Morgunblaðið - 13.04.1983, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. APRÍL 1983
Reynt að fylgja löngum skref-
um Einars Þ. Guðjohnsen
eftir Friðrik
Haraldsson
Hinn ágæti ferðagarpur Einar
Þ. Guðjohnsen er um þessar
mundir langstígur á ferð í DV.,
samanber greinar hans 10. og 24.
marz sl. Einar hefur áratuga
reynslu á sviði ferðamála en hefur
á stundum þótt vera á annarri
skoðun um ýmsa þætti þeirra en
samferðamenn hans í ferðaþjón-
ustunni. Þetta kemur skýrt fram í
ofangreindum skrifum hans, þótt
margt, sem þar stendur, sé þðrf
viðbót við þá umræðu, sem fram
hefur farið um ferðamál undan-
farið.
Neðanrituðu er ætlað að vera til
nokkurs mótvægis ýmissa fullyrð-
inga E.Þ.G. um fáeina þætti ferða-
málanna, sem fólk kynni ella að
taka trúanlegar án frekari um-
hugsunar.
Er úttekt á stöðu ferðamála
óþörf? Er framtíðar-
skipulag óþarft?
E.Þ.G. er jafn ljóst og öðru
fólki, sem ferðast um hérlendis,
hve alvarlegt mál það er að hleypa
stöðugt fleira óarðbærum ferða-
mönnum inn i landið. Fólki, sem
kemur á eigin bifreiðum, hlöðnum
mat, víni, benzíni o.fl. og þarfnast
engrar þjónustu áður en það kveð-
ur. Ef svo má að orði komast, þá
þurrkar þetta fólk aðeins af fótum
sínum hér, notar landið eins og
mottu, hleður bíla sína af íslenzk-
um náttúrugripum, misvel fengn-
um, og segir svo bless án þess að
skilja nokkuð eftir sig annað en
e.t.v. nokkur hjólför á viðkvæmum
stöðum og nokkrar tómar niður-
suðudósir og plastpoka á þúfum til
skrauts. Þessu sama fólki verður
ekki að öllu leyti kennt um jarð-
raskið eða ruslið, sem eftir kann
að verða, heldur einnig og ekki
síður þeim yfirvöldum, sem ber
lögum samkvæmt að gera upplýs-
ingaskyldu og eftirlit fjárhagslega
mögulegt. Þar er sannarlega sofið
svo fast á verðinum, að hroturnar
heyrast um allt landið og miðin.
Jú, það er nauðsynlegt, að við
stöldrum við einmitt nú og gerum
okkur grein fyrir stöðu ferðamál-
anna og skyggnumst fram á veg-
inn áður en hættir að sjá út úr
augum.
Miðað við forgangsröðun þá á
aðkallandi verkefnum í ferðamál-
um okkar, sem E.Þ.G. setur fram í
pistlum sínum, er ekki skrítið,
þótt hann missi sjónar af þessari
nauðsyn. Hann spennir vagninn
fyrir hestinn í þeirri upptalningu:
„Fyrst að auka ferðamanna-
strauminn og síðan að gera eitt-
hvað til að taka á móti honum."
Svona höfum við einmitt farið að
fram til þessa og búum við þá
stöðu, að við erum ekki einu sinni
í stakk búin til að taka sómasam-
lega við þeim fjölda ferðamanna,
Friðrik Haraldsson
sem sækir okkur heim ár hvert.
E.Þ.G. segir líka, sem satt er, að
við getum tekið við miklu fleiri
ferðamönnum, ef við fáum að
stjórna móttökunni og gæta
landsins.
Ummæli E.Þ.G. um rallið er
grein af sama meiði. Það er einnig
hluti þeirrar framtíðarsýnar, sem
greinar hans túlka, og verður því
að bíða síns vitjunartíma eftir að
forgangsverkefnum hefur verið
sinnt.
