Morgunblaðið - 27.04.1983, Qupperneq 10

42
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. APRÍL 1983
Gölluð aðferð í ævisögu
eftir Jón Kristvin
Margeirsson, fil. lic.
I Morgunblaðinu 18. desember
sl. birtist kafli úr fyrra bindi
sjálfsævisögu Steindórs Stein-
dórssonar, sem kenndi við
Menntaskólann á Akureyri í ára-
tugi og lauk starfsferli sínum þar
sem skólameistari. Steindór grein-
ir að sjálfsögðu frá skiptum sínum
við fyrirrennara sína, Sigurð Guð-
mundsson og Þórarin Björnsson,
og fjallar kafli sá, sem Morgun-
blaðið birti, einmitt um Sigurð.
Hann sleppur ekki fremur en aðrir
samferðamenn Steindórs við ein-
kunnagjöf og kemst Steindór svo
að orði í lýsingu sinni á þessum
forvera sínum í skólameistara-
embættinu:
„Mjög vildi Sigurður innræta
nemendum sínum hlutlægni og fór
um það mörgum áhrifaríkum orð-
um ekki síður en lýðræðið. En
sjálfur var hann sá skapmaður, að
hlutlægnin kom oft lítt til greina í
skiptum hans við nemendur. Hann
hafði þar sína hvítu og svörtu
sauði, og hagaði sér eftir því.
Þetta hefði verið náttúrlegt, ef
mátt hefði rekja það til framkomu
og atferils nemenda í skólanum,
en svo var hvergi nærri ætíð. Oft
þurfti ekki annað en ætterni
manna til að ráða því, í hvern
dilkinn þeir voru dregnir. Kom
það jafnvel fram í einkunnagjöf.
Einn alvarlegasti áreksturinn í
því efni varð einu sinni út af með-
mælum með nemanda. Þá var
regla, að Menntamálaráð veitti
einum nemanda stóra styrkinn
svonefnda, sem var til nokkurra
ára og ætlaður til utanfara. Var
það orðin viðtekin hefð, að dúx
skólans hlyti styrkinn, ef hann
sótti. Þegar ólafur Jóhannesson
síðar ráðherra varð stúdent, hafði
hann mjög hug á utanför, og hafði
hann lengstum verið dúx bekkjar-
ins. En svo gerðist það, að Ólafur
missti dúxsætið í 6. bekk fyrir Há-
mundi Árnasyni, geysimiklum
námsmanni en lítillar ættar, og
hafði hann aldrei notið hylli Sig-
urðar, enda þótt hann rækti nám
sitt og skólaskyldur af mestu
prýði. Ölafur hafði hins vegar frá
öndverðu verið eftirlætisgoð, enda
hvorki hægt að setja út á námsfer-
il hans né hegðan. Að loknu prófi
fór Hámundur til skólameistara
og bað hann um meðmæli til
Menntamálaráðs. Sigurður tók
honum fálega og harðneitaði hon-
um um meðmælin, enda hafði
hann fyrir löngu verið búinn að
heita Ólafi þeim og ákveða, að
hann skyldi fá styrkinn. Hámund-
ur leitaði nú ásjár hjá dr. Kristni,
þótti honum sem von var næsta
ómaklegt, að dúx skólans skyldi
vera neitað um meðmæli frá skól-
anum. Hafði Kristinn síðan sam-
ráð við mig og gáfum við Hámundi
meðmælin í sameiningu og hlaut
hann styrkinn ... Síðar heyrði ég
á Barða Guðmundssyni, að
Menntamálaráð hefði furðað sig
mjög á þessari afstöðu Sigurðar
að neita skóladuxinum um með-
mæli og talið það óheyrt."
Ekki verður annað séð, en
Steindór sé hér að bera Sigurði
það á brýn, að hann hafi misbeitt
valdi sínu sem skólameistari. Það
er leitt, að Sigurður Guðmundsson
skuli ekki vera hér til andsvara.
