Morgunblaðið - 09.05.1984, Blaðsíða 8

56
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. MAÍ 1984
Gildi heimilislæknaþjónustu
í Reykjavík og ófremdarástand
það, sem ríkir í þeim málum
— eftir Þórð
Theódórsson
Að starfa sem hcimilislæknir í
Reykjavík er líkt og að starfa sem
verkfræðingur með aðeins skólfu og
haka. Enn ríkir að mestu leyti svipað
ástand hvað varðar aðstöðu flestra
heimilislækna og ríkti fyrir manns-
aldri.
Skilningur þeirra, sem veita fé til
heilbrigðisþjónustu utan sjúkrahúsa
í Keykjavík á gildi nútíma heimilis-
lækninga og heilsugæslu, virðist afar
takmarkaður. I‘ó hefur heilbrigðis-
ráð Reykjavíkur og borgarlæknir
sýnt málefninu mikinn áhuga en litl-
ar undirtektir fengið meðal þeirra,
sem stýra fjárveitingum.
Nágrannaþjóðir okkar hafa
undanfarið gert stórátak til að
efla heimilislækningar og heilsu-
gæslu utan sjúkrahúsa og átta sig
á hlutverki þeirra til að draga úr
sívaxandi kostnaði við sérfræði-
lega læknisþjónustu utan sem inn-
an sjúkrahúsa.
Á meðan drögumst við sem
óðast aftur úr hér á Stór-Reykja-
víkursvæðinu og erum engan veg-
inn jafningjar nágrannaþjóða
vorra hvað snertir skipulagningu
þjónustunnar utan sjúkrahúsa og
heilsufarskannanir allar. For-
senda þess að skipuleggja heilsu-
gæsluþjónustu er sú að vita hvar
og hvernig skórinn kreppir.
Á þessum tíma tals um sparnað
í opinberum rekstri er það þess
virði að líta á það staðreynd að á
tímabilinu 1970—1981 hefur
kostnaður vegna sérfræðilegrar
læknisþjónustu utan sjúkrahúsa í
Reykjavík aukist um 44,1%. Á
sama tíma hefur kostnaður við
heimilislækningar og læknavakt-
ina lækkað um 17,2%.*
Skýringin er að hluta til sú, að
mikill fjöldi Reykvíkinga leitar til
sérfræðinga á stofu vegna lélegrar
skipulagningar heimilislækninga í
borginni, svo og vegna skorts á
heimilislæknum, sem enn ríkir.
Ég er ekki að gagnrýna störf
sérfræðinga utan sjúkrahúsa, en
fólk og hið opinbera kaupir af
Þórður Thcódórsson
þeim þjónustu, sem að hluta er
hægt að veita á mun ódýrari hátt
með skipulagðri þjónustu heimil-
islækna. I»etta skilja ekki þeir sem
stýra opinberum rekstri. Ér þetta
stór liður í stöðnun þeirri sem hef-
ur verið og á greinilega eftir að
„Á þessum tíma tals um
sparnað í opinberum
rekstri er það þess virði að
líta á þá staðreynd að á
tímabilinu 1970—1981
hefur kostnaður vegna
sérfræðilegrar læknisþjón-
ustu utan sjúkrahúsa í
Reykjavík aukist um
44,1 %. Á sama tima hefur
kostnaður við heimilis-
lækningar og læknavakt-
ina lækkað um 17,2%.“
aukast enn meir í heimilislækna-
þjónustu í Reykjavík. Ég bendi á
að um mitt ár 1982 áttu einungis
10% borgarbúa aðgang að þjón-
ustu heilsugæslustöðva þar sem
málum þessum er þokkalega borg-
ið í höndum starfsfólks þeirra.*
Algjör forsenda þess að hægt sé
að vinna að heimilislækningum og
heilsugæslu í borginni er:
1. Virkt, skipulega unnið og að-
gengilegt upplýsingasafn um
heilsufar og þá áhrifavalda í
lífsstíl og umhverfi borgarbúa
sem valda hinum ýmsu sjúk-
dómum og kvillum. Slíkt er
einnig forsenda fyrirbyggjandi
aðgerða.
2. Ákveðin lágmarks vinnuað-
staða lækna og annars aðstoð-
arfólks þeirra, tækjabúnaður
o.fl.
Þetta hvoru tveggja kallar á viss-
an stofn- og rekstrarkostnað sem
ekki er á færi neinna núverandi
heimilislækna utan heilsugæslu-
stöðva, nema til komi opinber
rekstrarþátttaka.
Stjórnsýslumenn borgar og
ríkis klifa mikið á og hafa áhyggj-
ur af stofn- og rekstrarkostnaði
heilsugæslukerfisins eins og því
háttar úti á landsbyggðinni. Ég tel
þó að ekki muni slíkt kerfi í
Reykjavík þurfa að vera sambæri-
legt í kostnaði vegna annarra að-
stæðna.
