Morgunblaðið - 26.05.1985, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. MAl 1985
Segdu mér söguna aftur er ein beata mynd yfirstaiidandi kvikmyndahá
tíðar. Leikstjórinn, Márta, er dóttir myndhöggvarans László Mészáros og
gift hinum þekkta leikstjóra Miklós Jancsó.
Stalín var hér
Ætli einhver kannist ekki við sjóferð slikaT
jr
I anda Andersen
Kvikmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
Segðu mér söguna aftur — Napió
Gyermekeimnek ★★★‘A
Leikstjórn og handrit: Márta
Mészáros. Kvikmyndataka: Mikl-
ós Jancsó, jr. Tónlist: Zsolt Döme.
Aðalleikarar: Zsuzsa Czinkóczi,
Anna Poloni, Jan Nowicki. Fram-
leiðandi: Mafilm Studio. Ung-
versk, frumsýnd 1982. 106 mín.
Myndin um hana Júlíu hefst
árið 1947 og lýkur 1953. Sögu-
sviðið er Ungverjaland eftir-
stríðsáranna þegar mannlífið og
landið eru í rústum og skuggi
Stalíns vomar yfir. Stjórnar-
farsbreytingarnar bola út einum
en bæta annan.
Unglingsstúlkan Júlía flyst
aftur til Ungverjalands, eftir að
hafa búið í Sovétríkjunum sín
æskuár. Þar hvarf faðir hennar,
myndhöggvari, í hreinsunareldi
Stalíns. Móður sína missti hún
skömmu síðar.
í sínu gamla föðurlandi er
Júlía tekin í fóstur af harðlínu-
kommúnistanum Mögdu, sem
reynir að beygja hina stoltu,
óstýrilátu stúlku. En hún snýst
öndverð við, reynir fyrst og
fremst að varðveita minninguna
um sína réttu foreldra og gerir
tilraunir til að grafast fyrir um
örlög föður síns og frændfólks.
Þær stranda allar á Mögdu og
jafnframt eykst óbeit hennar á
fóstru sinni.
nAfi“ hennar er eini maðurinn
á heimilinu sem skilur þessa ein-
örðu stúlku, þó hræddur sé við
yfirvaldið, en fyrst og fremst er
það verkfræðingurinn Janós sem
hún getur leitað til og fengið
langþráða föðurumhyggju. En
þessi áður eldheiti byltingar-
maður er farinn að sjá vankanta
kerfisins sem þolir enga gagn-
rýni og fellur einnig í hreinsun-
areldinn.
Márta Mészáros hefur með
þessari beinskeyttu og döpru
mynd gengið lengra en aðrir
listamenn austan Járntjalds að
gagnrýna stjórnarfar Austur-
Evrópuþjóða undir Stalín. Sýn-
ing hennar fyllir mann því
bjartsýni um að þar í landi séu
bjartari tímar í nánd hvað al-
menn mannréttindi varðar.
Segðu mér söguna aftur er listi-
lega saman sett. Við fylgjumst
með Júlíu um sex ára skeið.
Samhliða lífsbaráttu hennar er
fléttað afturhvörfum til ham-
ingjusamra æskuára með pabba
og mömmu og gamlar áróð-
ursmyndir frá Stalíntímabilinu
látnar varpa ljósi á þjóðfé-
lagsástandið.
Klippingin og kvikmyndatak-
an (Janscó jr.) eru áberandi góð-
ir þættir, sömuleiðis kraftmikill
leikur Jan Nowicki í tvöföldu
hlutverki, faðirinn/verkfræðing-
urinn. Aðrir leikarar gefa hon-
um lítið eftir.
En það verður ekki um villst
að hinn kjarkmikli listamaður
Mészáros er ein af eftirtektar-
verðustu leikstjórum Evrópu í
dag. Báðar voru þær góðar Ætt-
leiðing og Níu mánuðir sem sýnd-
ar voru á fyrri hátíðum, reyndar
sú síðarnefnda ein eftirminni-
legasta myndin ’80. En með
Segðu mér söguna aftur rís ferill
hennar hæst hér og mér þætti
ekki illa til fundið að bjóða
Mörtu Mészáros sem heiðurs-
gesti á næstu kvikmyndahátíð.
Og mér kæmi ekki á óvart þó að
við fengjum einn slíkan. Svona
til tilbreytingar.
Kvikmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
Ottó er nashyrningur — Otto er et
nssehorn ☆☆☆
Leikstjórn og handrit: Rumle
Hammerich. Hljóð: Martin Degn-
bol. Kvikmyndataka: Dan Lausten.
Tónlist: Jakob Groth. Aðalhlutverk:
Kristjan Markersen, Erik Petersen,
Axel Srobye. Framleiðandi:
Mentronome. Production Valby,
Danish Film Institute. Danmörk,
1983. 90 mín.
Virðingarvert er framtak Kvik-
myndahátíðar að bjóða efni erf-
ingjum landsins, en meinbugur er
á. Þær tvær skandínavísku
„barnamyndir" sem prýða hátíð-
ina eru ekki með íslenskum texta.
Það var reyndar viss ánægja að
því, undir sýningu hinnar bráð-
smellnu myndar Ottó er nashyrn-
ingur, að hlusta á allt ungviðið í
kringum mig geta í eyðurnar á
milli þess sem myndmálið hélt
ekki athyglinni óskertri, en sann-
leikurinn er sá að helft myndar-
innar fór framhjá þeim. Til þess
hefur leikurinn ekki verið gerður.
Þetta eru enn meiri mistök sök-
um þess að Otto ... er einstak-
lega vel skrifuð, full af hinum
létta, danska humor. Og, enn-
fremur, einsog segir í dagskrá
Kvikmyndahátíðar: „Ekki bara
fyrir börnin, því myndin er upp-
full af bröndurum sem fullorðnir
kunna líka vel að meta.“ Satt og
rétt, svo langt sem það nær.
Smeykur er ég um að þetta ind-
æla hrognamál vefjist líka nokk-
uð fyrir hinum fullorðnu. Ég hef
ekki séð Ronju raufaradóttur, en
tel viðbrögð barnanna á þeirri
sýningu sjálfsagt svipuð.
Sú þarfa áminning er skýrt
undirstrikuð í Ottó ..., að við,
hin eldri (og þroskaðri, vonandi),
gleymum því oft að börn eru líka
fólk.
Annars er Ottó ... hreinasta
augnayndi, fantasía af gamla
skólanum. Fundur blýants, sem
er þeim töfrum gæddur að það
sem með honum er teiknað öðlast
líf, hressir heldur betur uppá til-
veru tveggja frískra stráka og
reyndar alla íbúa þorpsins sem
þeir búa í. En þá fyrst tekur að
færast fjör í leikinn — galdrar
fram nashyrning, og það uppá
þriðju hæð! Allt það spaug og
sprell og góðu meiningar sem
gerast í framhaldi þess má ekki
rekja nánar.
Það á ekki illa við að Ottó er
nashyrningur og Zappa koma frá
landi H.C. Andersen, því þær eru
meðal bestu barna-(?)mynda síð-
ari ára. Það er þvf einlæg von mín
að einhver okkar ágætu kvik-
myndahússtjóra sjái um að Ottó
... verði textaður og geri töfra-
heim þessarar ljúfu myndar að-
gengilegri æskunni okkar.
HANN SÝNDI
FYRIRHYGGJU...