Morgunblaðið - 04.07.1984, Blaðsíða 6

OP
38
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. JÚLÍ 1984
Fenrisúlfur og sauð-
argæra Sambandsins
Eyjólfur Konráð ávarpaður öðru sinni
eftir Hallgrím
Sveinsson
Rétt í þessu berst inn úr dyrun-
um Morgunblaðið dagsett 24. júní
<neð lifandi og fjörlegri grein eftir
þig. Eyjólfur Konráð. Það er eins
og fyrri daginn þegar þú tekur upp
penna. Málflutningur þinn vekur
athygli, enda ekki alltaf tómt
guðsorð. Þú varst nú líka 15 bestu
ár ævinnar á Mogganum, að eigin
sögn og það á þeim árum sem það
blað var fremst allra dagblaða á
ísiandi með því að leyfa frjáls
skoðanaskipti á síðum sínum. Trú-
lega hefur þú átt þar einhvern
hlut að málum og getum við því
talast hér við af fullri einurð.
Þú telur vafamál að stjórnar-
menn kaupfélaga, samvinnufélaga
og vinnslustöðva landbúnaðarins,
sem eru í flestum tilfellum bænd-
ur, ráði nokkru um stjórn þessara
félaga sinna. Mikil er vantrú þín á
þessa karla. Sá sem hér skrifar er
kannski ekki gerkunnugur þessum
hlutum, en samt nóg til þess að
hann telur mikið vafamál að þess-
ir ágætu forsvarsmenn bænda séu
þær gungur sem þú og félagar þín-
ir viljið vera láta. Og nú er lag til
að segja þér frá því að við vorum
einmitt að koma af 5 klst. löngum
stjórnarfundi hjá samvinnufélag-
inu okkar hér um slóðir. Er rétt að
gefa þér hér og nú til upplýsingar
dæmi um málefni sem tekin eru til
umræðu á einum slíkum fundi.
Um sum þessara málefna voru
meira að segja greidd atkvæði! En
hér kemur þessi upptalning.
Stjórnarfundur í Kaupfélagi Dýr-
firðinga 26. júní 1984, þessi mál
voru rædd:
1. Kaupfélagsstjóri sagði frá að-
alfundi SÍS.
2. Raunhæfar aðgerðir í sam-
bandi við lækkun vöruverðs í
verslun félagsins.
3. Fóðureldhús fyrir refi.
4. Óhapp í fiskimjölsverksmiðju.
5. Fiskvinnsla í Hraðfrystihúsi
Dýrfirðinga.
6. Beiðni um aukningu á hlutafé
í Marel hf. Vísað frá.
7. Bréf vegna ullarmála.
8. Aksturskostnaður stjórnar-
manna (kílómetragjald).
9. Starfsmannahald á skrifstofu.
10. Beiðni um aukningu á hlutafé
í Samvinnusjóði fslands hf. Vísað
frá.
11. Aflaskýrsla Framness og
Sléttaness frá áramótum.
12. Aflaskýrsla allra vestfirskra
togara sama tímabil.
13. Kaupfélagsstjóra falið að
leggja fram tölur um rekstrar-
kostnað togaranna Framness og
Sléttaness frá áramótum, á næsta
fundi.
14. Frystihúsið vantar fólk til
starfa.
15. Útvarpsmál í frystihúsi.
16. Nýr krani á Framnesið. Kost-
ar eina milljón króna.
17. Erfið lausafjárstaða.
Gestur fundarins var nýr deild-
arstjóri í verslun, ung og glaðleg
stúlka ættuð af Snæfellsnesi. Var
rætt við hana um málefni verslun-
ar. Samþykkt var að gestur á
næsta fundi yrði einhver af verka-
mönnum eða -konum félagsins.