Það er óhætt að taka undir þá
fullyrðingu E.Þ.G., að kynstur til-
lagna og ályktana frá ferðamála-
ráðstefnum og öðrum mannamót-
um liggja fyrir. Þær eru bara vita
gagnslausar, ef stjórnmálaflokkar
og viðkomandi stjórnvöld halda
áfram að hunza þær framvegis
sem hingað til.
Verðlag á íslandi
Þeir, sem til þekkja, vita, að
E.Þ.G. hefur um árabil verið harð-
asti talsmaður þeirra, sem vilja
ekki, að greitt sé fyrir að fá að
tjalda og njóta þjónustu á auglýst-
um tjaldstæðum. Hópum á hans
vegum var skipað að reyna með
öllum tiltækum ráðum að sneiða
hjá þeim en nota sér samt þá
þjónustu, sem upp á er boðið. Allt
þetta var gert í sparnaðarskyni,
því að ísland er dýrt ferðamanna-
land.
E.Þ.G. finnst fleira dýrt en
þetta og nefnir því til sanninda-
merkis launakjör íslenzkra leið-
sögumanna og íslenzk hótel. Ljóst
er, að hann hefur ekki hugmynd
um hvað hann er að tala um,
þegar hann fullyrðir að íslenzkir
leiðsögumenn séu meðal þeirra
dýrustu í heimi. Laun sömu stétta
á Norðurlöndum eru frá 51% —
126% hærri en hér og svo mætti
lengi telja.
Leiðsögumenn kippa sér ekki
upp við slík slagorð, þótt fleiri en
E.Þ.G. leyfi sér að taka sömu orð í
munn, þegar sá gállinn er á þeim.
Þá er oft fleira látið fjúka um leið
og til að undirstrika, að þessi stétt
er á góðri leið með að setja ferða-
þjónustuna á hausinn.
Hvað sem líður langlundargeði
leiðsögumanna á þessu sviði, er
svona bull og hnútur í garð einnar
hinna mörgu stétta ferðaþjónust-
unnar ákaflega hvimleiður ósiður
og alls óverðskuldaður.
Launabarátta íslenzkra leið-
sögumanna hefur hreint ekki ver-
ið dans á rósum og hefur heldur
miðað aftur á bak en áfram og full
þörf er á rækilegum leiðrétting-
um. Þessi stétt hefur sýnt ábyrga
afstöðu í undanförnum samninga-
lotum og frekar sætt sig við minni
hlut en að grípa til róttækra að-
gerða. Þetta hafa viðsemjendur
þeirra fundið og gengið á lagið og
eru vafalaust þeirrar skoðunar, að
þetta séu meinleysisgrey, sem
hægt sé að bjóða hvað sem er. Það
er varhugaverður hugsunarháttur
og bezt væri að þeir þyrftu ekki að
komast að því, hvenær járnið er
fullhamrað.
Lokaorö
Að lokum skal það ítrekað, að
margt gott er að finna í skrifum
E.Þ.G. en það skemmir óneitan-
lega fyrir, hve mikilla mótsagna
gætir í þeim á sumum sviðum, líkt
og lýst er hér að framan. Við verð-
um að gæta þess, að láta hug-
myndaflugið ekki hlaupa með
okkur I gönur, þótt raunveruleik-
inn sé ekki sem fallegastur. Það
dugar ekki að stinga höfðinu í
sandinn og halda að allt, sem
þjakar, hverfi við það eitt. Við
verðum að takast hraustlega á við
vandann í stað þess að láta reka á
reiðanum áfram.
Reykjavík, 30. marz 1983,
Friðrik Haraldsson.
Á afinæli ríkisstjórnar
— eftirSvein
Kristinsson
Nú fer ríkisstjórn „hinna vinn-
andi stétta" senn að kveðja okkur
íslendinga. Mál er að linni, segja
sumir. Að minnsta kosti ef höfð
eru í huga öll hin fögru fyrirheit
er guðfeður hennar gáfu okkur í
öndverðu. Bjarga virðingu Alþing-
is, minna mátti það ekki heita.
