Morgunblaðið - 16.06.1985, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. JÚNÍ 1985
B 3
saekja dúninn, einkum ef tíð er
rysjótt að vorinu og því mikið
■ kapp að nýta góðviðrið. Jón
Hjálmar sonur Miðhúsahjóna,
sem verið hefur sjóliðsforingi í
norska hernum í nokkur ár, var
heima til að leggja lið. Eða til að
missa ekki af vorinu við Breiða-
fjörð. Tengslin hafa sýnilega ekki
rofnað þrátt fyrir fjarvistir. I
fyrra brá hann sér óvænt heim,
fékk litla flugvél til að fljúga með
sig vestur og varpaði sér niður í
fallhlíf. Barði óvænt að dyrum
heima hjá sér. En nú er hann al-
kominn heim til fósturlandsins.
Dóttirin Ingibjörg Erna, sem er
hjúkrunarfræðinemi, var líka
mætt með Auðun litla son sinn.
Þrymur, sem stundar á vetrum
nám við Bændaskólann á Hvann-
eyri og ætlar að verða bóndi, lætur
sig vitanlega ekki vanta og drjúg-
ur í eyjaferðum er yngsti sonur-
inn, Guðmundur, níu ára gamall.
En heima tekur vel á móti fólkinu
úr kulsömum bátsferðum gamla
húsfreyjan í Miðhúsum, Ingibjörg
Árnadóttir, ekkja Jóns Daðasonar
bónda þar og móðir Ólínu.
Auðvelt er að sjá hvar æðar-
varpið er mest af blikunum sem
synda í kring um eyjar í hópum
meðan kollurnar liggja á. í sum-
um eyjunum, eins og t.d. Blik-
hólma, liggja þær í hverri laut og
fljúga ekki af hreiðrum fyrr en
alveg er komið að þeim. Maður má
gæta sín að koma auga á þær.
Sumar hreyfa sig ekki einu sinni.
— Þessi er orðin gömul, greyið,
sagði Sveinn um eina sem sat sem
fastast. Hvernig sá hann það? Jú,
dúnninn er orðinn grár, þær grána
eins og mannfólkið. í stöku hreiðri
eru komnir ungar, en í flestum að-
eins egg.
— Þessi búgrein er svo
skemmtileg vegna þess að ekkert
þarf að drepa til að lifa á henni,
segir Ólína húsfreyja. Og auðséð
er að fjölskyldan öll er miklir
náttúruunnendur og þekkir hætti
fugla og jurta. Heima á bæ sýna
börnin mér tvo unga sem þau
höfðu bjargað inn í fóstur, gæsar-
unga og æðarunga. Það eru ólíkir
fuglar, segja þau. — Æðurin verð-
ur aldrei eins háð manninum og
gæsin. Hún er svo sjálfstæður
fugl.
Fuglalíf er ákaflega fjölbreytt
þarna í og við eyjarnar. Allt er þar
fullt af öndum af ýmsum tegund-
um, teistu, lunda, rjúpu og öllum
tegundum af smáfuglum. En eng-
inn kemst í samjöfnuð við örninn.
Örn hnitar hringa í háloftunum
þegar við nálgumst heimili hans
og brátt tekur assan sig upp af
hreiðri í klettunum. Þessir vold-
ugu fuglar svífa fagurlega með
sitt mikla vænghaf og flugfjaðr-
irnar mynda eins og tennur á
vængbroddunum. Svein þekktu
þeir og höfðu ekki af honum
áhyggjur. Og ernirnir tóku að-
komumanni sem væri hann
heimagangur. Jafnvcl þótt hann
klifi upp á klettana ofan við
/Eðaregg liggja í mjúkum
dúninum í hreiðrinu.
Eisti sonurinn í Miðhúsum, Jón
Hjálmar Sveinsson, sem hefur verið
sjóliðsforingi í norska hernum, var
heima til að hjálpa til við vorverkin,
að taka dún úr hreiðrum eins og hin
systkinin.
hreiðrið, hallaði sér fram af til að
smella mynd af unganum, meðan
bóndi hélt í föstu taki svo ekki
yrði í ákafanum súrrað fram af.
Og myndin tókst eins og sjá má.
Allt var með mesta myndarbrag í
hreiðri össu húsfreyju. Sýnilega
þrifið vel og allir afgangar fjar-
lægðir úr hreiðrinu. Þarna lá einn
dúnungi og teygði bogna nefið upp
í loftið og við hlið hans egg. En
Sveinn sagði að ef það væri ekki
þegar ónýtt, þá mundi fuglinn
fljótlega losa sig við það. Ef ungar
eru tveir, þá er annar venjulega
svo miklu yngri og óduglegri að
hinn etur hann út á gaddinn hvort
sem er. Um leið og við vorum kom-
in niður í bátinn fyrir neðan klett-
ana og Sveinn setti vélina í gang
settist assan aftur á hreiðrið. Og
skipti sér ekki meira af okkur er
við héldum brott.
Á annað hundrað blómjurtir
f sumum eyjunum er mikill
gróður. Til dæmis hafa verið
greindar á annað hundrað blóm-
plöntur í Hrisey, sem er alfriðuð.
Ein fyrsta eyjan hér á landi sem
var friðuð með lögum. Steindór
Steindórsson náttúrufræðingur
hafði verið þar einhvern tíma og
skoðað gróðurinn. f þessari fallegu
eyju eru bæjarrústir. Þar bjó á 15.
öld Jón Magnússon sýslumaður og
Svein í Miðhúsum langar til að varðveita gamla húsið, sem er
alveg eins og það var að innan. Til skamms tíma var þar safn
af gömlum munum, og nú er þar mikið safn af steinum, m.a.
stærsti steingervingur sem fundist hefur á þessu landi.
fi

Það er erfitt að koma auga á kollurnar ef þær liggja hreyfingarlausar á
hreiðrunum.