Þetta var nú svona í stórum
dráttum, það sem rætt var á þess-
ari samkomu, Eyjólfur Konráð, en
slíkir fundir eru haldnir áþriggja
vikna fresti að meðaltali. I stjórn
umrædds félags sitja fimm menn
með atkvæðisrétti, kaupfélags-
stjóri og fulltrúi starfsmanna
hafa málfrelsi og tillögurétt. Ekki
er annað vitað en að þarna séu
menn með mismunandi stjórn-
málaskoðanir, meira að segja einn
alþýðubandalagsmaður (kommún-
isti ef þú vilt heldur). Nú heldur
þú náttúrulega að þetta sé einn
allsherjar hallelújakór, sem þorir
hvorki að æmta né skræmta nema
eftir nótum kaupfélagsstjórans.
Sé svo, þá er gott að hér komi
fram að því fer víðsfjarri. Meira
að segja kemur fyrir að við
skömmum kaupfélagsstjórann ef
okkur líkar ekki eitthvað af hans
gjörðum. Þér finnst þetta kannski
hart undir kant, en hér hjá okkur
eru málin rædd og síðan ákvarð-
anir teknar, ekki bara af einum
manni heldur þeim sem til þess
eru kjörnir. Og þetta er nú satt,
Eyjólfur Konráð!
Það voru fimm tölusettar
spurningar í grein minni til ykkar
félaganna um daginn. Þú hefur nú
svarað þeim að nokkru af lítillæti
þínu og skal það þakkað. En Eyj-
ólfur. Það er bláköld staðreynd
sem þú getur ekki hrakið, að stór
hluti bænda hefði aldrei getað
byggt upp á jörðum sínum svo sem
raun ber vitni, ef þeir hefðu ekki
notið til þess samhjálparinnar hjá
kaupfélögunum. Hvort öll sú upp-
hygging hefur svo verið af hinu
góða er annar handleggur, eins og
góði dátinn Sveyk sagði stundum
og verður ekki rætt nánar hér. Við
ræðum það kannski seinna.
Svo var það óskabarn þitt,
Hallgrímur Sveinsson
„Kaupfélagiö okkar er
nokkuð þróttmikill fé-
lagsskapur og það eru
geröar til þess kröfur
um aö það framkvæmi
hitt og þetta. Svo í hinu
orðinu er það húð-
skammað fyrir að vera
með nefið niðri í öllu.
Það er stundum erfitt að
gera svo öllum líki, Eyj-
ólfur minn.“
rekstrar- og afurðalán. Satt að
segja er maður hissa á því að
þetta skuli ekki vera löngu klapp-
að og klárt. Ef þetta er svona gott
mál eins og þú vilt vera láta. Og
meðal annarra orða. Veist þú, Eyj-
ólfur, hverjir það eru sem ákveða
útborgunarverð sauðfjárafurða á
haustin? Skal það vera einhver
vondur maður uppi í Sambandi?
Nei, það er af og frá því að það eru
einfaldlega stjórnarmenn þessara
margumtöluðu samvinnufélaga
sem ákveða þetta og þeim ætti að
vera í lófa Iagið að láta félög sín
greiða rekstrar- og afurðalánin
þráðbeint til bænda. Máske eru
karlarnir hræddir við skriffinnsk-
una sem þessu mun fylgja, en þið
þingmenn hafið gert allt sem I
ykkar valdi hefur staðið til að
auka hana í þessu þjóðfélagi, næg-
ir þar að benda á að þið hafið út-
búið skattalögin þannig, að heita
má útilokað fyrir hvern meðal-
framsóknarbónda í sveit að fylla
út skattaframtalið sitt nema með
aðstoð hreppstjórans. Og ef
hreppstjórinn ekki skilur verður
að kalla til sérfræðing. Og þetta er
nú satt, Eyjólfur Konráð Jónsson.
