni utanrík-
isþjónustunnar, þ.e. diplómatið í
hinni gömlu skilgreiningu, hafa
orðið æ umfangsminni þáttur
starfseminnar, en utanríkisvið-
skipti og þjónusta við atvinnulífið
vaxið hröðum skrefum. Hér á
landi hefur hins vegar lítið gerst í
þessum efnum. Við höldum þess-
um málum aðgreindum, þ.e. utan-
ríkisþjónustan fæst við diplómatið
og kokteilana, en viðskiptaráðu-
neytið fjallar um utanríkisvið-
skiptin. Það er mín skoðun, að
þessu þurfi að breyta hið bráð-
asta. Við eigum að sameina þessi
mál og hafa þau undir einum
hatti. Þann hátt hafa nágrannar
okkar haft á og tekist vel upp.
Nægir þar að líta tiÞBana og Svía.
Er það skoðun mín, að þeim hafi
tekist mjög vel upp í þessum efn-
um. Árangurinn hefur heldur ekki
látið á sér standa, náið samstarf
utanríkisþjónustu og atvinnulífs
með ríkulegum árangri í útflutn-
ingsviðskiptum. Nóg um það að
sinni, en e.t.v. væri ástæða til að
fjalla nánar um þennan þátt síðar.
2. Menntun og þjálfun.
Ég tek heilshugar undir þau
sjónarmið, að stórfelld starfs-
þjálfun fólks erlendis, sé okkur
brýn. í þeim efnum held ég að
stóru útflutningssamtökin hafi
miklu hlutverki að gegna sem og
stórfyrirtæki eins og Flugleiðir og
önnur fyrirtæki sem starfa mikið
erlendis. Hér gætu komið til í
byrjun 10—20 námsstöður í þess-
um fyrirtækjum til 1—3 ára í
senn, stöður sem launaðar væru í
samræmi við eðli sitt, jafnframt
því sem ríkið veitti einstaklingum
nokkra námsstyrki til þessara
verka til að gera málið eftirsókn-
arverðara. Á þessu sviði tel ég að
gætt hafi stöðnunar og reyndar
finnst mér áhyggjuefni hve fátt er
um nýja starfskrafta hjá sumum
stóru útflutningssamtökunum.
„Hingað eiga menn
að sækja orku“
„HINGAÐ eiga menn að sækja
orku, hér geta menn megrað sig
og stælt líkamann, byggt hann
skynsamlega upp,“ sagði Stefán
llallgrímsson í spjalli við blm. í
líkamsræktinni Orkubót við
Brautarholt. Stefán hefur nýverið
tekið við rekstri stöðvarinnar.
„Hér er opið fyrir alla, en
þrisvar í viku eru þó sértímar
fyrir konur, þar sem þeim er
gefinn kostur á séræfingum.
Hér er opið frá því á morgnana
og frameftir kvöldi, og einnig
um helgar.
Stefán sagði allan almenning
velkominn í stöð sína. Hann
sagðist bjóða upp á svokallað
„brennsluprógram", leiðbein-
ingar fyrir menn til að stæla sig
og megra. Kvaðst hann mæla
með því að menn stunduðu lík-
amsrækt tvisvar til þrisvar í
viku. „Það getur verið jafn
slæmt að ætla að demba sér út í
líkamsrækt alla daga og að gera
ekki neitt," sagði Stefán.
Auk tækja og tóla til líkams-
ræktar sagðist Stefán bjóða upp
á gufubað, ljósböð og nudd.
Starfa tveir nuddarar í Orkubót.
Stefán Hallgrímsson spreytir sig í líkamsræktartækjunum í Orkubót.