Morgunblaðið - 04.01.1983, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. JANÚAR 1983
23
wvogskirkju. MorgunbMiA/KÖE.
tveggja. Gluggarnir eru hannaðir af
Leifi Breiðfjörð glerlistamanni. í
þeim eru táknrænar helgimyndir og
fléttar listamaðurinn þar inn í veg-
ferð mannsins frá vöggu til grafar. í
Bænhúsinu eru einnig glerlistaverk
eftir Leif. Arkitekt nýju kapellunn-
ar er Ólafur Sigurðsson.
hálfu þingflokkanna til að fylgjast með
ákvörðunum um lausn á vanda útgerðar-
innar.
Kjartan sagði: „Á þessum fundum
sem haldnir voru með sjávarútvegs-
ráðherra, þá kynnti hann átta mis-
munandi dæmi um hvernig ætti að
afgreiða fiskverð, en ekkert þeirra
varð ofan á á endanum, og afstaða
ráðherrans sjálfs lá ekki fyrir á hlut-
unum. Þessir fundir voru einnig ein-
ungis til að kynna málið og fráleit
vitleysa að halda því fram, eins og
kom fram á opinberum vettvangi, að
alþýðuflokksmenn hefðu samþykkt
þessar ráðstafanir."
Um fiskverðsákvörðunina sjálfa og
boðaðar hliðarráðstafanir sagði
Kjartan: „Ég tel að þetta sé mjög
óheppileg braut sem menn eru komnir
inn á varðandi fiskverðið. Það liggur
og fyrir að þetta fiskverð mun ein-
göngu gilda í tvo mánuði, þannig að
það fer nú að verða stutt á miili
kollsteypanna í íslensku efnahagslífi.
Síðasta fiskverð gilti í einn mánuð,
þetta í tvo mánuði. Það getur ekki
talist efnilegt að þær ákvarðanir sem
menn taka séu af því tagi. Auk þess
hélt ég nú, að menn væru orðnir upp-
gefnir á þessu sjóðakerfi og niður-
greiðslum á olíu og þvíumlíku, og taka
þannig fram hjá skiptum með því að
búa til sjóði og greiða úr þeim til
baka. Þannig að ég tel þetta ekki
skemmtilegar aðgerðir."
Eyjólfur ísfeld Eyjólfsson
Útflutningsgjaldið
mál ríkisstjórnar
og Alþingis
„YFIRLÝSING ríkisstjórnarinnar um
að fiskvinnslunni verði að fullu bættar
þær kostnaðarhækkanir sem af þessari
fiskverösákvörðun leiða, er grundvallar-
atriði frá okkar sjónarmiði. Við það lof-
orð verður aö sjálfsögðu ekki staðið
öðruvísi en með gengisbreytingu“, sagði
Eyjólfur ísfeld Eyjólfsson annar fulltrúi
kaupenda i Yfirnefndinni, en hann sat
hjá við afgreiðsluna.
Eyjólfur vísaði í bókun þeirra Frið-
riks Pálssonar við afgreiðsluna og
sagði hana skýra af hverju þeir hefðu
setið hjá, en bókunin er birt í frétt um
fiskverðsákvörðunina á bls. 2.
Eyjólfur sagði einnig: „Við vorum
andvígir hækkun útflutningsgjald-
anna en það er ekki okkar mál, heldur
Alþingis. Það er ríkisstjórn og Al-
þingi sem ákveða útflutningsgjöld og
þó við höfum ekkert um það að segja,
þá töldum við eðlilegra að fara þá leið
sem kölluð var kostnaðarhlutdeild,
sem sagt ekki endilega olíukostnað-
arhlutdeild, heldur álag á fiskverðið
sem ekki hefði komið til skipta frem-
ur en útflutningsgjöldin. Þetta sér-
staka álag gengi beint til útgerðarinn-
ar og þá vegna aukins olíukostnaðar,
vegna veiðarfæra og alls þess, sem af
þessu hefur leitt."
Ávarp forseta íslands Vigdísar Finnboga-
dóttur á nýársdag
og minningarnar
Góðan dag, góðir íslendingar.