Arnarhjónin taka á móti komumönnum. Þetta er tignarlegur
fugl þar sem hann klýfur loftið og blakar þessum geysivoldugu
vængjum og flugfjaðrirnar verða eins og tennur á vængjaend-
var stórveldi á þessu landi. Það
var þegar eyjabúskapur var og
hét. Nú eru ekki öll hlunnindi einu
sinni nýtt. Áður var í Miðhúsum
40 kópa veiði, en sl. 10 ár kveðst
Sveinn ekki hafa nennt að sinna
slíku, enda skinnin alveg verðlaus
eftir að náttúruverndarmenn
lögðust gegn allri kópaveiði í
heiminum.
Önnur hlunnindi eru aðeins not-
uð til heimilisins. T.d. er boðið upp
á glænýjan krækling, sem sóttur
er í fjöru eftir hendinni. Og nýtt
grænmeti er á borðum. Agúrkurn-
ar koma beint úr gróðurhúsinu við
bæinn. Þar ræktar Ingibjörg ým-
islegt góðgæti, hefur fengið 40 kg
af tómötum og ræktar meira að
segja vínber að gamni sínu. Jarð-
hitinn kemur frá Reykhólum,
leiddur í Miðhús um 1800 metra
veg. Meðan var í Miðhúsum
heimarafstöð var gróðurhús hitað
með rafmagni. En nú er rafmagn-
ið orðið of dýrt til þess. Þegar
blaðamaður ók í hlað í Miðhúsum
sátu Sveinn bóndi og oddviti sveit-
arinnar í eldhúsinu yfir teikning-
um að vatnslögn. Reykhólabyggð-
in er að fá leitt kalt vatn úr
Miðhúsalandi. Heita vatnið kemur
þaðan og kalt vatn rennur í stað-
inn til Reykhóla.
Ríki ólínu húsfreyju er fallegur
og ræktarlegur blóma- og trjá-
garður framan við húsið. Bóndi
hennar kemur ekki nálægt garð-
ræktinni úti nema til að slá gras-
flötina. Það er sýnilega ekki hald-
ið að sér höndum á þessum bæ.
Þar er fjárbú, um 130 kindur og
lambærnar allt i kring á túninu.
Safn alþýðugripa og steina
Nokkrar kindur þarf að reka út
úr trjágarðinum við gamla bæinn,
sem ekki er í notkun lengur. En
þetta er fallegt gamalt hús og
Sveinn segir að sig langi til að
vernda það með einhverju móti.
Enda er þar panellinn á þiljum og
í lofti eins og hann var, eldavélin
gamla o.s.frv. Þarna hafði m.a. að-
setur sitt Oddur Jónsson læknir,
sem kvæntur var Finnbogu Árna-
dóttur, systur Ingibjargar. En Jón
Daðason maður hennar var sonur
Mariu Andrésdóttur sem varð yfir
100 ára og margir kannast við.
Mikið steinasafn er þarna í gamla
húsinu, en Sveinn kveðst ekki hafa
beint safnað, bara hirt grjót
hingað og þangað, en vera nú
hættur því. í anddyrinu má sjá
stærsta steingerving sem fundist
hefur hér á landi, gamlan trjábol
sem mun vera 10—15 milljón ára
gamall. Hann er þarna geymdur
en á að fara á safn. Steingerving-
inn gáfu Aðalheiður og Þórarinn í
Hólum í Reykhólasveit áður en
þau hættu þar búskap, en hann
hafði fundist í landi þeirra. Og
þarna í gamla húsinu er steinn
sem gert hefur verið í mót til að
steypa í kolu, ásamt steinum sem
Sveinn hefur fengið víða að, frá
útlöndum og af ýmsum stöðum á
landinu.
Safn gamalla muna var til
skamms tíma geymt í þessu húsi,
en Sveinn þorði ekki lengur að
hafa þá þar og hafa þeir verið
fluttir í geymslu á Reykhólum.
Þar á að koma upp byggðasafni,
en skortir húsnæði. — Eg safnaði
ekki, hirti bara gamla alþýðuhluti,
segir Sveinn. Samt sem áður voru
munir orðnir á þriðja hundrað áð-
ur en hann lét þá frá sér og þar
margur gripur sem ekki er lengur
að finna.
Það fer ekki á milli mála að
hjónin í Miðhúsum eru náttúru-
unnendur og athafnasamt fólk í
meira lagi. Satt að segja ótrúlegt
hve miklu þau áorka og allt með
sama myndarbrag. Er þó ekki allt
talið. Ólína er til dæmis organisti
í Reykhólakirkju og æfir kórinn.
Skrapp með mér að sýna mér
kirkjuna, þar sem m.a. er altaris-
taflan sem keypt var fyrir af-
gangsféð sem móðir Jóns Thor-
oddsen skálds sendi til Kaup-
mannahafnar til að losa son sinn
úr danska hernum og afkomendur
Jóns létu gera upp. Sveinn bóndi
er sjálfur kennari í fullu starfi á
Reykhólum, þar sem er 60 nem-
enda grunnskóli. Kennir þar líf-
fræði, islensku og kristinfræði.
Fór á námskeið hér heima og síð-
an í Noregi til að geta tekið að sér
kristinfræðikennsluna heldur en
að láta hana falla niður. Gefur
kannski hugmynd um viðhorf
þessara hjóna til starfanna og um-
hverfisins.
Það er gaman að koma á svona
bæ þar sem allt andar af rótgró-
inni menningu og rausn.— E.Pá.