Morgunblaðið - 23.05.1984, Blaðsíða 20

68
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 23. MAÍ 1984
Barnið og réttur
— eftir Guðjón
Bjarnason
Nokkur umræða hefur verið
undanfarið um barnalögin, nr.
9/1981, þ.e. VIII kafla þeirra er
fjallar m.a. um forsjá og um-
gengnisrétt. Fagna ber því að haf-
in er umræða um þessi mikilvægu
mál og æskilegt að hún fari sem
víðast. Grein í Helgarpóstinum 29.
mars sl. um forsjá og umgengni
hefur öðru fremur orðið kveikjan
að því er hér fer á eftir. Að megin-
efni fjallar áðurnefnd grein í HP
um umgengnisrétt. A forsíðu
blaðsins er efnið kynnt með eftir-
farandi fyrirsögn: „Forræðisleysi
feðra — forréttindi mæðra." í
fyrirsögninni og efni blaðagrein-
arinnar kemur fram alvarlegur
misskilningur um barnalögin og
tilgang þeirra. Einnig gætir mis-
notkunar á mikilvægum hugtök-
um er lögin fjalla um.
Forsjá er
réttur barnsins
Megininntak barnalaganna nr.
9/1981 hvað varðar hugtökin for-
sjá og umgengnisrétt, er að börn
eigi rétt á forsjá foreldra þar til
þau verða sjálfráða. Séu foreldrar
skildir að skiptum og barnið nýtur
forsjár annars foreldris á barn rétt
á umgengni við hitt og ber því for-
eldri skylda til að rækja umgengni
við barnið, sbr. 40. gr. barnalaga.
Skv. barnalögum er alvarlegur
misskilningur að líta svo á að feð-
ur eða mæður eigi rétt á forsjá.
Börn eiga rétt á forsjá og foreldrum
ber að gegna forsjár- og uppeldis-
skyldum.
Markmiðið að tryggja
réttarstöðu barna
í áðurnefndri grein í Helgar-
póstinum er fullyrt að tilgangur
með setningu barnalaganna hafi
verið sá að tryggja feðrum mann-
réttindi. Ég dreg í efa að sú full-
yrðing fái staðist. Þetta skal skýrt
nánar. Ég tel víst að ákveðnar
hugsjónir hafi verið kveikjan að
setningu sérstakra laga um. þau
réttindi barna er barnalögin taka
yfir. Þetta má etv. sjá af heiti lag-
anna. Áður en lög þessi gengu í
gildi var t.d. verulegur munur á
réttarstöðu skilgetinna barna
annars vegar og óskilgetinna hins
vegar. Fyrir setningu barnalag-
anna var það meginregla að forsjá
óskilgetinna barna (þegar foreldr-
ar voru ekki giftir) var í höndum
móður við sambúðarslit, andstætt
því sem gildir við hjónaskilnaði.
Fyrir setningu barnalaganna var
því ekki nægilega hugað að því
hvað hag og þörfum barnsins var
fyrir bestu. Setningu barnalag-
anna var m.a. ætlað að bæta úr
þessu og tryggja þannig réttar-
stöðu barnanna betur. Komi upp
deila milli foreldra við skilnað eða
sambúðarslit um forsjá barns,
kemur til úrskurðar dómsmála-
ráðuneytisins eða dómstóls. Úr-
skurðað er á grundvelli barnalag-
anna, og samkvæmt þeim eru
jafnar líkur á að forsjá barns fari
í hendur föður og móður. Barna-
lögin skilgreina rétt barna til for-
sjár og umgengni og skal úrskurð-
araðilinn úrskurða á þann veg er
ætla má að sé barninu fyrir bestu.
Lögin fjalla, líkt og komið hefur
fram, ekki um rétt foreldris hvað
varðar þessi atriði.
Guðjón Bjarnason
HiÖ mikilvægasta er þó
ad gera sér grein fyrir
aö ekki er mögulegt aö
leysa tilfinningalegar
deilur foreldra um for-
sjá og umgengni með
lagasetningu heldur
veröur aö gera ráðstaf-
anir áöur en til slíkra
deilna kemur. Aðeins
með þeim hætti er hægt
aö tryggja stöðu barna
og varna því að þau
verði bitbein foreldra.