Hann hefði vafalaust haft frá
ýmsu að segja og honum hefði
varla orðið skotaskuld úr því að
svara þessari ádrepu frá Stein-
dóri. En þeir sem lifa, geta þó flett
upp í skólaskýrslum Menntaskól-
ans á Akureyri, og komast þá að
raun um, að Steindór hefur rangt
fyrir sér. Hámundur Árnason var
ekki skóladúx þetta umrædda ár.
Þeir tóku stúdentspróf árið 1935
Ólafur Jóhannesson og Hámundur
Árnason og eru einkunnir þeirra
birtar í skólaskýrslum M.A. Hvor-
ugur þeirra var dúx. í því sæti var
Jóhann L. Jóhannesson. Hann var
hæstur á stúdentsprófi þetta ár
með einkunnina 7,22. Næstur kom
Hámundur Árnason með einkunn-
ina 7,13. ólafur Jóhannesson var
Jón Kristvin Margeirsson
„Þad er engu líkara en
margir samferðamenn
Steindórs hafi gert hon-
um eitthvað til miska
... og hann telji það
eðlileg viðbrögð ... að
Uoma á prent lýsingum
á meintum göllum og
veikleikum þeirra.“
þriðji. Gefið var fyrir samkvæmt
Órstedsskala. (Sjá skólaskýrslur
Menntaskólans á Akureyri 1935,
bls. 56-57).
Það er því ekki rétt hjá Stein-
dóri, að Sigurður Guðmundsson
skólameistari hafi neitað skóla-
dúxinum um meðmæli til Mennta-
málaráðs vegna ætternis og vin-
fengis við þann nemanda, sem
lengstum hafði verið dúx bekkjar-
ins en misst af því í 6. bekk.
Við ritun sjálfsævisögu er að
sjálfsögðu hægt að viðhafa ýmsar
aðferðir. Eftir að hafa lesið bók
Steindórs hef ég komizt að þeirri
niðurstöðu, að hún muni vera
morandi af efnisvillum vegna
galla á aðferð hans. Athugun á að-
ferð hans hefur orðið mér mun
auðveldari fyrir þá sök, að hann
lýsir á bls. 273 og 274 máli, sem ég
kann full skil á, þar eð það snertir
mig persónulega, en Steindór lýsir
sem áhorfandi. Á einni blaðs.íðu
neðri hluta af blaðsíðu 273, og efri
hluta af blaðsíðu 274, gerir Stein-
dór 18—20 efnisvillur. Nú er bók
hans 324 síður alls, og sé reiknað
með svona mörgum efnisvillum í
allri bókinni (19 villum á síðu),
væru efnisvillurnar alls 6.156 (sex
þúsund eitt hundrað fimmtíu og
sex!). Ég tel þó fullvíst, að þær séu
óvenju margar á þessari umræddu
blaðsíðu, en þær ættu þó varla að
vera nema svona fimmfalt fleiri
heldur en á öðrum síðum bókar-
innar að meðaltali. Þá væru vill-
urnar (efnisvillur) alls 1.231 í
ævisögunni. Þótt þær væru jafn-
vel ekki nema þúsund, væri það
mikið.
Ástæðan til þess, að bókin er
vafalaust morandi af villum, er,
sem fyrr var nefnt, gölluð aðferð.
Á hinni umræddu blaðsíðu sé ég,
að Steindór notar ekki prentaðar
heimildir á borð við skólaskýrslur.
Ef hann hefði lesið skýrslur skól-
ans fyrir árið 1959 hefði hann
sloppið við að gera efnisvillu, sem
er í texta hans á bls. 273. Annar
galli á aðferð hans er sá, að per-
sónur og atriði ruglast saman.
Sbr. grein um ævisögu Steindórs í
slendingi 16. desember 1982.)
