Morgunblaðið - 04.01.1983, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. JANÚAR 1983
\
Landinn hefur um aldir
þraukað, lifað og sigrað
Áramótaávarp forsætisráðherra,
dr. Gunnars Thoroddsen
Góðir ísiendingar.
Friður á jörðu er fagnaðar-
boðskapur kristinnar kirkju, jóla-
boðskapur nú og í nærfellt tvö
þúsund umliðin ár. í hrjáðum,
blóði drifnum stríðsheimi brýst
þessi boðskapur fram eins og ljós-
ið í gegnum myrkur, lýsir hvert
hugskot og glæðir hvern vonar-
neista, sem í brjóstum manna býr.
Því að allt mannkyn þráir frið og
öryggi. Sú þrá er nú blandin beyg,
beyg við hrikalega og hræðilega
kjarnorkustyrjöld.
Vígbúnaður er í algleymingi og
gjöreyðingartæki hrannast upp í
birgðum svo stórkostlegum, að
dygði til að eyða öllu lífi á þessari
jörð.
Við heyrum stundum þá kenn-
ingu, að vísasti vegur til að af-
stýra styrjöld og tryggja frið sé
jafn herstyrkur stórvelda. Það má
vera að slíkt jafnvægi hafi stund-
um komið í veg fyrir stríð. En ef
báðir stóraðiljar óttast að hinn
hafi meiri hernaðarmátt, þá er
voðinn vís. Þá þarf að auka víg-
búnaðinn til að ná jafnvæginu og
tryggja það. Tortryggni og ótti
hinna sterku og stóru er háska-
legri heldur en kvíði hinna veiku
og smáu.
Svo útbreidd og áhersluþung er
andúð manna um allan heim á
vígbúnaðarkapphlaupi og kjarn-
orkuvopnum, að Sameinuðu þjóð-
irnar efndu til aukaþings á liðnu
sumri, þar sem afvopnunar- og
friðarmálið var eitt á dagskrá.
Við íslendingar höfum í þriðj-
ung aldar tekið þátt í varnarsam-
tökum vestrænna þjóða, sem hafa
átt drjúgan þátt í að varðveita frið
í Evrópu. Við leggjum áherslu á
þann megintilgang samtakanna
að koma í veg fyrir stríð. Allir
íslendingar ættu að geta samein-
ast um þá stefnu að beita öllum
skynsamlegum ráðum til þess að
draga úr vígbúnaði og hindra beit-
ingu kjarnorku.
Hin friðsama, vopnlausa ís-
lenska þjóð hlýtur að leggja sitt
lóð á vogarskálar í því skyni að
tryggja frið á jörðu.
Stjórnarskrá íslands er að
stofni til frá árinu 1874. Frá því að
lýðveldi var stofnað, eða í nær 40
ár, hefur stjórnarskráin verið í
endurskoðun öðru hverju, en án
árangurs í reynd. Nú virðist þó
rofa til, því að sú stjórnarskrár-
nefnd, sem starfað hefur að und-
anförnu er í þann veginn að skila
af sér. Það er því vel hugsanlegt,
að unnt verði í janúar að leggja
fram frumvarp til nýrrar stjórn-
arskrár. Fjölmargar breytingar-
tillögur og nýmæli eru þar á döf-
inni. Ég skal rekja hér nokkur
þeirra.
Það þarf að breyta kjördæma-
skipan og tilhögun alþingiskosn-
inga á þann veg að draga úr mis-
vægi atkvæða og rétta hlut
Reykjavíkur og Reykjaness.
Tryggja þarf jafnrétti milli
stjórnmálaflokka, þannig að þeir
fái þingsæti í réttu hlutfalli við
atkvæðatölu sína við kosningar.
Það þarf að auka valfrelsi kjós-
enda.
Helst þyrfti að ná þessum
markmiðum án þess að fjölga
þingmönnum, en þeir eru nú 60 að
tölu. Ef það reynist ekki mögulegt
án einhverrar fjölgunar, þyrfti
hún að vera sem allra minnst.
Þá þarf að færa kosningaaldur
úr 20 árum í 18 ár.
Mannréttindi þarf að tryggja
miklu betur en gert er í hinni
gömlu stjórnarskrá.
Inn í stjórnarskrána þarf að
setja ákvæði um nokkur grund-
vallaratriði í stjórnskipaninni,
sem nú eru ekki sérstaklega nefnd,
en það eru lýðræði, þingræði og
jafnrétti.