þess
Hin nýja lagasetning, ásamt
mikilli aukningu á skilnuðum og
sambúðarslitum, hefur gert að
verkum að æ oftar þarf að úr-
skurða um forsjá barna. Oft er um
að ræða miklar og djúpstæðar til-
finningalegar deilur milli for-
eldra. í slíkum tilfellum verða
börn auðveldlega bitbein og réttur
þeirra að litlu hafður. Foreldrar
beita barninu gjarnan fyrir sig til
að ná sér niður á hinum aðilanum.
Því miður er þetta of algengt í
forsjárdeilumálum. Deilur for-
eldra eru oft af því tagi að engin
lausn eða úrskurður er jákvæður
fyrir barnið sem deilt er um. Jafn-
vel þó fyrir liggi úrskurður er það
í mörgum tilfellum ekki nægilegt.
Reynsla margra er fást við þessi
mál er sú að foreldrum gangi oft
illa að gera greinarmun á eigin
þörfum og þörfum barnanna.
Þessar þarfir fara ekki alltaf sam-
an og stangast jafnvel á. Hér er
komið að því sem oftast er inni-
haldið í deilu foreldra um forsjá
barna og erfiðleikum í umgengni.
Deila um forsjá er
tilfinningalegs eðlis
Að mínum dómi er of mikil til-
hneiging til að líta á skilnað sem
lögfræðilegt fyrirbæri og við-
fangsefni. Því tel ég að ekki hafi
verið nægilegt að setja lög um rétt
barna til forsjár og umgengni.
Löggjafinn hefur því miður ekki
gætt þess að líta jafnframt á
skilnað sem sálræna kreppu for-
eldra, sem hefur bein áhrif á börn.
Ef rétt hefði verið að staðið ættu
foreldrar að geta leitað ráðgjafar
til sérhæfðs fólks til aö leysa þá
erfiðleika sem eru uppspretta um-
gengnisvandamála og liggja að
baki forsjárdeilum. Því miður hef-
ur ekki verið unnið markvisst að
uppbyggingu slíkrar ráðgjafar,
samhliða því að barnalögin voru
sett. Það hefði að mínum dómi
verið raunhæf leið til að tryggja
stöðu barna. Reynsla erlendis frá
sýnir að fáar fjölskyldur hafa
reynslu og þekkingu sem koma
þeim að gagni þegar skilja þarf
hin flóknu ferli sem liggja að baki
skilnuðum. Skilningur af þessu
tagi, skilningur á þörfum barna á
mismunandi aldri og aðstoð við að
fá nýtt sjónarhorn á hlutina, get-
ur í mörgum tilfellum komið í veg
fyrir deilur milli foreldra. Ef for-
eldrar hefðu meiri tök á að fá að-
stoð í skilnaðarmálum sem leggur
áherslu á tilfinningahliðina er
meiri grundvöllur fyrir því að þeir
geti litið á skilnað sem ákvörðun
fullorðinna sem barnið á enga
hlutdeild í. Fengju foreldrar slíka
aðstoð eru etv. meiri líkur til að
þeir tækju fulla ábyrgð á skilnað-
inum og afleiðingum hans og
gerðu sér betri grein fyrir að ef
ósamkomulag er um forsjá barna
er ekki alltaf hægt að uppfylla
kröfur beggja um réttlæti sér til
handa. Ástæðan er sú að hags-
munir barna og foreldra fara ekki
alltaf saman. Börn geta haft þörf
fyrir eitt en foreldrar annað.
f áðurnefndri grein Helgar-
póstsins eru viðtöl við nokkra feð-
ur er ekki fara með forsjá barna
sinna. í viðtölunum kemur berlega
í ljós að þeir telja á sér brotið er
þeir ekki fá að umgangast börn
sín. Fram kemur að þeir telja
dómsmálaráðuneytið ekki hafa
gætt hagsmuna sinna nægilega og
vitna til barnalaganna. Hér er á
ferðinni sami misskilningur og oft
áður. Samkvæmt barnalögunum
hefur í slíku tilfelli verið brotið á
barninu. Á sama hátt er réttur
barnsins að litlu hafður ef foreldri
rækir ekki umgengni við það. Hér
er að mínum dómi ekki um að
Vestfirðir:
Möguleikar á surtar-
brandsvinnslu kannaðir
Ísafíröi í mai.
