Morgunblaðið - 22.01.1984, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. JANÚAR 1984
fHnriúti Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 20 kr. eintakið.
Frumkvæði
Vesturlanda
Síðasta vika hefur á al-
þjóðavettvangi einkennst
af því að forystumenn vest-
rænna ríkja hafa varpað fram
nýjum hugmyndum og tillög-
um um leiðir til afvopnunar
og til að hefja nýtt tímabil í
samskijptum austurs og vest-
urs. A mánudaginn flutti
Ronald Reagan, forseti
Bandaríkjanna, ræðu sem
markar þáttaskil í afstöðu
stjórnar hans til Sovétríkj-
anna vegna sáttfýsinnar sem
einkenndi hana. Daginn eftir,
þriðjudag, hófst Stokkhólms-
ráðstefnan eða Afvopnunar-
ráðstefna Evrópu. George
Shultz, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, fylgdi ræðu
Reagans þá eftir. Á miðviku-
daginn talaði síðan Andrei
Gromyko, utanríkisráðherra
Sovétríkjanna. Ræða hans
bar sáttfýsi við Bandaríkin
síður en svo vitni: „í stuttu
máli,“ sagði Gromyko „er nú-
verandi ríkisstjórn Banda-
ríkjanna, ríkisstjórn, sem
hugsar aðeins um styrjaldir
og hegðar sér samkvæmt því.“
Þennan sama miðvikudag
ræddust þeir síðan við í fimm
klukkustundir Shultz og
Gromyko. Eftir þann fund
gáfu talsmenn Bandaríkja-
stjórnar til kynna að ekki
væri með öllu útilokað að
þoka Sovétmönnum frá þeirri
þrjósku sem þeir hafa sýnt
síðustu vikur og mánuði.
í ræðu sem Geir Hallgríms-
son, utanríkisráðherra, flutti
á Stokkhólmsráðstefnunni á
fimmtudag dró hann upp
mynd af stöðunni í samskipt-
um austurs og vesturs með
þessum orðum: „Hernám Af-
ganistan og ákvörðun Sovét-
ríkjanna að hætta þátttöku í
Genfarviðræðunum um tak-
mörkun meðaldrægra kjarna-
flauga í Evrópu spilla alvar-
lega fyrir frekari viðleitni til
takmörkunar vígbúnaðar og
afvopnunar og geta komið í
veg fyrir árangur af þessari
ráðstefnu. Áherslu ber því að
leggja á, að hefja aftur var-
anlegar viðræður austurs og j
vesturs og því fremur, sem
þær liggja nú niðri að öðru
leyti en á þessari ráð-
stefnu... Markmið okkar er
að sjálfsögðu að afnema öll
kjarnorkuvopn samhliða ann-
arri gagnkvæmri afvopnun
undir tryggu eftirliti."
Þessi lýsing Geirs Hall-
grímssonar á stöðunni milli
austurs og vesturs er raun-
sönn og markmiðið sem hann
setur hlýtur að vera keppi-
kefli allra sem vilja losa
mannkynið undan þeirri ógn
sem af kjarnorkuvopnunum
stafar. En það markmið næst
ekki nema við aðrar aðstæður
en nú ríkja í okkar heims-
hluta. Geir Hallgrímsson
sagði réttilega: „Jafnvægis-
leysi, hvort sem um er að
ræða venjulegan vopnabúnað
eða kjarnorkuvopnabúnað í
Evrópu getur verið mesta
ógnun við friðinn. Traust
byggist nú ekki síst á því ör-
yggi, sem valdajafnvægi og
virðing fyrir sjálfsákvörðun-
arrétti ríkja veitir."
Að baki Stokkhólmsráð-
stefnunni býr sú hugmynd að
með því að efla traust milli
ríkja og draga úr tortryggni
sé unnt að skapa forsendur
fyrir raunhæfri afvopnun. í
þessum anda er frumkvæði
Vesturlanda á ráðstefnunni.