Heimilislæknar í Reykjavík
hafa lengi unnið skv. s.k. númera-
gjaldskerfi, sem er löngu úrelt
orðið. Það byggir á föstu mánað-
argjaldi fyrir hvern skráðan ein-
stakling, 40% þess gjalds er ætlað
í rekstur læknastofunnar og
stendur varla undir brýnustu þörf
svo sem herbergi, símaþjónustu,
húsnæði og daglegum rekstri.
Vegna þess hve fastagjaldið er
lágt hafa heimilislæknar þurft að
skrá alltof margt fólk og engan
veginn annað aðsókninni. Hefur
fólk af þeim sökum m.a. þurft að
leita til annarra lækna og þá
Bréf til Morgunblaðsins:
Heilsuhagfræði og
hlutverk fjölmiðla
— eftir Davíð Á.
Gunnarsson
Kæru Morgunblaðsritstjórar.
Um leið og ég sendi ykkur þess-
ar línur og óska ykkur gleðilegs
sumars vil ég nota tækifærið og
þakka ykkur mörg góð skrif um
Ríkisspítala og málefni þeirra á
liðnum vetri.
Nýlokið er hér Norrænni ráð-
stefnu í heilsuhagfræði. Einn
danski þátttakandinn sagði í ræðu
sem hann hélt þegar ráðstefnunni
var slitið að heilsuhagfræði væri
flókin vísindagrein. Oft væri erfitt
að skilja á milli staðreynda og
aukaatriða. Margir vildu styðjast
við niðurstöður heilsuhagfræði og
veldu þá oft aukaatriði til að
styðjast við ef þau hentuðu betur
þeirra málstað og vildu hreinlega
ekki láta aðalatriði vísa sér veg-
inn. Þessi hagfræðingur vildi
meina að líkja mætti heilsuhag-
fræði við Ijósastaur. Efst væri
Ijósið sem ætti að lýsa mönnum
veginn, en sumir vildu ekki sjá
það, teldu að ljósastaur ætti ein-
ungis að nota til að styðja sig við.
Fréttir hafa nýverið birst af að-
ferð til að „spara“ í heilbrigðis-
þjónustu. Þær fréttir lýsa þeirri
„nýjung“, sem nokkrir duglegir
læknar virðast hafa fundið upp,
þ.e. að gera aðgerðir á sjúklingum
án þess að leggja þá inn á sjúkra-
hús.
Það er skemmst frá því að segja
að á ríkisspítölum hafa í fjölda
ára verið reknar umsvifamiklar
dagdeildir þar sem gerðar eru að-
gerðir á sjúklingum. Einnig hafa
Ríkisspítalar í samvinnu við
læknaráð Landspítalans samið
sérstaklega um afnot fyrir ýmsa
sérfræðinga spítalans af skurð-
stofuaðstöðu fyrir minniháttar (
aðgerðir og speglanir. Flestir sér-
„Reynsla okkar sem
raunverulega höfum
reynt að takast á við
hagræðingu er að það er
ekki nóg að búa til ein-
falda útreikninga. Það
þarf að ná árangri.
Þjónusta sú sem hinar
nýju læknamiðstöðvar
bjóða mun bæta þjón-
ustu við sjúklinga, von-
andi stytta biðlista, en
því miður trúlega auka
útgjöld ríkissjóðs.“
fræðingar spítalans hafa auk þess
aðstöðu á eigin læknastofum þar
sem minniháttar læknisverk og
aðgerðir án innlagna eru gerðar.
Þar sem frétt sú sem Morgun-
blaðið leggur út af í leiðara föstu-
daginn 27. apríl sl. er höfð eftir
kvenlækni, er rétt að vekja sér-
staka athygli á því að á dagdeild
Kvennadeildar Landspítalans
voru á árinu 1983 framkvæmdar
samtals 1600 aðgerðir. Ef í sam-
ræmi við upplýsingar Morgun-
blaðsins útgjöld til trygginga við
hverja aðgerð eru 10 þús. kr. lægri
en hvað varðar spítalavist, er ljóst
að á árinu 1983 hafa Ríkisspítalar
sparað ríkissjóði með þessari
starfsemi einni um 16 millj. kr.
Jafnframt er rétt að vekja at-
hygli á því að samkvæmt nýlegri
athugun á vinnu lækna á Kvenna- í
deild Landspitalans myndu laun '
þeirra tvöfaldast ef unnið væri
eftir taxta þeim sem notaður er
við einstaka aðgerðir utan sjúkra-
húss.
Staðreyndin er samt sú að svona
reikningar eru heldur léleg hag-
fræði. Það gefur aldrei góða raun
að taka ódýran þátt úr einhverjum
reikningi og bera hann saman við
meðalkostnað af einhverju allt
öðru.
Jafnvel einföldum handlæknis-
aðgerðum fylgja venjulega ein-
hverjar röntgenmyndatökur og
rannsóknir.
Það verður að segjast eins og er
að ef kyrrsetumenn með vaxtarlag
undirritaðs ættu að ganga undir
aðgerð og svæfingu liði þeim betur
ef fyrst væri tekið af þeim hjarta-
línurit.
