Morgunblaðið - 26.10.1983, Page 24

56
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. OKTÓBER 1983
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Vinnustofusýningar myndlist-
armanna eru ekki algengar hér i
borg, því miður verður maður að
segja, svo skemmtilegar sem
þær yfirleitt eru. Ein er í gangi í
Þingholtunum, nánar tiltekið að
Þingholtsstræti 23, en þar hefur
Guðbergur Auðunsson, auglýs-
ingahönnuður, myndlistarmaður
og fyrrverandi rokkari komið sér
vel fyrir. Innréttað með eigin
höndum og faglegri aðstoð
ágæta aðstöðu á jarðhæð. Allt er
svo hreint og fágað á staðnum
sem framast má vera svo að
Vinnustofusýning
þetta hlýtur allt að vera
splunkunýtt. Fylling tímans,
terpentínulykt og málningar-
slettur fjarri ölium myndrænum
pataldri enn sem komið er.
Listamaðurinn hefur hengt
upp þrjá tugi mynda á veggina
ásamt því að þrír litlir tré-
skúlptúrar á gólfi augða heild-
armyndina.
Hér er um að ræða samklippur
er Guðbergur hefur gert á sl.
þrem árum með þeirri sérstöku
aðferð er hann hefur tileinkað
sér. Sjái hann eitthvað mynd-
rænt á veggspjöldum heima sem
erlendis þá krafsar hann það
sem laust er af veggnum og
geymir til síðari úrvinnslu. Að-
ferðin er ekki ný en gefur mikla
möguleika í úrvinnslu í smáum
sem stórum formum. Hjá Guð-
bergi virðist hið ljóð- og tón-
ræna vera það sem ræður ferð-
inni um þessar mundir. Myndir
hans eru í senn blíðar sem sjón-
rænt fágaðar og þykja mér hinar
einföldustu þeirra hvað hrif-
mestar. Nefni hér myndir eins
og nr. I, „Ljóð“, „Söngfuglinn"
(8), „New York“ (9), „Birta“ (10),
„Nótt í París" (17) og „Úti-
fundur“ (20), en allar eru þetta
myndir er skera sig úr öðrum
fyrir snjallar myndrænar lausn-
ir. Höggmyndirnar virka ekki
eins sterkar og samklippurnar
og þar þótti mér „Hrafninn" (28)
eiga mesta erindið á sýninguna.
Þetta er hin ásjálegasta sýn-
ing hjá Guðbergi Auðunssyni
enda vel til hennar vandað og
þannig vissulega heimsóknar
virði.
Grafík í Grjótmu
Grafíklistakonan Ragnheiður
Jónsdóttir hefur opnað sýningu í
Gallerí Grjót við Skólavörðustíg
og kynnir þar fimm stórar
málmætingar. Jafnframt kynnir
hún eldri verk í smærra formi,
ljósmynduð og fjölfölduð. Skilst
mér að listakonan setji þessa
sýningu upp í tilefni þess að hún
hlaut í annað sinn mikla viður-
kenningu á Grafíkbiennalinum í
Frechen, og ber að óska henni til
hamingju með þann mikla sóma.
Ragnheiður hefur fyrir löngu
skipað sér í röð fremstu grafík-
listamanna þjóðarinnar og hún
lætur sannarlega ekki deigan
síga en heldur áfram við gerð
sinna stóru og hárnákvæmt út-
færðu mynda. Listakonan er
þekkt fyrir að nota ákveðin tákn
í myndum sinum, höfðar ósjald-
an til stöðu konunnar í þjóðfé-
laginu og hlutskipi hennar í
karlaheimi, — jafnframt notar
hún óspart ástþrungin (erótísk)
tákn í útfærslu myndanna. Það
er raunar gert á þann veg, að
ekki eru allir með á nótunum,
þvi að það þarf kunnáttu til að
lesa í táknrænt myndmál.
Myndirnar á sýningunni nefn-
ast „Gull skinna“, „Grá skinna“,
„Rauðskinna", „Bók“ og
„Skálda". Allar eru þetta stórar
og hrifmiklar myndir og lista-
konan virðist vera að þreifa fyrir
sér um ný myndefni og ferst það
vel úr hendi. Innihald mynda
skiptir meira máli en flókin og
óaðfinnanleg tækni og höfuð-
verkurinn við hinar stóru alþjóð-
legu grafíksýningar á undan-
förnum árum hefur einmitt ver-
ið yfirþyrmandi mikil tækni en
ófrjótt myndefni. En þetta er að
snúast við núna og hið listræna
handverk er að taka við af allri
filmu og ljósmyndagrafík ásamt
ótfulega miklu tæknilegu sam-
sulli, sem er yfirmáta leiði-
gjarnt, — þótt það hrífi í fyrstu.
