Morgunblaðið - 02.02.1983, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. FEBRÚAR 1983
Gilitrutt
Brian Pilkingtons
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
í anddyri Norræna hússins
stendur nú yfir sýning á frum-
rissum og vatnslitamyndum eft-
ir Brian Pilkington. Er hér á ferð
skreyting þjóðsögunnar um Gili-
trutt er birtist í bók er bókaút-
gáfan Iðunn stóð að. Þetta eru
ákaflega vel gerðar myndir og
nostursamlega unnar. Teiknar-
inn leggur sig allan fram og
myndir hans líkjast á köflum
raunsæishlutveruleika þeim er
hefur orðið svo vinsæll hérlendis
á undanförnum árum. Myndirn-
ar hafa og einnig mjög yfir sér
blæ enskrar tæknihefðar í
vatnslitamyndgerð ekki ósvip-
aðrar og við sáum í sumum
myndum Karólínu Lárusdóttur
að Kjarvalsstöðum í haust, en
hér koma vinnubrögð auglýs-
ingateiknarans eðiilega öllu
meira fram, því að sú er atvinna
hans.
Pilkington hefur formað
ákveðna mynd af Gilitrutt og
reynt að gæða hana ísmeygilegri
kýmni. Tekst honum það vel á
köflum virkar þetta sem offágun
og þá lítið skylt tröllum eða
þeirri mynd er maður gerir sér
af þeim, — eða réttara sagt gerði
í æsku.
Á sýningunni er einnig sýnd
undirbúningsvinna og frumriss
og kunni ég betur við þau verk,
þótti þau ölíu lífmeiri og meira í
bland við tröllin. í þeim mynd-
um þótti mér þau sýna meira af
holdi og blóði en í aðalmyndun-
um, einkum leist mér vel á hinar
hreinu tekningar og smáfrum-
riss.
Það er alveg víst að margur
mun hafa gaman að þessari sýn-
ingu og hún er gilt tillegg til
þeirrar viðleitni hússins að lífga
upp anddyrið og gera það mann-
eskjulegra.
Bragi Ásgeirsson
Listasmiðjan
Arnarholti
Bragi Ásgeirsson
Frá haustinu 1981 hefur
merkileg starfsemi farið fram á
geðdeild Borgarspítalans að
Arnarholti á Kjalarnesi. Er hér
um að ræða myndræna vinnu
með geðsjúkum og eru aðal-
starfsmenn Smiðjunnar þeir
nýlistarmenn, Magnús V. Guð-
laugsson og Tumi Magnússon.
Árangur þessarar starfsemi get-
ur nú að líta í húsakynnum Ný-
listasafnsins en þar sýna auk áð-
urnefndra þeir Adolf Bjarnason,
Guðbjörg Helgadóttir, Halldór
Viðarsson, Ragnar Jóhannsson
og Þorgrímur Vigfússon.
Undirritaður hefur séð marg-
ar sýningar á verkum geðsjúkra
og þekkir hér vel til, — slíkir eru
oft mjög næmir á liti og form og
öldungis óhræddir við að tjá til-
finningar sínar. Má geta þess að
nokkrir af nafntoguðustu
myndlistarmönnum aldarinnar
hafa rannsakað þessa eiginleika
geðsjúkra og dregið mikinn
lærdóm af. Menn geta í gegnum
slíkar myndir skyggnst inn í
undirmeðvitund þessa fólks og
kemur þar margt og furðulegt í
ljós. Vitundarheimurinn er
margflókið atriði og vissulega
stórum margbrotnara en flestir
gera sér grein fyrir og um leið er
hann heillandi rannsóknarefni.
Sýningin í Nýlistasafninu er
með litríkari og ferskari sýning-
um er þar hfaa sést og minna
sumar myndanna og þá einkum í
innri sal um margt á málverk
nýbylgjumanna erlendis, málun-
armátinn mjög frjálslegur og
umbúðalaus. Ekki get ég t.d. séð
að þessi sýning sé neitt ómerkari
sýningu sjömenninganna í Nor-
ræna húsinu á síðastliðnu vori.
Undraðist ég mjög þá miklu
sköpunargleði er hér kemur
fram.
Meinbugur á sýningunni er
hve illa myndirnar eru merktar
og sýningarskráin léleg en ég tel
marga munu hafa gaman af að
skoða þessi verk, og að þannig
séð eigi hún vissulega erindi á
sýningarvettvang.
Atriði úr heimildarmyndinni bandarísku, Líf og störf Rósu rafvirkja.
Listahátíð
Kvikmyndír
Sæbjörn Valdimarsson
&
Líf og störf Rósu rafvirkja (The Life
and Times of Rosie The Riveter)
Stjórn og handrit: Connie Field.
Kvikmyndataka: Cathy Zheutlin,
Bonnie Friedman, Robert Handley,
Kmiko Omori. Bandarísk, gerð 1980,
sýningartími 65 mín.
Er Bandaríkin neyddust útí
þátttöku í síðari heimsstyrjöld-
inni, skyldu karlmenn eftir mörg
auð vinnuplássin auk þess að eft-
irspurn eftir jókst geysilega er
hergagnaframleiðslan margfald-
aðist. Þá var gripið til vinnukrafts
sem löngum hefur verið vanmet-
inn — húsmóðurinnar, konunnar.
Sökum föðurlandsástar og löngun-
ar til aðstoðar við sinn heittelsk-
aða, sem barðist þarna einhvers
staðar útí hildarleiknum, þyrptust
konurnar til ýmiskonar starfa
sem hingað til höfðu eingöngu tal-
ist karlastörf. Svo sem rafsuða,
stálsmíði, skipasmíði, o.s.frv.