Á aðalfundi kaupfélagsins
okkar hér um daginn kom upp sú
spurning hvort það væri rétt
þróun að kaupfélagið vasaðist í
öllu, yfirtæki sem sagt allt heila
klabbið í atvinnulegu tilliti. Sann-
leikurinn er sá, Eyjólfur, að marg-
ir hér um slóðir spyrja alltaf fyrst
ef eitthvað þarf að gera: Getur
ekki kaupfélagið gert þetta? Þegar
hótelrekstur lagðist niður um
stund var spurt: Getur ekki kaup-
félagið rekið hótelið? Hér vantar
bakarí. Sumir spyrja: Getur ekki
kaupfélagið stofnað bakarí? Hér
eru menn að tala um fiskeldi og
auðvitað er spurt: Getur ekki
kaupfélagið startað fiskeldi?
Kaupfélagið okkar er nokkuð
þróttmikill félagsskapur og það
eru gerðar til þess kröfur um að
það framkvæmi hitt og þetta. Svo
í hinu orðinu er það húðskammað
fyrir að vera með nefið niðri í öllu.
Það er stundum erfitt að gera svo
öllum líki, Eyjólfur minn.
Það var líka spurt um það á að-
alfundinum um daginn, hvar hinir
þróttmiklu einstaklingar væru
sem til skamms tíma ráku at-
vinnurekstur á Þingeyri. Svarið
utan úr sal hljóðaði upp á að þeir
væru allir dauðir!
Við erum líklega sammála um
það að þetta er alls ekki heppileg
þróun, það er alls ekki heppilegt
að aðeins sé einn atvinnurekandi í
héraði. Og það er heldur ekki
heppilegt að aðeins sé ein verslun.
Víst geta konur
Skák
Gunnar Gunnarsson
AA undanfornu hafa átt sér stað
miklar umræður um stöðu kvenna
í þjóðfélaginu, jafnrétti og jafn-
stöðu og þá jafnframt um eigin-
leika þeirra og hæfileika í saman-
burði við karlmenn. Fróðlegt er að
líta á stöðu kvenna í skák og
hverju þær hafa áorkað þar.
Pia Cramling
Mörgum er enn í fersku minni
hin glæsilega frammistaða
sænsku skákkonunnar Piu
('ramling sem tefldi hér á landi í
tveimur alþjóðlegum mótum í
vetur.
Hún hóf keppnina í Búnaðar-
bankamótinu með því að leggja
að velli Jón L. Árnason í glæsi-
legri sóknarskák og átti upp frá
því hug og hjörtu áhorfenda sem
fóru strax að gefa gaum þessari
hugþekku skákkonu sem tefldi
svo glæsilega. Andstæðingar
hennar við skákborðið gátu held-
ur ekki annað en dáðst að tafl-
mennsku hennar og það urðu
fleiri en Jón L. Árnason sem
urðu að lúta í lægra haldi fyrir
henni.
Pia er nú stigahæst kvenna í
heiminum með 2.405 stig eða 20
stigum hærri en núverandi
heimsmeistari kvenna Maja Chib-
urdanidze.
Pia hefur tekið þá stefnu að
reyna sem mest að keppa í mót-
um þar sem fyrir eru öflugir
andstæðingar og þá jafnvel
reynt að forðast að keppa í mót-
um þar sem eingöngu konur
tefla. Þetta hefur borið árangur
og hún hefur eflst við hverja
raun. Núna stefnir hún að því að
komast í aðallandslið Svía því
henni nægir ekki að tefla á 1.
borði í kvennalandsliðinu.
Sovéskar konur
öflugastar
Fyrsti heimsmeistari kvenna í
skák hét Vera Menchik en hún
fæddist í Moskva og ólst þar upp
til 15 ára aldurs og fluttist þá til
Englands. Var heimsmeistari
kvenna frá 1927—1944 eða þar
til hún dó í sprengjuárás í Lond-
on 1944.