Úr því að NATO-þjóðunum
tókst ekki að fá Sovétmenn til
þess að fjarlægja SS-20-eld-
flaugarnar sem ógna Vestur-
Evrópu var fyrir árslok 1983
hafist handa við að koma
bandarískum kjarnorkueld-
flaugum fyrir í Vestur-
Evrópu. Þar með var komið í
veg fyrir jafnvægisleysið sem
SS-20-flaugarnar ollu og nú
telja NATO-ríkin sig betur í
1 stakk búin en áður andspænis
Sovétríkjunum hvernig sem á
málin er litið. Frumkvæði
þeirra á Stokkhólms-
ráðstefnunni verður einnig að
skoða í þessu ljósi. Ef hug-
myndir friðarhreyfinganna
hefðu orðið ofan á í Vestur-
Evrópu og Bandaríkjunum,
það er að segja sú skoðun að
með einhliða aðgerðum í af-
vopnunarmálum ættu Vestur-
lönd að tryggja friðinn væri
andrúmsloftið annað í
Stokkhólmi, fulltrúar vest-
rænna ríkja hefðu þá talið sig
eiga undir högg að sækja
gagnvart Sovétmönnum.
Talsmenn friðarhreyf-
inganna leggja höfuðkapp á
hernaðarógnina sem af kjarn-
orkuvopnunum stafar og á
Stokkhólmsráðstefnunni eru
það ræðumenn frá kommún-
istaríkjunum sem tala eins og
heimsslit séu á næsta leiti sé
ekki farið að tillögum þeirra.
Fulltrúar lýðræðisríkjanna
standa öðru vísi að málum.
Þeir viðurkenna að kjarn-
orkuvopn séu ógnvænleg og
segja að markmiðið sé að út-
rýma þeim, ekki vegna þess
að heimurinn sé á barmi glöt-
unar heldur vegna hins að
ekki væri unnt að fá betri
staðfestingu en brotthvarf
vopnanna fyrir því að raun-
verulegur árangur hefði orðið
í viðleitninni við að efla
traust og draga úr tortryggni
milli þjóða. Ræður fulltrúa
lýðræðisríkjanna miða að því
að fá ráðamenn kommúnist-
aríkjanna til að breyta um
stefnu. Ræður kommúnista-
foringjanna miða að því að
reka fleyg á milli Bandaríkj-
anna og annarra lýðræðis-
ríkja. Með því að draga upp
hryllilega mynd af stríðsæs-
ingarmanninum Ronald Reag-
an var Gromyko að reka áróð-
ur gagnvart Vestur-Evrópu-
búum og kjósendum bæði þar
og í Norður-Ameríku.
Á meðan Sovétmenn breyta
ekki um stefnu, átta sig til
dæmis ekki á því að þeir töp-
uðu í áróðursstríðinu um
Evrópueldflaugarnar og þeim
mistókst að nota það mál til
að spilla sambandi Banda-
ríkjanna við bandamenn sína
er þess ekki að vænta að
frumkvæði Vesturlanda á
Stokkhólmsráðstefnunni beri
nokkurn árangur.
►♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦<
Rey kj a víkurbréf
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Laugardagur 21. janúar
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦<
Ráðuneyti Bjarna Benediktssonar á ríkisráðsfundi.
Magnús Jónsson
Magnús Jónsson, fyrrum fjár-
málaráðherra, var mikilhæfur
stjórnmálamaður og skildi eftir
sig spor hvarvetna þar sem hann
kom við sögu. Hann var einlægur
og hreinskiptinn maður, hélt fast
við sitt, en þurfti samt ekki að
standa í útistöðum við aðra vegna
skoðana sinna sem hann fór ekki í
launkofa með. Allir þessir kostir
komu sér einstaklega vel á merk-
um stjórnmálaferli hans og þá
ekki sízt meðan hann var einn af
helztu forystumönnum Sjálfstæð-
isflokksins. Hann naut virðingar
og vinsælda, enda sá hann vel um
þann garð sem honum var trúað
fyrir að yrkja og gerði það án þess
að berast á við öll möguleg og
ómöguleg tækifæri eins og þeim
hættir oft til sem eru og þurfa að
vera í sviðsljósinu og þá ekki sízt
þeim sem eiga starf sitt og köllun
undir almenningsáliti og atkvæð-
um sundurleitra hópa þjóðfélags-
ins. Á bak við Magnús Jónsson
stóð mikilhæf kona og heimili
þeirra var honum sá griðastaður
sem stóð hjarta hans næst, ekki
sízt í annasömum stjórnmála-
störfum og erilsömu starfi banka-
stjóra sem ekki getur orðið við öll-
um óskum hvort sem honum líkar
betur eða verr.