Samkvæmt taxta gæti kostnað-
ur vegna t.d. æðahnútaaðgerðar litið þannig út:
lljarta og lungnamvnd Viótal við lyflækni 1.170
ásamt hjartalínurili 830
Blóöstatus 350
Svæfmg 2.120
Æöahnútaaógeró 3.180
Samtals kr. 7.650
Hlutur sjúklings væri 100 kr. á
röntgendeild, hjá lyflækni, hand-
lækni og svæfingalækni samtals
400 kr. Áætla má 1.250 kr. fyrir
ýmsa einnota hluti. Heildarút-
gjöld yrðu þannig 8.900 kr. Allt
þetta er auðvitað innifalið í með-
aldaggjaldi og þegar um er að
ræða mikið veikt fólk er kostnað-
urinn miklu meiri. Til saman-
burðar er daggjald á Borgarspít-
ala kr. 14.900. Fyrir mismuninn
6.000 kr. fær sjúklingurinn vistun
með fullu fæði og hjúkrun í þrjá
sólarhringa.
Ekki mun vera fjarri lagi að
ódýrt hótel kosti með fæði a.m.k.
1.000 kr. á sólarhring, eða 3.000 kr.
í þrjá sólarhringa. Fyrir þær 3.000
kr. sem þá eru eftir fær sjúkling-
urinn síðan alla hjúkrun í þrjá
sólarhringa.
Davíð Á. Gunnarsson
Hvorn kostinn menn velja, ef
þeir hafa val og lenda ekki ein-
faldlega á biðlista, fer eftir heim-
ilisaðstæðum og möguleikum á
hjálp og hjúkrun innan veggja
heimilanna.
Ekki veit ég hvorn kostinn þið
hjá Morgunblaðinum velduð. Mitt
val væri Landspítalinn í 3 daga
enda þekki ég þar best til læknis-
kunnáttu og hjúkrunar.
Ég er, eins og Morgunblaðið,
fylgjandi samkeppni og athugun á
hinum ýmsum rekstrarliðum í
heilbrigðisþjónustu. Þess vegna
fagna ég hinum nýju læknamið-
stöðvum. Þær leysa mikinn vanda
sjúklinga sem eru á löngum bið-
listum og hafa oft þurft að bíða
lengur en góðu hófi gegnir eftir
sjálfsagðri þjónustu. Samkeppni
er líka af hinu góða og stuðlar að
hagkvæmni í rekstri.
Eitt af hlutverkum fjölmiðla er
að veita ríkisbákninu aðhald. Það
er hins vegar umhugsunarvert
þegar fjölmiðlabákn á borð við
Morgunblaðið, sem annar hver ís-
lendingur les og trúir, tekur tölur
úr frétt, slær þeim upp í forystu-
grein og gerir að innleggi í um-
ræðum um sparnað í opinberum
rekstri án nokkurrar frekari at-
hugunar á staðreyndum á bak við
tölurnar. Slíku fylgir mikil
ábyrgð.
Reynsla okkar sem raunveru-
lega höfum reynt að takast á við
hagræðingu er að það er ekki nóg
að búa til einfalda útreikninga.
Það þarf að ná árangri. Þjónusta
sú sem hinar nýju læknamiðstöðv-
ar bjóða mun bæta þjónustu við
sjúklinga, vonandi stytta biðlista,
en því miður trúlega auka útgjöld
ríkissjóðs.
Reksturinn verður ekki betri og
sparnaður ríkisins ekki meiri þótt
dæminu sé hagrætt.
Ef Morgunblaðið ætlar að bera
saman árangur samkeppni og hin
ýmsu rekstrarform er nauðsynlegt
að blaðið afli sér gagna. Ánnað
flokkast undir fjölmiðlun sem ég
hélt að tíðkaðist í öðrum heims-
hlutum.
Ábyrgð þeirra sem kallast bákn
er ávallt mikil. Næst þegar blaðið
skrifar leiðara um hagræðingu og
sparnað í heilbrigðisþjónustu
vona ég að vinir mínir á Morgun-
blaðinu noti ljós heilsuhagfræð-
innar, en styðji sig ekki bara við
staurinn.
Reykjavík, 2. maí 1984.
Davíð Á. Gunnarsson,
forstjóri Ríkisspítala.
Vetrarvertíðin:
Fjórir bátar yfir
1.000 lestum
FJÓKIR vertíðarbátar eru nú
komnir með meira en 1.000 lestir
á vertíðinni og að minnsta kosti
tveir yfir 900 lestir samkvæmt
heimildum Morgunblaðsins.
Höfrungur III ÁR er efstur með
1.251 lest, en Vestmannaeyjabát-
ar eru í næstu þremur sætunum.
Auk Höfrungs III eru eftir-
taldir bátar efstir samkvæmt
upplýsingum Mbl: Suðurey VE
1.220, Valdimar Sveinsson VE
1.158, Þórunn Sveinsdóttir VE
1.028, Stafnes KE 920 og Búr-
fell KE 910 lestir. Hefðbundin
vertíðarlok eru um miðjan maí.