Þriðji gailinn er sá, að hann nýtur
aðstoðar frá skáldgyðjunni. Neðst
á bls. 273 lýsir hann upphafi máls
þess, sem er til meðferðar á næstu
síðum, og er þessi lýsing Steindórs
á upphafi málsins skáldskapur
hans. Að sjálfsögðu leiðir af þessu
efnisvillur. Fjórði gallinn á aðferð
hans er sá, að hann notar slúður-
sögur. Hann lýsir efst á bls. 274
atviki úr matsal heimavistar M.A.
og er sú útgáfa þessa atviks sem
Steindór tekur upp í bók sína,
slúðursaga. Vart þarf að taka það
fram, að þetta leiðir til þess, að
hann gerir efnisvillur. (Um þetta
mál, sjá Tímann 4. desember 1960;
þar eru engar teljandi villur.)
Hér hafa nú verið taldir upp
fjórir gallar á aðferð Steindórs.
Ljóst er, að torvelt yrði að gera
fullnægjandi könnun á því, hvern-
ig þessi gallaða aðferð fæðir af sér
efnisvillur í ævisögu hans. Einna
auðveldast er að byrja á því að
bera bókina saman við prentaðar
heimildir, t.d. skólaskýrslurnar.
Lesendur þessarar greinar hafa
þegar kynnzt einu atriði úr slíkum
samanburði. Ég læt þeim eftir að
halda samanburðinum áfram.
Enda þótt ég ætli ekki að ræða
hér annað en aðferð Steindórs,
verð ég þó að segja, að það er ein-
kennilegt að lesa þessa bók, þar
sem saga Menntaskólans á Akur-
eyri er svo mjög í brennipunkti, og
rekast hvergi á frásögn af hinu
svonefnda Möðruvallamáli.
Kannski hefur Steindóri þótt rétt
að hlífa einhverjum, sem þar kom
við sögu, og væri slík afstaða
vissulega lofsverð. En þá vaknar
spurningin hvers vegna hann hlíf-
ir ekki öðrum. Það er engu líkara
en margir samferðamenn Stein-
dórs hafi gert honum eitthvað til
miska eða verið eitthvað að þvæl-
ast fyrir honum, og hann telji það
eðlileg viðbrögð af sinni hálfu að
semja og koma á prent lýsingum á
meintum göllum og veikleikum
þeirra í því skyni að smækka þá og
rýra þá virðingu og álit, sem þeir
kunna að hafa aflað sér. Ef allir
forstöðumenn ríkisstofnana færu
eins að, mundu verkefni dómstóla
og lögfræðinga væntanlega aukast
að mun, þar eð ætla má að mörg
„fórnarlambanna" mundu telja sig
knúin til að reyna að rétta hlut
sinn. Fórnarlömb Steindórs geta
þó huggað sig við það, að ástæðu-
laust er að taka mikið mark á ævi-
söguritara, sem notar jafn gallaða
aðferð og hann.
Landbúnaðarráðuneytið á
villigötum — Hver ræður?
eftir Pétur Behrens
„Hrossabúið Aegidienberg,
fremsta ræktunarstöð eðlistöltara
í Þýskalandi auglýsir 5 úrvals
stóðhesta, Vörð frá Kýrholti, Jarp
frá Sandhólaferju, Hákon frá
Aegidienberg, Hrafn frá Aegidi-
enberg og Perú-töltarann E1
Paso“.
Þessi auglýsing birtist í þýska
hestatímaritinu Freizeit im Sattel
mars 83. Síðan er lýst afrekum og
ágæti hestanna hvers og eins. Um
Pasó-hestinn er m.a. þessi athygl-
isverða vitneskja' „Hann þjónar
hryssum af Perú-kyni, Pasó-kyni
og 20 völdum íslenskum hryssum."
Á öðrum stað í blaðinu stendur
eftirfarandi:
Tilkynning varðandi sumar-
exem. Eftirtaldir aðilar hafa látið
útbúa spurningaform fyrir hesta-
vini sem eiga exemsiúk hross:
Dýrala-knastofnun á fslandi við
landbúnaðarráðuneytið. Stofnun í
heilbrigðisfræðum húsdýra við
háskólann í Bonn, Rínarlanda-
deild landssambands eigenda ís-
lenskra hesta og Ræktunarbúið
Aegidienberg.
