Morgunblaðið - 10.12.1982, Síða 35

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. DESEMBER 1982
35
Fljótlega kynntist ég, hve
áhugamál Hrólfs voru mörg og
fjölbreytileg. Hann var ágætlega
hagmæltur og átti það til að yrkja
fyrirhafnarlítið undir dýrum
bragarháttum. Hann fylgdist náið
með öllu, er laut að kveðskap og út
kom á prenti, og eignaðist mikið
og vandað safn kvæðabóka. Hrólf-
ur kunni býsnin öll af vísum og
kvæðum og var með ólíkindum hve
minnisgáfa hans var mikil jafnt á
bundið, óbundið og talað mál.
Enda þótt kveðskapurinn væri
Hrólfi einkar hugleikinn, gerði
hann sér ekki síður far um að
fylgjast með öllu því markverð-
asta sem gerðist í íslenskum
bókmenntum, í óbundnu máli,
hvort sem um var að ræða
skáldskap eða þjóðlífslýsingar.
Sóttist hann eftir að ræða við aðra
efni þeirra bóka sem hann las og
var augljóst, að hann gaf sér tíma
til að hugleiða vel efni þeirra.
Á unga aldri fékk Hrólfur til-
sögn í fiðluleik í heimasveit sinni
og hefur það eflaust stuðlað að
því, að hann lærði að meta klass-
íska og sérstaklega léttklassíska
tónlist. Þá var Hrólfur skemmti-
legur og hugmyndaríkur skák-
maður. Var hann ár eftir ár valinn
í skáksveit Stjórnarráðsins, sem
þátt tók í fyrirtækjakeppnum á
vegum Skáksambands íslands.
Virtist sem honum væri það ekki
ævinlega kappsmál að vinna skák-
ir, heldur að koma því við að
„flétta“, þegar tækifæri gafst og
njóta þanþols stöðunnar og
áhættusamra leikjaraða.
í veikindum sínum tók Hrólfur
meira en áður að gefa sig að ætt-
fræði og kannaði hann meðal ann-
ars rækilega föður- og móðurætt
sína. Samdi hann og gaf út á
prenti — í takmörkuðum upplög-
um — tvö kver, þar sem hann ekki
aðeins rekur ættleggi sína ættlið
fram að ættlið, heldur einnig sam-
an æviágrip einstakra ættmenna
sinna, sem honum þykja sérstak-
lega eftirminnilegir.
Sem dæmi um þrek og eljusemi
Hrólfs má nefna, að eftir að hann
veiktist réðst hann í að láta
byggja bílageymslu fyrir utan
húsið hjá sér og síðar að láta reisa
veglegan sumarbústað í Mýrdaln-
um á heimaslóð Guðrúnar eigin-
konu sinnar. Lagði hann sjálfur
gjörva hönd á ýmsa þætti þeirra
framkvæmda. I þessu sambandi
má geta þess, að Hrólfur varð
fyrir þeirri þungu raun að lamast
á báðum fótleggjum í mænusótt
árið 1945. Með þrautseigju og
langvinnri endurhæfingu tókst
honum að öðlast það mikinn mátt
í fæturna, að þeir nýttust honum
vel með notkun göngustafs. Hafði
ég aldrei annað á tilfinningunni,
en að hann kæmist sinna ferða
hjálparlaust, þótt á stundum hafi
ef til vill gætt meira vilja en mátt-
ar.
Um þetta leyti í fyrra höfðu
veikindi Hrólfs ágerst svo, að
hann þurfti að gangast undir sér-
staka lyfjameðferð reglulega á
tveggja til þriggja vikna fresti.
Þegar bráði af honum kom hann á
Hagstofuna og vann vandasöm og
ábyrgðarmikil störf, sem voru í
hans verkahring og aðrir kunnu
lítil skil á. í hvert skipti sem hann
kom fannst okkur starfsfélögun-
um, sem hefðum við hann úr helju
heimt. Var þá stundum rætt ým-
islegt sem gerst hafði meðan hann
var frá vinnu. Af augljósum ást-
æðum fylgdist Hrólfur náið með
gangi þjóðmála, enda má segja, að
hann hafi haldið um slagæð efna-
hagskerfisins, þar sem hans aðal-
starf á Hagstofunni var að reikna
út framfærsluvísitöluna, verð-
bótavísitölu launa, byggingarvísi-
tölu og að annast hliðstæð og
vandasöm viðfangsefni.