Það þarf að stofna starf um-
boðsmanns, er nefnast mætti ár-
maður Alþingis, með því verkefni
að fjalla um þau mál, þegar borg-
ararnir telja sig órétti beitta af
stjórnvöldum eða ná ekki rétti
sínum. Slík skipan hefur verið
höfð í grannlöndum okkar um
langa stund og gefist vel. Tilgang-
urinn er að tryggja stöðu og rétt
borgaranna gagnvart ríkisvaldinu.
Þá er ein hugmyndin sú að af-
nema deildaskiptingu Alþingis og
gera þingið að einni málstofu.
Þá þarf að treysta sem best
stöðu og sjálfstæði dómstólanna.
Það þarf að setja inn skýrari og
ákveðnari fyrirmæli um sjálfs-
forræði sveitarfélaganna en nú er.
Það þarf að tryggja, að um mik-
ilvæg mál fari fram þjóðarat-
kvæði, þegar tiltekinn fjöldi al-
þingiskjósenda óskar.
Og það þarf að ákveða, að auð-
lindir íslands verði eign íslend-
inga einna.
Þegar við íslendingar höfðum
náð yfirráðum yfir öllum okkar
fiskimiðum og höfðum komið er-
lendum fiskiskipum burt af þeim,
út fyrir 200 mílur, þá var vonast
eftir því, og í rauninni gengið út
frá því, að þorskafli okkar sjálfra
mundi aukast ár frá ári. Svo varð
einnig á hinum fyrstu sex árum.
Fyrir árið ’82 var því spáð, að unnt
mundi að veiða um 450 þúsund
lestir af þorski. En því miður hef-
ur það ekki ræst, og vantar 70 til
80 þúsund lestir á, að þetta mark
náist. Á næsta ári mun ekki unnt
að veiða eða leyfa veiði á meiru en
um 370 þúsund lestum af þorski.
Annað áfall er hvarf loðnunnar,
en hún hafði verið mikilvægur
þáttur og stór liður í sjávarafla
okkar. Hún hefur horfið að mestu
á þessu ári.
Þegar við lítum á fiskafla lands-
manna í heild, þá kemur það í ljós.
að í ár, árið 1982, er hann aðeins
rúmur helmingur að magni til af
því sem hann var í fyrra. Hins
vegar er ekki eins illa ástatt um
verðmætið, því að miðað við fast
verðlag mun verðmæti aflans í ár
vera um 18% minna en það var í
fyrra.
Það er öllum ljóst, hversu al-
varleg þessi áföll eru fyrir þjóðar-
búið: Minni þjóðarframleiðsla,
minni þjóðartekjur, minna til
skipta, lakari lífskjör.
Það liggja ekki enn fyrir full-
gildar skýringar á því, hvernig
stendur á þessum bresti í þorsk-
og loðnustofnunum. Hafrann-
sóknastofnunin og sérfræðingar
hennar hafa unnið þjóðinni mikið
gagn á undanförnum árum og
munu gera það áfram. Það er
ómaklegt að ráðast á störf þeirra,
þó að þessi vísindi kunni ekki
fremur en aðrar vísindagreinar
full skil á öllum lögmálum og
leyndardómum náttúrunnar.
Margt af því sem á móti blæs er
okkur óviðráðanlegt. Aðstæður
utan að og tiltektir náttúruafl-
anna valda hér miklu um. Við
glímum við halla á viðskiptum við
útlönd og við berjumst við verð-
bólgu, en hvort tveggja stendur í
beinu sambandi við kreppu í um-
heiminum og aflabrest á ís-
landsmiðum. Verðbólgan stafar að
talsverðu leyti af þessum orsök-
um.
Hins vegar getum við sakast við
okkur sjálf um margt, og það er
sannmæli, að sjálfskaparvítin eru
verst. Ég vil nefna tvö alvarleg
dæmi: Annað er sjálfvirknin og
vélgengið á ótal sviðum, sem
skrúfar upp sjálfkrafa verðlag,
kaupgjald og fjölmargt fleira, án
þess að í leiðinni sé tryggt að það
bæti kjör eða tryggi kaupmátt.
Oft og tíðum vinnur og verkar
þessi skrúfa í öfuga átt. Hitt dæm-
ið er sá trassaskapur og kæruleysi
í vöruvöndun, sem veldur því, að
afurðir úr heimsins besta hráefni
eru endursendar okkur sem ónýt-
ar og óætar. Hér er víti til varnað-
ar. Hér er ekki unnt né rétt að
sakfella einn eða örfáa. Hér verð-
ur þjóðin öll að axla ábyrgð og
mæla einum rómi: Þetta gengur
ekki lengur.