Eða þá niðurtalningin, álið og allir
togararnir. Að ógleymdum félags-
málapökkum og nú síðast lág-
launabótum.
Gunnar Thoroddsen hefði kom-
ist sæmilegast frá þessu brölti
sínu, hefði hann farið að tillögu
flokksystkina sinna í ágúst að
kanna þingmeirihluta við bráða-
birgðalögin strax þegar þing kom
saman.
Og fyrst hann var ekki fyrir
hendi, rjúfa þá þing og efna til
kosninga fyrir jól. Hefðum við þá
væntanlega fengið starfhæft þing
eftir jól. I staðinn sitjum við uppi
með óstarfhæft þing í allan vetur
og landið stjórnlaust fram á
næsta haust. Ekki glæsilegt það
hjá þjóð sem er þegar á meðal
skuldugustu þjóða heims. Fjár-
málaráðherra meira að segja telur
okkur vera að sökkva í skuldir.
„Bragð er að þá barnið finnur."
Eftir þriggja ára hagstjórn Al-
þýðubandalags hyggst það beita
sér fyrir svokallaðri neyðaráætlun
til nokkurra ára. Það þætti ekki
góður vitnisburður um ríkis-
stjórnina ef hann hefði komið frá
íhaldinu, eða hvað? Félagsmála-
ráðherra lengir orlofið, þrátt fyrir
svokallaða efnahagsörðugleika.
í Morgunblaðinu 5. janúar síð-
astliðinn taiar Björgvin Jónsson
um að „hagblinda hefði heltekið
ríkisstjórn Gunnars Thoroddsen",
og er það ekki of sterkt að orði
kveðið miðað við aðgerðaleysi í
efnahags- og peningamálum. Nú
geta menn naumast varist brosi
þegar minnst er á niðurtalningu. f
upphafi var þetta orð fundið upp
af framsóknarmönnum og undir
því flaggi sigldu þeir inn í þetta
stjórnarsamstarf. Það sem þeir
kváðust ætla að telja niður var nú
reyndar verðbólgan. Ef dæma má
eftir verðlagi og opinberum tölum,
hefur þeim orðið þó nokkuð
ágengt nema hvað verðbólgan hef-
ur aukist en ekki minnkaö eins og
lofað var. Það er annað sem þess-
ari blessaðri ríkisstjórn hefur
gengið betur að telja niður, nefni-
lega lífskjör fólks, kaupgjald og
þess háttar. Ekki sjaldnar en 13
sinnum hefur hún skert umsamd-
ar vísitölubætur á laun. Hvað
gerði Guðmundur J. þá? Ná-
kvæmlega ekkert, engin verkföll
eða útflutningsbann. Hafa ber I
huga að kosningar ku vera kjara-
barátta. Ég undirstrika, kjarabar-
átta fyrir þá sem komast í stólana.
Þetta hafa háttvirtir kjósendur
eitthvað misskilið því að „það er
dýrlegt að drottna".
Þó hefur nú einkum kastað tólf-
unum hvað varðar stjórn á sjávar-
útveginum, hann hefur hvað eftir
annað rekið upp á sker og verið
bjargað með drullureddingum,
eins og kjaraskerðingu hjá sjó-
mönnum. Þjóðhagsstofnun telur
að það vanti um 13% á fiskverð
miðað við almennar launahækk-
anir frá 1977, þó skertar séu. Og
hefur vinsælasta bjargráðið verið
að skerða skiptaprósentu sjó-
manna og nefni ég dæmi: 1. mars
árið 1979 er fiskkaupendum gert
að greiða 2,5% olíugjald utan
skipta, síðan er gjaldið hækkað í
7% 15. maí. Ekki dugði það nú
lengi, því að 20. júlí er olíugjaldið
hækkað úr 7% í 15%, af þessum
15% komu 3% til skipta. Báðar
þessar hækkanir voru gerðar með
bráðabirgðalögum, Þann 1. októ-
ber var gjaldið lækkað úr 15% i
9% til ársloka. Hér voru 3% felld
inn í fiskverðið, sem áður komu til
skipta. Fyrir tímabilið 1. janúar
1980 til 1. mars lækkar olíugjald
úr 9% í 5%, og 1. mars til 31. maí
úr 5% í 2,5%. Þann 9. október
hækkar olíugjald úr 2,5% í 7,5%.