Þrátt fyrir ofangreind áföll í lífi
Hrólfs átti hann miklu lífsláni að
fagna. Hann ólst upp hjá góðum
og umhyggjusömum foreldrum og
í stórum, samrýndum systkina-
hópi, eignaðist fjögur mannvæn-
leg börn og kjörson, sem hann
gekk í föðurstað.
Hinn 25. maí 1960 kvæntist
Hrólfur eftirlifandi eiginkonu
sinni, Guðrúnu Sveinsdóttur,
hjúkrunarfræðingi, mikilli mann-
kostakonu, sem hjúkraði eigin-
manni sínum af einstakri alúð og
umönnun í veikindum hans, enda
kaus hann að liggja sína sjúk-
dómslegu sem mest heima í návist
Guðrúnar og dætranna.
Ég er þakklátur forsjóninni
fyrir að hafa orðið þeirrar gæfu
aðnjótandi að hafa átt Hrólf fyrir
vin og starfsfélaga.
Sendi ég Guðrúnu, börnunum,
aldraðri móður Hrólfs og öðrum
aðstandendum hugheilar samúð-
arkveðjur.
Starfsfólk Hagstofunnar kveður
góðan félaga og samstarfsmann
og sendir fjölskyldu hans innileg-
ar samúðarkveðjur.
Högni T. ísleifsson
Að kynnast Hrólfi Ásvaldssyni
varein sú mesta lífsfylling sem
hægt er að öðlast. Undirritaður
varð þeirrar gæfu aðnjótandi; að
vísu aðeins sl. 6—7 ár og aðallega
vegna starfa beggja, hans sem for-
manns Lyfjaverðlagsnefndar og
ritarastarfs míns fyrir þá nefnd.
Ég mun hér ekki fjalla um ævi-
feril Hrólfs, enda veit ég að það
mun gert af öðrum mér færari.
Þau fátæklegu orð sem hér eru
skrifuð eru fyrst og fremst ætluð
sem þakkir til látins vinar og
vinnufélaga fyrir samfylgd, sem
varð alltof stutt. En enginn má
sköpum renna og enginn veit
raunar heldur hver verður næstur.
Því ber ætíð að þakka það sem
varð eða náðist; það er huggun
harmi gegn þegar hið óviðráðan-
lega á í hlut.
I iðu lífsins standa sem betur
fer nokkrir einstakir menn eins og
klettar upp úr straumnum vegna
kosta sinna og Hrólfur heitinn til-
heyrði einmitt þessari kjölfestu.
Viðmót hans og starf einkenndist
af réttsýni, skerpu, öryggi og
óvenjulegum vinnuhraða. Þessir
eiginleikar komu honum að góðu
haldi hvar sem var og ekki síst við
starfið í LyfjaverðlagSnefnd, sem
hlýtur að teljast vandasamt og
erfitt að mörgu leyti. í því efni tel
ég hiklaust að enginn sæmilega
skynsamur maður hafi nokkru
sinni efast um réttsýni hans.
Hrólfur var mjög fróður og
skemmtilegur maður, sem óhikað
lét skoðanir sínar í ljós, stundum
á afar litríkan hátt. Skerpan var
líka svo geysileg; ég held ég hafi
aldrei átt styttri og hnitmiðaðri
samtö) við nokkurn mann þegar
því var að skipta. Það þurfti held-
ur ekki að segja honum neitt
tvisvar og siglingin milli auka-
atriða og aðalatriða var honum
leikur einn.
Hrólfur var talsvert fatlaður
líkamlega frá unglingsárum vegna
lömunarveiki, en kjarkurinn og
lífsgleðin báru þess samt engin
merki. Síðustu fimm árin barðist
hann við krabbameinið, þennan
meinvætt sem enn er illlæknan-
legur þrátt fyrir þrotlaust erfiði
færustu manna um allan heim.