Á AÐALFUNDI Orkubús Vest-
fjarða, sem haldinn var fyrir
skömmu. flutti Kristján Sæmunds-
son frá Orkustofnun erindi um rann-
sóknir á surtarbrandi á Vestfjörðum.
Þorvaldur Garðar Kristjánsson al-
þingismaður hefur haft forgöngu um
rannsóknir á mögulegu surtar-
brandsnámi á Vestfjörðum og sam-
þykkti Alþingi þingsályktunartillögu
um að Orkustofnun yrði falið að
rannsaka surtarbrandslög í bergi á
Vestfjörðum. Rannsóknirnar fóru
fram á síðasta sumri, en í vetur hef-
ur verið safnað upplýsingum úr
skráðum heimildum um surtar-
brandinn og skýrsla unnin.
Að áliti Kristjáns Sæmundsson-
ar eru álitlegustu surtarbrands-
lögin í Straumnesfjalli norðan Að-
alvíkur. Þar eru berglög samhang-
andi á 3 km svæði frá Trumbu
norðanvert á Straumnesfjalli og
inn með Aðalvík og virðist lagið
þéttast þar sem flakið af Goða-
fossi liggur. Með samanburðar-
rannsóknum t.d. við kolaverð til
sementsverksmiðjunnar á Akra-
nesi má framleiðslukostnaður á
surtarbrandinum sem hefur u.þ.b.
hálft hitagildi kola ekki vera
meira en 750,- kr. á tonn. Til við-
miðunar sagði Kristján frá kostn-
aði við venjulega jarðgangnagerð í
Færeyjum, en Færeyingar hafa
náð umtalsverðum afköstum við
jarðgangnagerð og er kostnaður-
inn nú um 600 kr. á tonn við jarð-
gangnagerð þeirra. Engar magn-
áætlanir liggja fyrir, en sam-
kvæmt bráðabirgða athugun á
surtarbrandslögum í Stálfjalli á
Barðaströnd virðast vera þar um
180.000 lestir af surtarbrandi.
í ræðu Þorvaldar Garðars
Kristjánssonar alþingismanns
kom fram að vinnsluhæfur surt-
arbrandur gæti haft mikið þjóð-
hagslegt gildi auk þess að styrkja
/
Frá aðalfundi Orkubús Vestfjarða.
mjög byggðaþróun á Vestfjörðum.
Hann gat þess að auk þess að vera
eini brennanlegi orkugjafinn í
landinu, þá væri hann einnig þýð-
ingarmikið hráefni til efnaiðn-
aðar, sem sóst væri eftir víða um
heim. Hann gat þess, að fljótlega
eftir að þingsálytkunartillaga
hans var samþykkt á Alþingi
hafði stórfyrirtæki í Vestur-
Þýskalandi samband við íslenska
ráðamenn og sýndi áhuga á að
reisa verksmiðju hér til efnaiðn-
aðar úr surtarbrandinum. Hann
sagði að á yfirstandandi ári væri
áætlað að verja 2 milljónum króna
af fjárlögum til frekari rannsókna
á þessum málum og sagði hann að
hvergi mætti láta deigan síga í
þessu mikilvæga hagsmunamáli
Islendinga.
Jakob Björnsson orkumálastjóri
flutti ávarp á fundinum og gat
þess að nú lægi fyir að gera frum-
áætlun um vinnsluhæfni surtar-
brandsvinnslunnar og hefði verið
samið við breskt fyrirtæki, British
Mining Consultants, um að vinna
það verk og væri gert ráð fyrir að
það yrði unnið í júlí og ágúst á
þessu ári. Hann sagði að í frum-
áætlunum væri gert ráð fyrir
þrem stærðarmöguleikum þ.e.
25.000, 65.000 og 100.000 lesta árs-
afköstum. En samkvæmt áætlun-
um, er gert ráð fyrir að orkuþörf
fjarvarmaveitna á Vestfjörðum
1990 verði jafngildi 25.000 lesta af
surtarbrandi. Sementsverksmiðj-
an á Akranesi þarf um 40.000 lest-
ir og ef járnblendiverksmiðjan
gæti nýtt þessa orku þá þyrfti hún
svipað magn.