Auglýsandinn og eigandi rækt-
unarbúsins heitir Walter Feld-
mann (eldri). Þessi kappsfulli
áhugamaður um islenska hesta
lánaði heimaaðstöðu undir fyrsta
Evrópumótið (1970) og keypti á-ur
fyrr hross á Islandi í verulegum
mæli. Síðar varð hann frægur að
endemum meðal hestamanna af
því að berjast hatrammlega ásamt
syni sínum, fyrir þyngingum á
framfótum keppnishrossa. Hr.
Feldmann tók sér m.a. ferð á
hendur til íslands þeirra erinda að
fá ráðamenn ýmsa svo og þekkta
knapa á sitt band og rægja þá sem
vöruðu við afleiðingum þyng-
inganna. Þetta strið er nú að heita
má um garð gengið, en alltaf virð-
ast vera til Þjóðverjar sem vilja
berjast hversu oft sem þeir tapa
og hversu fáránlegt sem markmið
baráttunnar er hverju sinni.
Það kom illa við marga þegar
önnur tötlhestaræktun en sú ís-
lenska var stofnsett fyrir u.þ.b.
þremur árum einmitt há íslands-
hestavininum í Aegidienberg.
Kom þá til tals mjög fljótlega í
hinum þýsku landssamtökum eig-
enda íslenskra hesta að reka
Feldmann úr félagsskapnum. Var
þó ákveðið að bíða átekta (hrossa-
verslun er frjáls sem betur fer) en
láta til skarar skríða, yrði hann
uppvís að kynblöndun.
Nú er sú blöndun í fullum gangi,
blendingarnir eru auglýstir skarpt
og blendingstrippi voru meira að
segja sýnd á Equítana í mars sl.
Rís nú kröftug mótmælabylgja
meðal evrópskra íslandshestaeig-
enda, þeim er ekki síður illa við
hina „erfðafræðilegu mengun"
Pétur Behrens
eins og Gunnar Bjarnason hefur
kallað þetta furðulega uppátæki.
Hreinrætkun að íslenskri fyrir-
mynd hefur alltaf verið aðal-
markmið hjá öllum samtökum
eigenda íslenskra hesta allsstaðar
í Evrópu. Dálæti útlendinga á ís-
lenska hestinun á m.a. rót sína að
rekja til þeirrar staðreyndar að
þetta kyn er upprúnalegt, sterkt
mótað og óblandað. Nú munu
menn vera búnir að fá sig full-
sadda af uppátækjum fslands-
hestavinarins W.F. Vinafár er
hann orðinn nú þegar, en virðist
þó eiga ítök á íslandi. Eða hvernig
má það vera að „dýralæknastofn-
un á íslandi við landbúnaðarráðu-
neytið" (Hvaða stofnun er það?) er
einmitt núna að hefja samstarf
við ræktunarbúið Aegidienberg?
Samkvæmt blaðatilkynningum
sendir eigandi þess plögg frá sér í
nafni þessarar opinberu stofnun-
ar. Líklega má einu gilda hvaðan
gott kemur, það er verið að vinna
á móti exeminu. Hví skyldi mað-
urinn ekki auglýsa sig? (íslenska
ræktun, suðurameríska ræktun,
blendingar og Aegidienberg-
exem-áburðinn.)
Það er aðeins eitt sem illa skilst
erlendis: Hversvegna leita íslend-
ingar ekki samvinnu við aðra en
W.F.? Hví er ekki leitað til manna
sem eru heilir í áhuga sínum um
íslensk hross og vinna heilshugar
að framgangi þeirra en ekki er-
lendra kynja um leið?
Það krefst glöggskyggni að
skynja hvort sá er margt mælir og
fagurt er vinur í raun. Seinheppn-
ir hafa einhverjir verið hér heima,
GESTUT aegidienberg
Deulschlands erste Adresse fur Natuhölter-
zuchl prásöntiQrt 1983 funf Spitzenv©rerbor
VÖRDUR FBA KYRHOLTI
ot r Hvn *uch 31 anflekort* l&hne.