Hrólfur háði hildi þessa af mikilli
karlmennsku eins og hans var von
og vísa. Hygg ég því, að við sem til
þekktum, höfum alltaf ofmetið
stöðuna í þeirri viðureign, jafnvel
haldið lengst af, að um varanlegan
bata yrði að ræða.
Eiginkonu, börnum og vensla-
fólki öllu flyt ég mína innilegustu
samúð. Hrólf kveð ég með þökkum
fyrir allt.
Reynir Eyjólfsson
Haustið 1945 var hópur glaðrt
unglinga saman kominn að hér
aðsskólanum á Laugum í Reykja
dal. Ætlunin var að afla séi
menntunar á komandi vetri, Of
mörgum varð veran þar upphaJ
annarrar og meiri skólagöngu
Veður voru tíðum góð þetta haust
og Reykjadalurinn skartaði haust-
litum sínum fagurlega.
Þegar skólastjórinn, séra Her-
mann Hjartarson, lýsti skólastarfi
vetrarins fyrir okkur, lét hann
þess getið, að skólinn væri að
þessu sinni settur síðar en venju-
lega, og hann sagði að við mynd-
um vita ástæðuna. Lömunarveiki
hefði gengið þar og í nærliggjandi
sveitum, — og sagði hann: Hér, í
næsta nágrenni skólans, veiktust
tveir piltar alvarlega. Annar þess-
ara pilta er dáinn núna, en hinn
var fyrir skömmu fluttur suður til
Reykjavíkur, mikið lamaður.
Sá bróðirinn, sem lamaðist, en
lifði þó, er Hrólfur Ásvaldsson, og
það er hann, sem við erum að
kveðja í dag með söknuði og trega.
Það er sagt, að við sjáum lítið
aftur, en ekkert fram. Þegar þess-
ir atburðir gerðust, fyrir tæpum
fjörutíu árum, var ég ekkert ann-
að en óþroskaður unglingur, enda
datt mér það auðvitað sizt í hug
þá, að ég ætti eftir að kynnast
Hrólfi Ásvaldssyni eins lengi og
náið og raun varð á. Það liðu saut-
ján ár. Þá var það í desember
1962, fyrir réttum tuttugu árum,
að leiðir okkar Hrólfs lágu saman
hér suður í Reykjavík. Við bund-
umst þá nánum tengda- og vin-
áttuböndum, sem hafa æ síðan
orðið mér því dýrmætari sem
lengra hefur liðið. Ég hef oft sagt,
og get vel endurtekið það einu
sinni enn hér, að mér finnst ég
fáum mönnum hafa kynnzt eins
vel úr garði gerðum frá náttúr-
unnar hendi og Hrólfi Ásvalds-
syni. Gáfur hans voru óvenjumikl-
ar og fjölbreyttar, og birtust með-
al annars í geysilega yfirgripsmik-
illi þekkingu hans. Hann var for-
kunnargóður stærðfræðingur, við-
skiptafræðingur að mennt, tungu-
málamaður ágætur og mikill unn-
andi fagurra bókmennta, enda
prýðisvel ritfær sjálfur, eins og
m.a. sést á bók hans Auðnahjón,
sem hann skrifaði til minningar
um hjónin Hildi Benediktsdóttur
og Jón Pétursson á Auðnum í Lax-
árdal i Suður-Þingeyjarsýslu. Sú
bók kom út haustið 1979. Auk ann
arrar ritleikni var Hrólfur einnig
vel hagmæltur og hafði feiknar-
legt yndi af góðum lausavísum. —
Þegar minnzt er á gáfur Hrólfs,
koma mér í hug ummæli þjóð-
kunns rithöfundar og mennta-
manns, er hann mælti við mig í
fyrravetur. Hann hringdi heim til
mín og spurði um líðan Hrólfs og
síðan röbbuðum við saman stund-
arkorn. Þá sagði hann, og lagði
þunga áherzlu á orð sín: „Já,
Hrólfur er óvenju skemmtilega
gáfaður maður.“ Þarna hitti þessi
ágæti maður naglann á höfuðið,
eins og svo oft endranær. Hrólfur
var einmitt óvenju skemmtilega
gáfaður. Þrátt fyrir sérþekkingu
sína — sem enginn dró í efa — var
hann svo fjarri því sem hugsazt
gat að vera einskorðaður við til-
tekið fræðasvið. Hann virtist vera
alls staðar heima. Mér fannst oft,
að eiginlega mætti einu gilda, úr
hvaða átt maður kæmi að honum,
skilningurinn var alltaf til staðar.