Ekki var bandarískt kvenfólk
eitt um að ganga í þessi störf á
stríðsárunum, það gerðu og stöllur
þeirra í öllum þeim löndum sem
bárust á banaspjót.
Eftir að friður komst á og þjóð-
félagið smáhresstist og lagði sig
fram um að komast sem fyrst í
fyrra horf, máttu kvenhetjurnar í
samfestingunum gjöra svo vel og
pakka aftur saman — nú bauð föð-
urlandsástin (þ.e. smeðjulegur
áróður hins opinbera) þeim aftur
að kjötkötlunum og barneignum.
Húsbóndann vantaði vinnu.
Líf og störf Rósu rafvirkja fjallar
um þennan merka þátt í banda-
rískri sögu og hann er vandlega og
skemmtilega unninn af Field og
hjálparkokkum hennar. Brugðið
er upp köflum úr áróðursmyndum
Myrkir músíkdagar:
John Speight í
Norræna húsinu
Tónlist
Ragnar Björnsson
Einhver sagði einhverntíma:
Eitt er það sem leikhús getur ekki
afsakað, en það er að vera leiðin-
legt. Vitanlega er þessi fullyrðing
opin í báða enda eins og fleiri slík-
ar á öllum tímum, einn nýtur
hluta sem öðrum leiðist. Um tón-
leikana í Norræna húsinsu 28.
janúar held ég þó að óhætt sé að
segja að fáum hafi getað leiðst
meðan á þeim stóð, hversu mikið
sem það nú kann að sanna um
ágæti þess sem þar var flutt. Tón-
leikarnir hófust á „Vier Stucke"
fyrir flautu og píanó, tónhugmynd
í hálfgerðum „seríal“-stíl, vel leik-
in af B. Wilkinson og Sveinbjörgu
Vilhjálmsdóttur. Þá frumflutti
Wilkinson „Einleiksverk fyrir
flautu", góð tónsmíð og sérlega vel
útfærð hjá Wilkinson bæði tekn-
ískt og hvað varðar listræna upp-
byggingu. Næst kom frumflutt
„Einleiksverk fyrir klarinett", en
jafnvel Einari Jóhannessyni tókst
ekki að bjarga þeirri tónsmíð.
Fimm stykki fyrir píanó voru síð-
ast fyrir hlé. I efnisskrá segir: „f
„Deux hommages" (tvö fyrstu)
vottar John tveim öndvegis tón-
skáldum, þeim Messiaen og Strav-
insky, virðingu sína, með því að
beita alþekktum stílbrögðum
þeirra. Þetta er gert á meðfæri-
legan hátt, eins og verið sé að
kynna málfar meistaranna fyrir
nemendum í píanóleik." Þarna
fannst mér vera um nokkra út-
þynningu á meisturunum að ræða.
Tónamál þeirra beggja er svo
persónulegt, á hvaða þróunarskeið
þeirra sem litið er, að heppilegast
er að láta þá kynna sig sjálfa. Aft-
ur á móti fannst mér J.S. komast
nær því í sumum prelúdíunum
þrem að heiðra minningu Debuss-
ys. Sveinbjörg lék þessi verk af
öryggi. „Tríó“ í þrem stuttum
þáttum var flutt af þrem ungum
hljóðfæraleikurum, þeim systkin-
um Hildigunni Halldórsdóttur,
fiðlu, Sigurði Halldórssyni, cello,
og Daníel Þorsteinssyni sem lék á
píanó. Tríóið var ekki óskemmti-
legt á að hlýða, en dálítið ófull-
burða í formi. Besta tónverk
kvöldsins var „Kvintett" (frum-
fluttur) fyrir fiðlu, lágfiðlu, cello,
kontrabassa og píanó. Kvintettinn
sem er í tveim þáttum, er vel
skrifaður og heilsteyptur í stíl, og
þó sérlega fyrri þátturinn. Kvint-
ettinn er ekki auðveldur í flutn-
ingi og reyndi mjög á suma hljóð-
færaleikarana svo sem cellistann,
sem fékk líðileg tónbil við að
glíma. Flytjendur voru Michael
Shelton, fiðla, Sesselía Halldórs-
dóttir, lágfiðla, Pétur Þorvalds-
son, cello, Richard Korn, kontra-
bassa og Sveinbjörg Vilhjálms-
dóttir, píanó. Tónleikunum lauk
með „Missa brevis", Kyrie og
Gloria, flutt af nafnlausum kór,
eins og stjórnandinn Jónas Ingi-
mundarson nefndi hópinn sem
söng. Kór var þetta nú eigi að síð-
ur og skilaði ágætlega skemmti-
legum tveim þáttum hinnar gömlu
Missa brevis. Sem tónskáld virðist
John Speight nokkuð óskrifað
blað. Hann fær margar góðar hug-
myndir, en stíll hans virðist mér
enn nokkuð ómótaður og stílteg-
undum gjarnan blandað saman.
Svo skrítið sem það nú er — og er
þó kannske ekkert skrítið — er
undantekning að öðrum en góðum
hljóðfæraleikurum hafi tekist að
verða merkileg tónskáld og e.t.v.
er þar skýringin á því að góðir
hljóðfæraleikarar bjarga stundum
lítilsigldum tónverkum frá skjót-
um dauða. J. Speight er, að mér er
sagt, vel menntaður á sitt hljóð-
færi, sem er söngröddin og von-
andi á hann eftir að skrifa fleiri
verk á borð við Kvintettinn. Til
hamingju með kvöldið.
Ragnar Björnsson