í upphafi aðalfundar Orkubús-
ins varpaði ólafur Kristjánsson
stjórnarformaður þess fram þeirri
spurningu hvort vitað væri um
viðhorf Náttúruverndarsamtaka
íslands til þessara mála. Þeirri
spurningu hefur ekki verið svarað
og er því augljóst að ástæðulaust
er að eyða fé í frekari rannsóknir
ef þau valdamiklu samtök leggjast
gegn þeirri óhjákvæmilegu röskun
sem verður á náttúru þessara
svæða samfara námurekstrinum
og af þeirri hugsanlegu mengun
sem af brennslu þeirra leiðir.
Úlfar.
Árneshreppur á Ströndum:
Löng vetrareinangrun loks rofin
ArneNÍ, 7. maí, 1984.
UPP ÚR áramótum gerdi ótíð, og var þungfært hér, sem annars staðar.
Febrúar var með betra móti, svo og marsmánuður. 18. febrúar héldu
hreppsbúar þorrablót, skemmtiefni var allt heimafengið, og leið svo kvöldið
við söng, gamanmál og dans og skemmta allir sér vel.
Tíð hélst góð fyrri hluta apríl-
mánaðar, én um 10. apríl brast á
norðanvestanrok. Gamall nótabát-
ur, sem legið hafði upp við vegg í
Norðurfirði, tók sig upp og enda-
sentist út á þjóðveg og teppti þar
umferð um skeið. Teljandi tjón varð
ekki i þessu roki.
Seinni hluta marsmánaðar fór
fram danskennsla á vegum Dans-
skóla Sigurðar Hákonarsonar, en
slíkt er nýnæmi hér. Öll skólabörn
tóku þátt í henni, og fjöldi fullorð-
inna, en er dans ekki ómerkari
námsgrein en hver önnur, og undir-
stöðuþekking þeirra fræða mörgum
nauðsyn, ekki síst unga fólkinu.
Páskamessur í Árneskirkju voru
vel sóttar, enda er kirkjusókn hér
góð.
Á sumardaginn fyrsta skein sól í
heiði, en dimmdi er á daginn leið.
Þann dag var árshátíð Finnboga-
staðaskóla haldin með fjölþættri
dagskrá. Var það ánægjuleg stund,
og aðstandendum til mikils sóma.
Harvey Georgsson, skákmaður úr
Reykjavík, dvaldi hér um páskana
og hélt fjöltefli, en mikill skákáhugi
er hér í sveit og taflmót haldin
nokkuð reglulega.
í sumar er fyrirhuguð hafnargerð
á Norðurfirði. Verður gerður 130 m
garður út af svonefndum Thors-
húsatanga, ca. 300 m utan við núver-
andi bryggju. Reiknað er með að
verkið taki tvö sumur.
Aðalfundur Kaupfélags Stranda-
manna, Norðurfirði, var haldinn í
gær, auk sölubúðar rekur kaupfé-
lagið sláturhús, frystihús, fisk-
vinnslu og annast skipaafgreiðslu.
16 félagsmenn sátu fundinn. Af-
koma félagsins var með heldur lak-
ara móti, þrátt fyrir 65% aukningu
heildarveltu. Nokkur reksturshalli
varð og lausafjárstaða hefur versn-
að. Seint hefur gengið með heildar-
uppgjör af slátrun 1982, hér sem
annarsstaðar, og hafa því kaupfé-
lögin gengið lengra í útborgun en oft
áður.
Haldið var áfram framkvæmdum
við mötuneyi og verbúð, og tókst að
koma húsinu í notkun á síðasta ári,
en Ijóst er, að í ár gefst ekki svig-
rúm til frekari fjárfestinga.
Þjóðvegurinn að sunnan var
opnaður 5. maí, og þar með rofin
löng vetrareinangrun í samgöngum.
Brottfluttir Djúpvíkingar hafa og
verið að tínast I átthagana til
sumardvalar.
Grásleppuveiði er hafin, en gæftir
hafa ekki verið sérstakar. Sæmi-
legur afli er á Gjögri, en lítill sem
enginn norðar. Mátti víða líta grá-
sleppukarla á fleytum sfnum undan
landi, í veðurblíðunni í dag. Snjór er
fyrir löngu horfinn af láglendi, og
sumarið milt og blítt virðist brosa
við okkur.
Einar.