Morgunblaðið - 04.07.1984, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 4. JÚLÍ 1984
Gyðingar rækU vel sína fortíð. Svona geyma þeir og sýna handritin sem ______________________________________________________~ _____________________________________________________________
fundust upprúlluð í leirkrukkum við Dauðahafið. ÞetU handrit geymir 2.000 { 8m,u rómversku höfuðborginni Cesaríu byggði Herodeus þetU hringleikahús, sem nú er noUð fyrir óperur,
ára gamlar siðareglur Gyðinga í gullfallegri nýrri safnbyggingu. balletU og hljómleika. Baksviðið er Miðjarðarhafið og iðulega tunglskinsbjartur himinn.
Heitttrúaðir við Grátmúrinn eða vesturvegginn, sem enn stendur af múrunum um gömlu Jerúsalem.
Baðströnd í Tel Aviv. Út um hótelgluggann á Plaza sá ég að fólk var að fara í sjóinn og skokka kl. 6 á morgnana, áður
en það fór f vinnu. Gamla borgin Jaffa í baksýn á Unganum.
fsraelar eru líklega eina þjóðin
sem vinnur i sex daga og heldur
svo hvíldardaginn raunverulega
heilagan.
Frá baðströndum
til söguminja
Út um gluggann á Hótel Plaza í
Tel Aviv blasir ströndin við með
hvítum sandi svo langt sem augað
eygir. Kl. 6 um morgunin er fólk
þegar farið að synda í sjónum áð-
ur en það fer til vinnu, eða menn
skokka eftir fjörunni og hópur er
þar kominn í leikfimi undir stjórn
þjálfara. Miðjarðarhafsströndin
teygir sig norður og suður tugi
kílómetra. Inni í stórborginni með
glaesibyggingum sem í bæjunum
fyrir norðan. í Natanya, sem hlot-
ið hefur nafnið „perla Sharon-
sléttunnar" er mikið um
baðstrandargesti og ferðamenn,
enda 35 hótel af öílum gerðum.
Þar er líka miðstöð gimsteina-
verslunarinnar, sem ísraelsmenn
eru sérfræðingar í. Hægt að skoða
demantaslípunarverkstæðin og
jafnvel fá sér demanta á góðu
verði. f öðrum baðstrandabæ á
Miðjarðarhafsströndinni, Herz-
elíu, eru falleg lúxushótel með
einkaströndum, golfvöllum og
ríkulegu framboði á því sem heill-
ar ferðamenn. Ef ekið er áfram
norður eftir Miðjarðarhafsströnd-
inni, er maður fyrr en varir kom-
inn frá nútíma lúxus baðstranda-
lífi og 2.000 ár aftur i söguna í
gömlu rómversku höfuðborginni
Cesaríu og enn norðar 1.000 ár aft-
ur í tímann í krossfaraborginni
Acco eða Acra, sem mun vera ein
elsta byggða borg í heimi. Þar hef-
ur hvert mannvistarlagið af öðru
verið grafið upp. Acco var gluggi
krossfaranna til Evrópu í 200 ár
frá 1104 og höfuðborg þeirra eftir
að þeir misstu Jerúsalem í hendur
araba . Þarna byggðu þeir hallir,
kirkjur, gistihús og spftala fyrir
krossfarana. Má sjá þar fyrstu
merkin um gotneskan bygg-
ingarstíl í veröldinni. Á göngu um
litríka arabamarkaðinn i bænum
kom Sigurður Ingvarsson auga á
skilti með nafninu Sigurður Jór-
salafari, skrifað upp á íslensku,
svo kappinn hefur þarna verið á
leið til Jerúsalem. Þessi borg býr
fyrir fleiri hetjuminjum. Þetta var
fyrsta borgin sem Napoleon tókst
ekki að sigra árið 1799 og 1947
leystu frelsissveitir Gyðinga þar
úr haldi marga fanga með þvi að
brjóta8t inn í dýflissuna, sem varð
einn frægasti kaflinn í bókinni
Exodus.