Ég held að Rangheiður hafi skil-
ið þetta og hún á auðvelt með að
söðla yfir í létt og lifandi línuspil
ef því er að skipta, — óneitan-
lega eru formin í þessum mynd-
um hennar um margt mýkri og
afslappaðri en oft áður og það er
í sjálfu sér mikil framför. Þetta
er lítil en áhugaverð sýning, sem
enginn unnandi grafíklistar má
láta fram hjá sér fara.
Ljóð úr ýms-
um áttum
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Guömundur Daníelsson og Jerzy
Wielunski: AÐ LIFA í FRIÐI. 65
bls. Sverrir Kristinsson. Reykjavík
1983.
Guðmundur Danielsson átti
nýlega hálfrar aldar rithöfundar-
afmæli. Þess var verðugt að minn-
ast því Guðmundur er í hópi okkar
snjöllustu skáldsagnahöfunda;
auk þess maður sem hefur sett
svip á öldina. Ailir vissu hve mik-
ilvirkur rithöfundur Guðmundur
hefur verið. En ég held að það hafi
ekki runnið upp fyrir öllum fyrr
en nú seinni árin að hann er líka
mjög góður höfundur. Bestu
skáldverk hans eru úrvalsverk.
Með ýmsu móti halda menn upp
á afmæli. Margur hefði búist við
að Guðmundur héldi upp á sitt
með því að senda frá sér nýja
skáldsögu (eða ígildi skáldsögu
eins og ég kalla spítala- og veiði-
sögur hans). En Guðmundur tók
sér frí frá skáldsögunni og sendi
frá sér bók með ljóðaþýðingum
sem hann hefur unnið í samvinnu
við annan mann, Pólverja. Sú
grein er gerð fyrir honum, Jerzy
Wielunski, að hann sé um fertugt,
»búsettur í Lublin, skáld og blaða-
maður að atvinnu. Tungumála-
kunnátta hans er mjög mikil, því
að ekki er aðeins að hann lesi og
skrifi helstu tungumál Evrópu,
heldur hefur hann sér í lagi lagt
sig eftir tungumálum fámennis-
landa og minnihlutahópa eða
þjóðarbrota, sem innikróuð eru í
stórum málfélögum.* Þá er sú
grein gerð fyrir vinnubrögðum
þeirra, Guðmundar og Wielunski
að »venjulega sendir hann ljóðin á
frummálinu og efnislega þýðingu
þeirra á íslensku, ensku og þýsku.
Síðan hefur Guðmundur Daníels-
son formað þau og hreinskrifað.*
Og satt er það, hér sitja ekki
heimsmálin í fyrirrúmi. Hér eru
ljóð þýdd úr: bretónsku, katal-
ónsku, gelísku, lettnesku og frísn-
esku — svo nokkuð sé nefnt. Þar
að auki eru nokkur ljóð eftir Wiel-
unski sjálfan, og er þeim raunar
skipað fremst í bókinni. Af ljóðum
hans að dæma ræð ég að hann sé
meiri tungumálamaður en skáld.
Hann kynnir sig sem friðarsinna
og ádeiluskáld. Sem slíkur hermir
hann eftir skáldum vestantjalds,
yrkir um heimsvaldastefnu og yf-
irgang vestrænna þjóða. Hann
ætti að líta sér nær! Svo er maður-
inn að illskast út í Gyðinga. Er
ekki komið nóg af slíku í Póllandi?
Um »hreinskrift« Guðmundar
Daníelssonar (en hans hlýtur að
Mig svíður í hand-
legginn hugsaði
hringstiginn
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Jóhamar:
TASKAN
Medúsa 1983.
Jóhamar er einn þeirra sem til-
heyra súrrealisthópnum Medúsu.
Hann hefur bæði ort og teiknað.
Taskan er að því ég best veit
fyrsta Bok Jóhamars. Hún er ekki
mikil að vöxtum. í henni er dálitð
súrrealískt ævintýri um hring-
stiga og margt fleira og einnig
teikningar, sumar hverjar hinar
laglegustu. Textinn er settur sam-
an af smekkvísi, en yfirleitt er
meiri áhersla lögð á myndir sem
hann birtir lesandanum. Ekki
verður hjá komist að minnast
gamalkunnra súrrealista, en ekki
er þó sanngjarnt að segja að hér
sé um eins konar stælingu að
ræða. í myndunum er ferskleiki og
viðleitni til að sjá heiminn í nýju
ljósi. Lítum til dæmis á eftirfar-
andi sýnishorn.
Hitabeltisskógurinn minntist
draums. Hann stóð á háu fjalli
og horfði yfir heiminn. Heimur-
inn var spilaborg. Skyndilega
varð mikið óveður og öll spilin
fuku út í veður og vind. Undir
spilaborginni mátti sjá hundruð
naktra kvenna iðka galdur og
skríða um einsog ormar. Þetta
var framtíðarríkið. Eftir óveðrið
Gore Vidal og Malcolm Bradbury
Erlendar
bækur
Siglaugur Brynleifsson
Gore Vidal: Duluth. Heinemann
1983.
Malcolm Bradbury: Rates of Ex-
change. Secker & Warburg 1983.