Ég óska öllum landsmönnum
gleðilegs árs. Þegar nýtt ár
gengur nú í garð, býr mér engin
ósk dýpra í hjarta en að okkur
íslendingum takist með sam-
stöðu og sameiginlegu átaki að
vinna bug á örðugleikum, sem að
steðja — að árið færi okkur trú á
bjarta daga þar sem friður og
samlyndi sitji í öndvegi.
Það var eitt sinn fyrir all-
mörgum árum að eldri maður,
sem hafði yndi af því að spjalla
við börn og reyna ályktunar-
hæfni þeirra, spurði ungan sam-
ferðamann sinn: „Hvert fer tím-
inn?“ Sveinninn ungi hugsaði sig
um dágóða stund og svaraði síð-
an: „Hann fer í minningarnar".
„En hvert fara þá minningarn-
ar?“ spurði maðurinn. Eftir
nokkur heilabrot svaraði sveinn-
inn: „Þær fara í mannkynssög-
una“. Þetta þótti lífsreyndum
manni gott svar og sagði börnum
sínum, sem síðan hafa sagt það
sínum börnum.
Á fyrsta degi nýs árs hugleið-
um við venju fremur tímann,
hvernig hann hefur liðið og hvað
hann kunni að bera í skauti sínu
í framtíð: þessi óstöðvandi tími
sem er eins og fugl sem aldrei
tyllir sér niður eitt andartak
heldur er horfinn út í bláinn fyrr
en varir og orðinn að fortíð.
Hann er sameign okkar allra á
jörðunni, óslitin keðja sem teng-
ir alla atburði lífsins. í mynd
reynslu og minninga er hann
lærifaðir okkar sem heldur
okkur sístarfandi við að móta
okkur og gera okkur samtíðina
skiljanlega. Því er jafnan vert að
spyrja hvernig við fáum best
gert tímann að minningum sem
eru þess virði að þeim sé haldið
til haga. Það er hollt að reyna að
átta sig á því hvort þær leiðir
sem farnar hafa verið séu hinar
einu réttu og hvort ekki sé unnt
að velja betri leiðir eða ryðja
enn fleiri.
Hér á Bessastöðum leita
minningar um liðinn tíma einatt
á hugann. Staðurinn er svo ná-
tengdur sögunni um afkomu ís-
lensku þjóðarinnar. 1 raun og
veru greina minningar Bessa-
staða skýrast sögustaða okkar
frá því hvaða leið kynslóðirnar
hafa gengið síðan norrænir
menn höfðu valið sér íslenskt
þjóðerni og fest rætur í landinu.
Rismikið blómaskeið þjóðarinn-
ar á miðöldum tengist Bessa-
stöðum, þegar staðurinn var í
eigu Snorra Sturlusonar, því
næst daprar aldir örbirgðar,.
doða og sinnuleysis, þegar þjóðin
hafði gefið líf sitt og vinnuþrek
erlendu konungsvaldi. Enn eru
Bessastaðir sögustaðurinn mikli
þegar íslensk þjóð rumskar eftir
langan svefn og vaknar til dáða
með frelsishugsjón að leiðar-
ljósi. Með hlýju og stolti hugsum
við til þeirra æskumanna sem
hér gengu um dyr í gömlu Bessa-
staðastofu eins og hún enn
stendur, Latínuskólanum gamla,
í byrjun 19. aldar og síðar urðu
ritsnillingar, stórskáld og þjóð-
málafrömuðir.
Þegar þeir stofna Fjölni á
Kaupmannahafnarárum sínum
og senda heim til íslands er það
meginmarkmið þessa „árs-rits
handa íslendingum" „að vekja
andann með þjóðinni" eins og
þeir komust að orði. Þeirra tím-
ar, tímar Jóns Sigurðssonar og
þeirra ótalmörgu sem hver fram
af öðrum áratug eftir áratug
unnu að því frelsi þjóðarinnar
sem við njótum nú, hafa vissu-
lega orðið að minningum sem
aldrei fyrnast. Þegar svo loks að
því kom að langþráð lýðveldi
fullfrjálsra íslendinga var
endurreist, höfðu Bessastaðir
verið færðir þjóðinni að gjöf —
til eignar og ábúðar; tíminn og
sagan gátu haldið þar áfram að
spinna minningar allra þeirra
sem að garði ber um þjóð sem
með fullri reisn er þjóð meðal
þjóða.