Næst var keppt um heims-
meistaratitil kvenna árið 1953
en þá sigraði sovésk kona Lumila
Rudenko og hélt þeim titil til
1956. Þriðji heimsmeistari
kvenna var Olga Rubtsova frá
1956—1960. Fjórði heimsmeist-
arinn var Elisabeth Bikova frá
1960—1962, en fimmti heims-
meistari kvenna í skák var svo
Nona Gaprindasvili árið 1962 og
hélt hún þeim titli til ársins
1978, en þá tapaði hún óvænt
titlinum f hendur kornungrar
stúlku frá Sovétríkjunum líka,
Maju Chiburdanidze sem heldur
þeim titli ennþá.
Nona Gaprindasvili
Nona Gaprindasvili á að baki
glæsilegan skákferil og teflir
Guðlaug Þorsteinsdóttir
ennþá mjög æsilega og er núna
sovéskur skákmeistari kvenna.
Hún hefur teflt víða erlendis við
góðan orðstír og hefur teflt einu
sinni hér á landi í alþjóðlegu
skákmóti. Hún hefur oft orðið
sigurvegari í alþjóðlegum mót-
um þar sem öflugir skákmenn af
báðum kynjum hafa verið þátt-
takendur, enda er hún stórmeist-
ari í skák.
Keppni um heims-
meistaratitil kvenna
í haust mun fara fram keppni
um heimsmeistaratitil kvenna í
teflt
Pia Cramling
skák og mun Maja Chiburdanidze
verja titil sinn og tefla við áskor-
andann sem er ung sovésk skák-
kona að nafni Irina Levitina. Hún
hefur líkt og Kasparov þurft að
leggja að velli nokkrar skákkon-
ur og nú síðast sigraði hún í ein-
vígi við aðra sovéska skákkonu
Lydiu Semenova.
Fullyrða má að sú keppni geti
ekki síður orðið skemmtileg en
einvígið á milli Karpovs og
Kasparovs, því þær konur sem
nú eru í fremstu röð gefa karl-
mönnum lítið eftir hvað varðar
þekkingu og hæfni á öllum svið-
um skáklistarinnar. Byrjana-
þekking þeirra er orðin mjög yf-
irgripsmikil enda hafa flestar
orðið þjálfara sem veita þeim
góða heildaryfirsýn yfir alla
þætti skákarinnar. Af einvíg-
isskákum þeirra Levitina og
Semenova má ráða að þær tefli
mun hvassari og opnari skák
heldur en títt var í áskorenda-
einvígjunum hjá karlmönnun-
um, og taki meiri áhættu, enda
verða skákir þeirra fyrir bragðið
mun líflegri og skemmtilegri
fyrir áhorfandann.
íslenskar skákkonur
íslenskar skákkonur fóru ekki
að tefla skipulega fyrr en árið
1975 en þá var stofnuð sérstök
kvennadeild innan Taflfélags
Reykjavíkur og stuttu seinna
hófst fyrsta kvennaskákmótið á
íslandi. Fyrsti sigurvegarinn var
Guðlaug Þorsteinsdóttir, en hún
hefur æ síðan staðið í fylk-
ingarbrjósti íslenskra skák-
kvenna og orðið nokkrum sinn-
um Norðurlandameistari í skák-
keppni kvenna. En við eigum
fleiri glæsilegar skákkonur sem
hafa náð góðum árangri og má
nefna t.d. síðasta kvennalandslið
sem tefldi í Luzern á síðasta
Ólympíumóti og voru í upphafi
mjög framarlega en lækkuðu
flugið þegar á leið og þegar þær
fóru að tefla við öflugustu skák-
þjóðir heimsins. í þessu liði voju
þær Guðlaug Þorsteinsdóttir, As-
laug Kristinsdóttir, Sigurlaug Frið-
þjófsdóttir og Ólöf Þráinsdóttir.
Fyllsta ástæða er til að hvetja
konur til almennari þátttöku í
skák því reynslan hefur sýnt að
þær geta verið jafnokar karl-
manna á þessu sviði eins og svo
mörgum öðrum einungis ef þær
vilja og þora og hrista af sér
minnimáttarkenndina sem
kannski loðir ennþá við þær.