Gfonni»»'»
Westward. With a new introduct-
ion by the author. Scclíer &
Warburg 1
Gore Vidal hefur skrifað mjög
skemmtilegar bækur t.d. Burr,
Myron og 1876. Og hann heldur
áfram að skrifa bækur um ætt-
land sitt Bandaríkin. Eftir því
sem hann nálgast nútímann
verður hann grimmari í gagnrýni
sinni.
í Kalki útrýma söguhetjurnar
öllum jarðarbúum og tilraunin
til þess að móta nýtt mannkyn
misheppnast, aparnir erfa góss-
ið. Hér virðist stefna í sömu átt,
en nú verða það tólffótungar og
keimlík skriðkvikindi sem hljóta
arfinn.
Duluth er borg í Minnesota,
Feneyjar Minnesota, eins og hún
er nefnd. Þar er allt falt fyrir
peninga og peningarnir ráða.
Auðug ekkja olíu-auðkýfings,
Beryl Hoover, kemur til Duluth
og ætlar sér æijast ’par að, en
nún kafnar í snjóskafli, fæðist
aftur sem Beryl, markgreifafrú
af Skye. Vinkona hennar, Edna
Herridge, sem kafnar með henni
í snjónum fæðist aftur í sjón-
varpsdagskránni „Duluth" og
fleiri framhaldsþáttum sjón-
varpsins (Dallas). Sjónvarps-
þættir eru líf áhorfenda og
áhorfendur lifa í gegn um sjón-
varpið, skjárinn verður heimur-
inn. Persónurnar koma fleiri og
fleiri, lögreglukona, sem hefur
nokkuð sérstakar langanir sem
hún fullnægir með nákvæmri lík-
amsskoðun rónanna, sem hún á í
höggi við. Dope-salan er ábata-
samasta gróðalindin í þessari
borg og sá sem stjórnar öllu bak
við tjöldin og er samborgari
númer eitt, Dude, ræður dope-
markaðnum. Það er sagt um Du-
luth: „Elskaðu hana eða hataðu,
þú getur aldri yfirgefið hana eðn
iiénni." Dularfullt geim-
skip hefur legið um tíma í ná-
grenni borgarinnar og vekur
margar spurningar. Sagan gerist
á mörgum plönum, persónur
sjónvarpsins og eldhúsreyfar-
anna ganga um og eiga skipti við
túburnar, sem teljast með lífi,
gervimennskan er aðalatriðið og
dope-auðurinn. Vidal tekst að
skapa nokkurs konar Disney-
land, þar sem allt er „fake". Að
lokum koma tólffótungarnir út
úr geimskipinu og éta upp borg-
ina og allan söfnuðinn með.
Duluth er fyllt tilvísunum til
þess sem er að gerast og fjöl-
margar persónur sögunnar eru
persónur Bandaríkja nútímans.
Gore Vidal býr nú á Ítalíu.
Bradbury lýsir Austur-
Evrópuríki í þessari skáldsögu,
Slakan. Aðalpersónan, dr. Pet-
worth, er sendur sem menning-
arfulltrúi til þessa alþýðulýð-
VQluís óg íendir þar í margvísleg-
um ævintýrum. Höf. dregur upp
mynd af samskiptum manna í al-
þýðulýðveldinu, tortryggninni,
duttlungum valdsmanna, óttan-
um og lyginni, ein lygin kallar á
aðra, svo að lygavefurinn umlyk-
ur allt og alla. Dr. Petworth
kynnist mörgum persónum og
verður fljótlega var við þessa
skiptu meðvitund, þá sem snýr
að kerfi og valdhöfum og einka-
vitund, sem lætur helst á sér
kræla á afskekktum stöðum, þeg-
ar enginn er nærri og engin
hætta á hlustandi eyrum. Þetta
er gamansaga um lygakerfi og
einnig dregur höfundurinn upp
framtíðarmynd af markaðssam-
félaginu vestan tjalds, þar sem
peningurinn ræður mati manna
og hugsunarhætti. Lygi og pen-
ingar, peningar og lygi, kerfis-
þrælar og peningaþrælar, og dr.
Petworth berst um í þessum
gerviheimi.
Stepping Westward kom fyrst
út 1965 og er nú endurútgefin
með nýjum formála höfundar.
Sagan gerist að mestu leyti við
háskóia og persónurnar eru há-
skólaborgarar. Sviöiö er eins og
það var fyrir stúdentaóeirðirnar
’68. Höf. lýsir því lífi, sem kallast
mætti hálflíf, velviljaðir og hálf-
menntaðir einstaklingar fylla
söguna og umræðuefnið er snakk
um aukaatriði, en skemmtilegt
snakk. Formáli höfundar er
dokument um þær breytingar
sem orðið hafa síðan hann skrif-
aði bókina og vitaskuld lýsing á
þeim umbreytingum, sem gengið
hafa yfir hann sjálfan. Sagan er
skemmtileg og læsileg eins og
bækur þessa höfundar eru.