Síðan helst það óbreytt til 18.
febrúar 1982, er það lækkar í 7%
og var lofað að það yrði ekki nema
út árið. Samt var 7% gjaldið
„Drepið er á nokkur
atriði til marks um hinn
dæmalausa seinagang
við allar meiriháttar
ákvarðanir. Og raunar
hið algjöra stjórnleysi,
er ríkt hefur í tíð þessar-
ar ríkisstjórnar á mörg-
um sviðum.“
framlengt um ár í viðbót.
Um áramót 1982—1983 var bætt
um betur og sett á 4% útflutn-
ingsgjald á allar sjávarafurðir,
sem þýðir í raun lægra fiskverð til
útgerðar og sjómanna, trillukarlar
og bátamenn borga þar með hluta
olíunnar á togarana. Hér hefur oft
verið höggvið í sama knérunn.
Það segir að einhvers staðar sé
mikið að þegar aldrei er hægt að
ákveða fiskverð nema í kjölfarið
komi kukl í skiptaprósentu sjó-
manna, þrátt fyrir hvert metárið
á fætur öðru í þorskinum, sem
heldur uppi tekjum sjómanna.
Þótt dregið hafi úr þorskafla árið
1982, miðað við árið 1981, er aflinn
þó um það bil meðalaflamagn ár-
anna 1978—1981. Það er nú hinn
mikli aflabrestur. Þó að strax árið
1979 væri vitað að draga þyrfti úr,
eða stöðva, loðnuveiðar og sá floti
færi í þorskinn, var haldið áfram
stjórnlausri stækkun togaraflot-
ans allt fram á sumar 1982, þegar
farið var að spyrna við fótum. Hér
er sem sagt að finna eina aðalor-
sökina fyrir efnahagsvanda nú.
Eins og LÍÚ hefur oft bent á
versnar afkoma allra við hvert
skip sem bætist við, eftir að fullri
nýtingu fiskimiðanna hefur verið
náð.
Enn er talið niður, nú er það
þorskurinn.
Á Vestfjarðamiðum voru um 40
skip í desember í reiðileysi vegna
brælu og skyndilokana Hafrann-
sóknastofnunar. Skip flæktust á
milli veiðisvæða án mikils árang-
urs. Hafa má í huga eyðslu skip-
anna, um 200—350 lítrar á hverja
klukkustund eftir skipum og álagi
véla hverju sinni, eða ca. 40.000
kr., sem fara í brennsluolíu á
sólarhring. En verð gasolíu og
þorsks l.fl. pr./tonn var svipað í
haust. Togari með þessa eyðslu,
um 6 klst. á sólarhring, þarf að
taka um 70 tonn af brennsluolíu
eftir 12 daga túr. Það sýnist ekki
mikið mega út af bera með fiskerí
til þess að fljótt fari að hallast á
merinni (skiptaverð er það sem
hér er miðað við). Svo koma
skrapdagar. Þá dettur verð niður
um helming og afkoman tilsvar-
andi. En af hverju skrapdagar?
Jú, þeir eru m.a. ein afleiðing
hinna of mörgu skipa, og einnig
skyndilokanir. Því fleiri sem skip-
in eru á takmörkuðu svæði þeim
mun fyrr kemst aflasamsetningin
að lokunarmörkum.
Dæmi um lokun á grunnhalan-
um austur í Djúpál 11. desember
1982. (Hér voru neðstu mörk 30%
undir 60 sm.) 56% undir 60 sm, ca.
26% undir viðmiðunarmörkum,
eða 18% yfir 60 sm.