Þegar sá dagur nálgast á kom-
andi sumri að sólargangur verði
lengstur, kemst íslenska lýðveld-
ið á fertugasta aldursárið. Á
þessum stutta tíma þjóðaræv-
innar hefur meira áunnist en
bjartsýnustu menn mun hafa
órað fyrir. Líf fólksins í landinu
hefur tekið miklum — nær al-
gjörum stakkaskiptum. Leiðin
hefur legið frá fábrotnu líferni,
aðhaldi og nýtni, til ótrúlegrar
velmegunar þar sem Htt hefur
verið til sparað — kannske
stundum of lítið — til að gera
lífið sem þægilegast. Einangrun
eylandsins norður við Dumbshaf
hefur verið svo rækilega rofin að
við liggur að landið sé komið í
þjóðbraut þvera. Allar helstu
nýjungar heimsins berast okkur
með hraði. Sjálfir eru íslend-
ingar á ferð og flugi um víða ver-
öld og snúa margir hverjir heim
ríkir af fróðleik um líf og störf
fjarlægra þjóða. Af öllu því góða
sem þessi tími hefur gefið okkur
til að auðga minningarnar ber
ekki síst að meta það að hann
hefur blásið okkur þann anda í
brjóst að framlag okkar til vís-
inda, lista, íþrótta og verkmenn-
ingar er orðið þekkt og eftirsótt í
mörgum löndum. í svo ríkum
mæli hefur okkur tekist að koma
því á framfæri hversu skapandi
fámenn þjóð okkar er, að stór-
þjóðir eru hættar að leiða hug-
ann að því að við séum smáþjóð.
Ég tel mig geta trútt um talað,
eftir að hafa verið fulltrúi Is-
lands sem gestur meðal millj-
ónaþjóða með list og menningar-
auð mér til liðs. Frá liðnu ári er
þátttaka íslands í menningar-
kynningu Norðurlanda í Vestur-
heimi minnisverðust á þessu
sviði. Þótt ekki hafi verið hægt
að koma á framfæri nú nema
broti af því sem við hefðum vilj-
að og talið verðugt, var stigið
skref sem athygli vakti og vænta
má að sé upphaf langrar ferðar
til vegsauka, ef rétt og vel er á
málum haldið. Víst er, að list-
unnendum vestra og miklu víðar
er nú fullkunnugt um að við eig-
um býsna margt og fjölbreyti-
legt í fórum okkar til að sýna og
kynna og þeir hafa látið þá ósk í
ljós að fá nýrra og meira að
heyra.
Gjöful menningartengsl ættu
allar þjóðir að kostgæfa. Ég vík
ekki frá þeirri skoðun, að því
nánari kynni sem þjóðir hafa
hver af annarri, þeim mun meira
tillit taka þær hver til annarrar.
Slík tengsl brýna friðarviljann
og skapa skilyrði til að vopnum
fækki.
Þjóð okkar hefur einnig á vel-
ferðartímum reynst sómarík
meðal þjóða fyrir hve einarðlega
hún bregst við hvenær sem
mannúðar- og mannréttindamál
eru á baugi. Sameinuðu þjóðirn-
ar hafa um skeið hvatt þjóðir til
að sinna sérstaklega ýmsum
þeim málum sem betur mega
fara í heiminum; ár aukinna
kvenréttinda, ár barnsins, ár
fatlaðra og ár aldraðra. Öllum
þessum málum höfum við veitt
brutargengi og einkum lagt
okkur fram við að hlúa sem best
að og gera sem mest til gleði
þeim sem á einhvern hátt eru
vanmegnugir. Nú hafa Samein-
uðu þjóðirnar tekið þá ákvörðun
að nýja árið skuli helgað bættum
fjarskiptum og samgöngum milli
þjóða heims og er það vel. Enn
búa margir við slíka einangrun
að þeir þekkja ekkert til um-
heimsins.
En hvenær skyldum við mega
vænta árs unga fólksins? Á því
leikur enginn vafi að það gæti
orðið öllum til gagns og gleði að
staldra við oftar en gert er og
leggja sérstaka rækt við æsku-
fólk sem er á erfiðu skeiði lifsins
á mörkum þess að vera börn og
fulltíða menn. Við mættum
koma því betur til skila hve
óendanlega hlýtt okkur er til
unga fólksins og hvernig við vilj-
um veg þess sem mestan og best-
an án þes að vera sírexandi til að
leiða því fyrir sjónir okkar eigin
sannleika, oft ærið gamaldags.