CnMM vntf Ur«nk*l SptUnntwngiie
<rMi Hekon • Anflúftrfibrtffl. StMlwHr
Or A*#nr. Hralrt •
i.e-ihri • -ai Btict.pt, Tnp*t ■ H. SMbntö-
<*r Jnrptir At>orílln.'.h.wa, Oin*u*.
Hr/Jf, Or W Oúlrttl*r (MmtMrifl -W
Weprier urnl viHfi nrufttu Hnd
UtruHt eir.iiwtieli duitti í.'ire Hnr.l'-
/ucMar||*öiuae« uné W»re Vuriuartir
IftAAitrM tftrt WjtcWrewrnw.-.
*on Vörður nnfrftn.. *•« ** «r*c-lq
nWrh *n f uropiuftHrtorw.Witftn W
Vrvrtm tftckl tftH « Jftwnr. •**■
Oftul At>W«*wr>ber9
E.mrftnftnt untf örtofltftrfttftf
[W.»un m AOO.
JAMÞUR fra SanOholaferju
awvjwn nr». fiapun
i3«.» c*a, ntrfr.r: iw.ner. Zun»r«r-
töi«j ijeprMtaH Sof.n »on ytydur ‘r*
Ky»ro«« mta
Zur.M*óH (ftt. 0***..», A«jWftno*,q
rt-jkunftnMrnr: Oft Fonftn vur
Hr*fo nrrmiftti ta«cr:»m Fr**«ftn.n
tftn Hftatn iftOl ifttM
G*»li.* AoQrfftir-Jwru
!)*bor*r> IS73, Rrnunor Srochrruifi
fJ7,S cm, itift fttaHif*Hi«wprt.>iriK
*ftnfl*i «n m!*nrt a*xofl*nur femn
rt«’» rH'Wnr.nfff'i i-«»c*u»»*eo*<» Mytur
lr« K irkltilMtn .f*ry.-ur ftnefltp*ft. iftn
r<*ti««*ftn T itt*nftist*r»cfmft«n d*r
Ducir'inc IHf «50, •
EL PASO
flrfftfen 107?. Fjr.nv Srockm»fi
IM crn Ei l»»»u l«l der *t»«w ln
pui >mt hn fluw M»t»»m«.ltaen m i»-
l»nrt. *octa ue.no m Oew'uctalurrfl ge-
'•llerftn Fohwrt ftrtmcftm «h.<cf. inr
F»»*rft.tr unrt ftr R»n<jvnrinftft<,
Dncirtaixn 0«* «50,-
Oeckzeit
vom 1 Mai • 1 August ^
iffirtn'n Sre fttt* tevr.Uvitifl ,
i.nsere Geslul*l>ea*nflun*ftin «n j
tr i.Hiiorjin f,pi tf*,t t 0«Ol»cftu:
Paiitmtni*torvrl»*lhtn mnhrere nr»t«
P.Mce. 6i P*«o »t*mm' „»»n o*n r.ft-
Mnn ttkiWinton P*ru» m> Ef rew.tatwH
irf.ii i»u* ntocta tfertttm Ai.Mruck.
T*rm|ftt»m»fM urul viH Aift! uerbun
rtttn ntrt nmom hon«"ftv.é-<r*.n Cr-u
rnkfti urMl wrW'tan rJeftrfiun,
5340 Bad Honnef 6, Teiefon: 02224 80030.
uo
í auglýsingiinni eni tíunduð gæði
.stóðhcstanna sem notaðir eru I Aegi-
dienberg. Neðst til hægri er Perú-
hesturinn El Paso sem notaður er á
tuttugu íslenskar hryssur.
sé augiýsingin makalausa á rökum
reist.
Samstarf landbúnaðarráðu-
neytisins við fyrirtækið Aegidien-