Vinátta sterkur
bakhjarl
En einn sterkasti eðliskostur
Magnúsar Jónssonar frá Mel var
samt drengskapur hans og heið-
ríkja vináttunnar sem Stefán
Hilmarsson bankastjóri, sam-
starfsmaður Magnúsar um langt
skeið, minnist á í grein um Magn-
ús hér í Morgunblaðinu í gær:
„Þrátt fyrir þolrifin sterk var
Magnús að eðlisfari blíður maður
og jafnvel viðkvæmur, og eitt hið
fegursta í fari hans að mínum
dómi var vináttan, umhyggjan og
tryggðin, sem jafnan setti svip
sinn á dagfar hans. Vinátta hans
var tær og opinská, heilagt mál, og
ég hygg að honum hafi þótt vænna
um vini sína en öðrum mönn-
um ...“
Ritstjórar Morgunblaðsins nutu
þess að vera í vinarhúsi hjá Magn-
úsi Jónssyni og Morgunblaðið átti
hauk í horni þar sem hann var.
Það átti samleið með honum um
langt skeið í þjóðfélagsbaráttu og
höfundar Reykjavíkurbréfs áttu
vart auðveldara með annað en
styðja hann á meðan hann stóð í
orrahríð stjórnmálabaráttunnar.
Hann var sanngjarn en hrein-
skiptinn vinur, hafði oft samband
við okkur, til að heyra í okkur
hljóðið og láta einnig skoðanir sín-
ar í ljósi, en þó aldrei þannig að
neinn hefði annað á tilfinningunni
en þar væru jafningjar að ræðast
við. Þegar dr. Gunnar Thoroddsen
lézt í fyrrahaust hringdi Magnús
Jónsson í annan ritstjóra Morgun-
blaðsins nokkrum vikum síðar og
sagði að hann hefði saknað þess að
ekki hefðu birzt nokkrar línur um
dr. Gunnar í Reykjavíkurbréfi.
Hann fékk það svar að um dr.
Gunnar hefði verið fjallað í for-
ystugrein Morgunblaðsins og því
hafi ekki verið talin ástæða til að
minnast hans einnig í annarri for-
ystugrein, Reykjavíkurbréfi.
Hann tók þessu vel og sagðist nú
skilja ástæðu þessa en hann væri
vanafastur og ætti ávallt von á því
að nokkur orð væru rituð í
Reykjavíkurbréfi um merka menn
að þeim látnum. Þá sögðum við
Magnúsi að dregið hefði úr slíkum
skrifum og tók hann því vel eins
og öðrum málum sem hann færði í
tal við ritstjóra blaðsins. En vegna
þessa samtals þykir okkur nú rétt-
ara að minnast Magnúsar í upp-
hafi þessa Reykjavíkurbréfs með
þakklæti fyrir vináttu hans,
drengskap og heiðarleika, en þá
ekki sízt holl ráð, stundum á erfið-
um tímum bæði fyrr og síðar.
Fjármála-
stjórn Magnúsar
frá Mel
Það er rétt sem Þorsteinn Páls-
son, formaður Sjálfstæðisflokks-
ins, segir að störf Magnúsar Jóns-
sonar mörkuðu djúp spor í sögu
Sjálfstæðisflokksins og hann
áorkaði miklu í þágu þjóðar sinn-
ar. Um langan tíma var helztu
málum þessa lands ekki ráðið án
þess hann kæmi við sögu, eins og
formaður Sjálfstæðisflokksins
kemst að orði. En það er einnig
ástæða til að minnast hér á um-
mæli Jóhannesar Nordal um
gifturík störf Magnúsar frá Mel
meðan hann var fjármálaráðherra
ríkisins. Hann segir þessi athygl-
isverðu orð: „Á þessu tímabili
skiptust á skin og skúrir í þjóð-
arbúskap íslendinga, fyrst hástig
síldarævintýrisins fyrir Aust-
fjörðum og síðan á árunum 1967
og 1968 mesta hrun útflutnings-
tekna, sem íslenzka þjóðarbúið
hefur orðið fyrir á svo skömmum
tíma. Það var hvorki auðvelt né
öfundsvert að vera fjármálaráð-
herra á þessum árum, en þá sýndi
Magnús Jónsson bezt stjórnsemi
sína og þrautseigju. Er ég viss um,
að enn hafi fáir metið til fulls,