En gáfur manna, þótt góðar séu,
eru þó ekki nema einn þáttur af
mörgum, sem skapa persónuna.
Og hér er eftir að minnast á ann-
an þátt, eigi síður gildan, í per-
sónu Hrólfs Ásvaldssonar. Það
eru mannkostirnir. Hann var það,
sem forfeður okkar kölluðu að
vera drengur góður. Hann var ein-
lægur, sannorður og vinfastur.
Greiðugur var hann og hjálpfús
svo að af bar, eigingirni var ekki
til í fari hans.
Það eru harðir kostir fyrir
tápmikinn, hraustan og lífsglaðan
mann að vera lamaður í fótum frá
átján ára aldri. Þá raun bar
Hrólfur með mikilli hugprýði. Þó
varð honum það fyrir, um eitt
skeið ævinnar, að grípa til þeirrar
dægrastyttingar, eða eigum við
heldur að segja svalalindar, sem
engum er holl og allra sízt í mikl-
um mæli. Þetta mega þeir lá hon-
um, sem telja sig þess um komna,
en ekki tek ég undir það. Ég er
ekki farinn að sjá, að ég og ýmsir
aðrir hefðum staðið okkur neitt
betur, ef við hefðum verið í spor-
unum hans. En fyrst á þetta er
minnzt, þá má hitt ekki heldur
gleymast, að einmitt á þessum
vettvangi vann Hrólfur glæsilegan
sigur, sem vakti aðdáun þeirra er
til þekktu, og gæti verið mörgum
manni þörf lexía.
Nú, þegar götur greinast um
sinn, langar mig að þakka Hrólfi
Ásvaldssyni mjög vel ánægjulega
samfylgd, sem hefur nú staðið í
full tuttugu ár. Við áttum að
sönnu sitt heimilið hvor, en þó
vorum við iðulega öll eins og ein
fjölskylda, þó að nokkrar hús-
lengdir væru reyndar á milli.
Stórt skarð hefur nú verið höggvið
í hópinn okkar, en sárastur harm-
ur er kveðinn að börnum Hrólfs og
eiginkonu hans, Guðrúnu Sveins-
dóttur, sem stóð við hlið hans af
dæmafáu þreki, í langvarandi og
þungbærum veikindum, unz yfir
lauk.
Það er mikil hamingja að hafa
fengið að kynnast slíkum manni
sem Hrólfi, og minningin um
hann, og sömuleiðis allt það sem
ég lærði af honum, mun fylgja
mér fram á veginn. Hins vegar
finnst mér það í meira lagi hart
aðgöngu, að hann skyldi ekki fá
nema tæp 56 ár til ráðstöfunar hér
í heimi.
Lögmál lífs og dauða er strangt,
en lífsþrá mannsins og lífið sjálft
eru þó sterkust alls. Síðasta kvöld-
ið, sem Njáll á Bergþórshvoli lifði,
sagði hann heimafólki sínu, að
dauði sinn og annarra, sem létu þá
líf sitt þar á bæ, myndi aðeins
vera „él eitt“. Ég held, að hann
hafi haft rétt fyrir sér. Og ef svo
er, sem mig grunar, þá munum við
Hrólfur hittast síðar, þegar röðin
kemur að mér að flytja mig um set
í tilverunni. Ég hlakka til þeirra
endurfunda.
Valgeir Sigurðsson qr.