Nú fóru grátkerlingar í flotan-
um að láta til sín heyra, með þeim
árangri að útgerðarmenn þinguðu
um málið þann 16. desember. f
kvöldfréttum sama dag var síðan
tilkynnt um breyttar forsendur
lokana, þannig að stærðarmörkin
færu úr 60 sm í 53 sm og leyfilegt
magn í prósentu af heildarafla úr
30% í 25%. Síðan þetta skeði hef-
ur lítið heyrst um lokanir vegna
smáfisks í afla togaranna.
Sem næstu aðgerðir til björgun-
ar útgerðinni (og þjóðinni) væri
hægt að hugsa sér að minnka und-
irmálsfiskinn úr 50% í 40%. Þá
hefur Steingrímur þarna eina 13
sm upp á að hlaupa (til að telja
niður).
Forstjóri Hafrannsóknastofn-
ununarinnar segir í Morgunblað-
inu 17—12 árið 1982 að þetta sé
„pólitísk ákvörðun sem við getum
ekki tekið ábyrgð á“. Á hann þá
bæði við breytingu á viðmiðun-
armörkum þannig að ekki sé grip-
ið til skyndilokana veiðisvæða fyrr
en hlutur þorsks undir 53% færi
yfir 25% í afla en miðað við 60 sm
og 30% áður. Auk þess að aflétta
banni á þorskveiðum í Þverál og
Strandagrunni.
Þá er það um álið.
Hjörleifur hefur látið svo um-
mælt að það væri hrein sveita-
mennska að vilja öðruvísi á því
máli halda en hann. Að mínu viti
geta bændur verið ánægðir með
samlíkinguna. Hver byrjar á því
að gefa andstæðingum á kjaftinn
áður en til samninga kemur, jafn-
vel þó maður viti hann brotlegan?
Fyrir um það bil tveim árum
geystist Hjörleifur fram á sviðið
með blaðamannafundum og
bumbuslætti, ásamt tilheyrandi
undirleik Þjóðviljans. Kvað hann
ÍSAL hafa svikist undan skatt-
greiðslum, sem nú sannast hefur,
að eru að upphæð rúmar hundrað
milljónir ísl. kr. Þetta hefði ekkert
hlaupið frá okkur. Hefði hann aft-
ur á móti fengið orkuverðið hækk-
að um svo sem helming (nú 6,45
mills pr./kwh) þýddi það um 130
milljónir ísl. kr. á ári fyrir Lands-
virkjun. Nú hefur Hjörleifur verið
um fjögur ár í iðnaðarráðuneytinu
en ekkert hefur gerst með hækkun
á raforkunni. Hann hefur talað
um að þrefalda orkuverðið til
ÍSAL, en aðeins tvöföldun hefði
gefið yfir 500 milljónir ísl. kr. á
þessum fjórum árum.
Hér hefur tíminn unnið á móti
okkur.
Verið er að hætta við byggingu
á orkuverum sem byrjað er á úti
um allan heim vegna minnkandi
eftirspurnar eftir raforku til
orkufreks iðnaðar. Sem auðvitað
þýðir í reynd lækkandi orkuverð,
og í leiðinni lakari samningsað-
stöðu fyrir okkur við Svisslend-
ingana. Hafa hér ráðið að hluta
pólitískir fordómar eða dóm-
greindarleysi?
Hér hef ég lauslega drepið á
nokkur atriði til marks um hinn
dæmalausa seinagang við allar
meiriháttar ákvarðanir. Og raun-
ar hið algjöra stjórnleysi er ríkt
hefur í tíð þessarar ríkisstjórnar á
mörgum sviðum. Oft hefur manni
fundist að ein meginregla gilti
hvað varðar ákvarðanir stjórn-
valda. Þ.e.a.s að geyma allt til
morgundagsins sem hægt er að
gera í dag. Að lokum ein spurning
til alþingismanna. „Eruð þið á
þingi fyrir þjóð ykkar eða eruð þið
aðeins þar fyrir ykkur sjálfa?
Mosfellssveit 26. febrúar 1983,
Sveinn Kristinsson