Aldrei framar Massada
Gamla rómverska höfuðborgin
Cesaría er þarna skammt frá með
sínu dýrlega útileikhúsi, sem hef-
ur verið gert upp og nú notað fyrir
hljómleika, balletta og óperur, þar
sem gestir horfa handan sviðsins
út á hafið — f tunglsljósi á kvöld-
in. Sumarhátið í listum hefur ver-
ið haldin þarna. Krossfararnir
komu líka mikið við sögu i Ces-
aríu, byggðu upp kastala, höfn og
virki, sem ferðamenn flykkast til
að skoða. En þama er það sem við
komumst fyrst í kynni við Herod-
us hinn mikla, „strengbrúðu-
konung“ Rómverja, sem Gyðingar
viðurkenndu aldrei. Hann reyndi
að vinna hylli þeirra með stór-
kostlegum byggingarframkvæmd-
um, byggði upp Jerúsalem og
musterið, virkið mikla í Massada
við Dauðahafið og í Cesaríu
byggði hann árið 20 f. Kr. hallir,
skeiðvöll og útileikhúsið til heið-
urs Ágústusi keisara, allt úr hvit-
um steini. En sonur hans byggði
upp Tiberias við Genesaretvatn,
sem við eigum eftir að kynnast í
ferð okkar.
Af þessum miklu minjum hafði
virkið mikla i Massada þó mest
áhrif á mig með sögu sinni, þetta
staka klettafjall, sem gnæfir
ósigrandi að sjá upp frá Dauða-
hafinu. Aðeins hægt að komast
þar upp eftir Snákastígnum á ein-
um stað — eða taka strengjalyft-
una, sem nútimatækni býður
okkur upp á. Þarna uppi byggði
Herodus sér hæli til að verða
óhultur fyrir Gyðingum og Kleo-
pötru, sem hann hafði beig af eftir
að vinur hennar Markus Antonius
gaf henni næsta hérað, Jeriko, er
Herodus stýrði í hennar umboði.
Uppi á þessum 400 m háa kletti
byggði hann sér hallir, baðhús,
forðageymslur, sem enn má sjá
rústirnar af. Og það sem merkara
var, lét höggva inn í klettaveggina
Fyrri grein
eftir Elínu Pálmadóttur
rennur, skurði og vatnsgeima, til
að ná vatnsbirgðunum í hinum
fágætu regnflóðum, áður en vatnið
rynni í Dauðahafið. Svo mikið
náðist að hann gat lifað að róm-
verskra sið með böð og gufuböð á
hverjum degi. Þarna á Massada
gerðist svo harmleikurinn, sem
Gyðingar gleyma ekki. Þegar upp-
reisn þeirra gegn Rómverjum
hafði verið kveðin niður árið 70 e.
Kr. og musterið í Jerúsalem jafn-
að við jörðu, flúðu 967 manns upp
á Massada, og héldu það út í heil
þrjú ár. En þegar Rómverjar loks
höfðu frá umsátursstöðum sinum,
sem enn má sjá ofan af fjallinu,
byggt slík klifurvirki upp með
klettinum að útséð var um að þeir
gætu varist, þá samþykktu þeir að
deyja heldur frjálsir en verða
þrælar Rómverja. Hver maður
safnaði sinni fjölskyldu saman og
deyddi konu sína og bðrn. Þá voru
tíu menn kosnir til að deyða hina
hjá fjölskyldunum og loks drógu
þessir tíu um hver skyldi drepa
hina alla og fremja svo sjálfs-
morð. Þegar Rómverjar komu upp,
var þar dauðaþögn. Nægar birgðir
matar og vatns, en ekkert nema
lík til að sigra.
f dag fara nýliðar i israelska
hernum upp á Massada og sverja
með Biblíuna í annarri hendi og
byssu í hinni fsraelsríki hollustu
sína með orðunum: „Aldrei framar
Massada." Þannig tengist mörg
þúsund ára gömul hetjusaga
þarna sem annars staðar nútíma-
lífi i ísrael.
í Jerúsalem er maður enn að
rekast á hinar miklu bygginga-
framkvæmdir athafnamannsins
Herodusar, sem Gyðingar höfðu
og hafa enn eftir 2.000 ár fyrirlitn-
ingu á. Hann byggði höll mikla í
gömlu borginni og varnarmúra.
Jaffa-hliðið, sem enn er eitt vin-
sælasta hliðið að gömlu borginni,
eru hans verk. Og síðast en ekki
sist byggði hann upp musterið
mikla, þar sem Salomon hafði fyrr
byggt musteri yfir altari Davíðs.
Og enn stendur vesturveggurinn
af múrnum, sem nú er Grátmúr-
inn frægi. Musterið var jafnað við
jörðu árið 70 e. Kr. og þar byggðu
múhameðstrúarmenn sina helgu
mosku með gullna hvolfþlakinu á
bjarginu, sem enn er þar. Það er
því helgur staður bæði Gyðinga og
araba og hefur valdið ómældum
erfiðleikum á seinni öldum, svo
sem alkunnugt er. Er of löng saga
til að fara út í hér.
Við komum til Jerúsalem frá
SJÁ NÆSTU SÍÐU