Þegar við glímum við þá erfið-
leika, sem nú steðja að þjóðinni,
þá verðum við jafnan að hafa eitt
meginatriði í huga, og það er að
gera allt sem unnt er til þess að
atvinnuvegirnir geti gengið eðli-
lega og að ekki komi til atvinnu-
leysis. Allir þeir, sem hafa upplif-
að atvinnuleysi, munu samdóma
um, að það sé eitt hið versta böl,
sem yfir þjóð okkar geti gengið.
Þeir menn, sem til þekkja, munu
margt vilja í sölurnar leggja til
þess að forða okkur frá þeirri
ógæfu, sem grannþjóðir okkar og
vinaþjóðir margar hafa lent í og
það í vaxandi mæli enn þann dag í
dag, en það er atvinnuleysið.
Frá upphafi sögu Islendinga
hefur menningin verið einkenni
hennar og aðal.
Þessi bókaþjóð, sem gefur út
meira af bókum, og les meira. af
bókum en fólk í öðrum löndum, er
nú vel á vegi að reisa veglega þjóð-
arbókhlöðu, verðugt tákn íslenskr-
ar bókmenningar að fornu og
nýju.
Skólar okkar hafa vaxið og
dafnað, þeir hafa tekið stakka-
skiptum, framförum, en það er
margt, sem þarf að endurskoða.
Og eitt af því, sem brýn þörf er að
gera, er að reyna að auka áhuga
unga fólksins á því að ganga inn á
brautir, sem leiða til beinnar
þátttöku í atvinnulífinu sjálfu.
Sá vorþeyr í mörgum menning-
argreinum, sem nú brýst fram i
ótal elfum, í tónlist, í myndlist, í
leiklist og skáldskap, ber vott um
gróandi þjóðlíf. Þar er engin visn-
andi hönd að verki, heldur skap-
andi, lifandi máttur. Og það er
okkar unga fólk, sem ber uppi
hina litríku list.
Aldrei megum við gleyma því
göfuga lykilhlutverki, sem íslensk
tunga hefur gegnt í sögu okkar og
menningu. Við þurfum að hlúa að
henni og vernda hana, vanda
málfar og tungutak, glæða mál-
smekk og varðveita lögmál ís-
lenskrar ljóðlistar. Ef brageyrað
glatast, þá er farið forgörðum eitt
merkasta menningarsérkenni
okkar íslendinga.
Góðir Islendingar.
Sá mótbyr, sem þjóðarskúta Is-
lendinga verður nú að sigla gegn,
minnir okkur á það að hafa í huga,
i samræmi við Islendingseðlið, að
æðrast ekki, gefast ekki upp,
missa ekki kjarkinn. Landinn hef-
ur um aldir þraukað, lifað og sigr-
að. Á hinum dimmustu dögum
hefur hann alltaf eygt einhverja
von. I sínu mikla andstreymi og
þrengingum orti snillingurinn
Bólu-Hjálmar:
Sýnist mér fyrir handan haf
hátignarskær og fagur
brotnuðum sorgaröldum af
upp renna vonardagur.
Daginn er tekið að lengja, sólin
hækkar á lofti.
Ég árna ykkur öllum árs og frið-
ar.
Gleðilegt ár!
Skipstjórafélag íslands
Kvenfélagið Hrönn
Stýrimannafélag íslands
halda árshátíö í Snorrabæ, laugardaginn 8. janúar nk.
Árshátíöin hefst kl. 18.30 meö cocktail.
Nánari upplýsingar á skrifstofum félagsins.
Dansnámskeið
Þjóðdansafélags Reykjavíkur hefjast mánudaginn 10. janúar 1983 í
Fáksheimilinu viö Bústaöaveg.
Barnaflokkar: Mánudaga kl. 16.30—20.00.
Gömludansar — fullorönir: Mánudaga kl. 20.00—23.00.
Þjóödansar: Fimmtudaga kl. 20.00—22.00, í fimleikasal Vöröuskóla.
Innritun og uppl. í símum 10082 og 43586, milli kl. 14.00—19.00.
LITMYNDIR SAMDÆGURS!
Filman inn fyrir kl. 11 — Myndirnar tilbúnar kl. 17.
Nýjung: „Superstærö“ 10x15 cm
IUÓSMYNDAÞJÓNUSTAN S.F.I
LAUGAVEGI 178
REYKJAVIK
SIMI85811