Við mættum reyna að skilja bet-
ur unga fólkið, nýstárleg og
skemmtileg uppátaPki þess. Þau
eru mörg öðruvísi en við eigum
að venjast sem eldri erum, þótt
einu sinni höfum verið ung. Eitt
af einkennum tímans, sem svo
hratt líður yfir í minningar, er,
að með honum breytist lífsaf-
staðan frá ári til árs með nýjum
uppfinningum og nýjum lífs-
venjum. Löngum hafa eldri kyn-
slóðirnar fjargviðrast út af
yngri kynslóðum sem ekkert var
um að feta nákvæmlega troðnar
slóðir. Það mætti einnig spyrja
hvort það væri æskilegt. Kynni
það ekki að vera merki um
stöðnun og afturför? Unga fólkið
þurfum við af metnaði að virkja
með okkur fyrir framtíðina,
gleðjast með því og sameiginlega
vinna bug á tómlæti sem víða
virðist einkenna bæði unga fólk-
ið og fullorðna. Enn skal á það
minnst, að ekkert er dapurlegra
en að hafa ekki annað fyrir
stafni en að drepa tímann, láta
hann hverfa út í buskann í
gleymskunnar dá. En til bóta
þarf sjálfsaga og það ekki aðeins
æskunnar. Eigi fullorðið fólk að
miðla æskunni af ríkidæmi
reynslu sinnar, þarf það einnig
að temja sér aga og síðast en
ekki síst að rækta með sér kær-
leika.
Fyrir og um þessi áramót hef-
ur mönnum orðið einkar tíðrætt
um mikinn vanda þjóðarbúsins
og erfið úrlausnarefni. Þegar lit-
ið er til minninganna sem er
saga þessa lands og þessarar
þjóðar, hefur svo ótal oft verið
svart á álinn — svartara en nú
er.
Dr. Kristján Eldjárn, dyggur
vinur okkar allra, sem við hugs-
um til með miklum söknuði, lét
svo um mælt í áramótaræðu
sinni árið 1980 er hann skildi við
embætti: „Kjörorð Jóns Sigurðs-
sonar var Eigi víkja, og getur
þýtt margt, meðal annars að
aldrei megi láta undan síga í
sókn þjóðarinnar að markmiðum
frelsis og menningar í þessu
landi, á hvaða vettvangi sem er.
Það merkir einnig að ekki skuli
æðrast og þaðan af síður ör-
vænta, þó að eitthvað gefi á bát-
inn.“ Ég vil gera þessi orð for-
vera míns að einkunnarorðum
okkar á nýju ári.
íslenska þjóðin er sífellt að
velja sér framtíð, tilveru. Sú
spurning hlýtur að vera áleitin í
hugum okkar um þessar mundir:
Hvað viljum við íslendingar?
Viljum við komast yfir sem
mest, ná öllu sem hugurinn girn-
ist og löngunin blæs okkur í
brjóst? Viljum við setja markið
svo hátt að engin leið sé að ná
því? Eða viljum við meta hvað
okkur er fært, velja úr þau svið
sem við getum náð árangri á og
vinna að því að nýta möguleika
okkar út í æsar?
Við skulum vera hófsöm, en þó
setja markið hátt.
Á erfiðum tímum gerum við
það hvert öðru best að standa
saman. Treysta hvert öðru;
leggjast á eitt til sameiginlegrar
farsældar. Við viljum svo margt,
og við höfum svo mikið að gefa
hvert öðru að tímabundnir erfið-
leikar breyta engu um hve gott
það er að búa í þessu landi. Með-
an við eigum okkur þann metnað
að gera okkar besta, þá mun vel
farnast. Sé markið sett svo hátt
að við verðum að neyta allra
okkar krafta, þá erum við á
réttri leið. Þá er andinn í þjóð-
inni glaðvakandi í bjartsýnni
önn daganna.
Því skal ekki gleymt, að í tím-
anna rás höfum við nokkurt vald
yfir hvernig minningarnar um
okkur verða.
Gleðilegt ár!