Morgunblaðið - 22.09.1985, Qupperneq 34

34 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. SEPTEMBBR1985
UC I LIMI LVILMyNI)4NN/i
Háskélabíó:
AmadeuS
Háskólabíó frumsýndi Ama-
deus, sam hlaut átta Oskarsveró-
laun, síðastlióinn fimmtudag og
var þaó samkomulag milli fram-
leiðandans, Sauls Zaentz, og
Háskólabíós aó allur ágóói frum-
sýningarinnar veröi látinn renna
til styrktar hjartaskurólækning-
um á Islandi.
Nafn myndarinnar er dregiö af
nafni tónskáldsins og snillingsins
Wolfgangs Amadeus Mozart og
er myndin gerö eftir einu allra
vínsælasta sviösverki Peters
Shaffer. Leikritió var fyrst sýnt
1979, kvikmyndagerðin hófst 1981
og stóó í þrjú ár.
Hinn landflótta Tékki, Milos
Forman, var fljótur aö koma auga
á dramatíska möguleika verksins,
og var hann fenginn til aö stjórna
gerö myndarinnar, en hann og
framleiðandinn, Zaentz, þekkjast
frá þeim tíma er þeir unnu aö
Gaukshreiörinu áriö 1975.
Milos, sem venjulega þolir ekki
ævisögur, segir: „Þaö var sagan í
kringum Mozart sem heillaöi mig,
persónuleiki hans, fólkiö sem hann
umgekkst og tónlistin sem hann
skapaöi. Ég verö mjög stoltur ef
einhver kann aö meta Mozart og
tónlist hans eftir aö hafa séö
myndina."
Milos Forman er einn af þessum
sárafáu kvikmyndagerðarmönnum
sem kalla má listamann. Vandlæti
hans á efni og vandvirkni hans í
efnistökum eru orölögö. Hann hóf
feril sinn í Tékkóslóvakíu strax og
hann lauk námi viö kvikmyndaaka-
demiuna þar (Milan Kundera var
einn af kennurum hans), hann
geröi nokkrar myndir en var settur
á svartan lista fyrir aö deila á sam-
skipti Tékkóslóvakíu og Sovét í
„The Fireman’s Ball“. Hann var
sviptur ríkisborgararéttindum og
settist því aö í Bandaríkjunum áriö
1968. Sex ár liöu þar til Milos fékk
tækifæri til aö spreyta sig; hann
filmaöi listaverk Keseys, Gauks-
hreiörið. Myndin hlaut ótal Óskars-
verölaun. Því næst geröi Milos
Háriö (1978) og Ragtime (1981).
Milos var ákveöinn í aö tiltölu-
lega óþekktir leikarar fengju aöal-
hlutverkin, tók ekki í mál aö þekkt-
ir lékju Mozart og Salieri. Hinir út-
völdu voru Tom Hulce, sem leikur
Mozart, og F. Murray Abraham
sem leikur hinn aldna, öfundsjúka
Salieri. Milos viöurkennir aö freist-
andi sé aö segja aö Mozart hafi
veriö pönkari síns tíma, en tekur
ekki undir þá skoöun. „Hann var
eigingjarn,“ segir leikstjórinn, „og
Tom Hulce leikur Wolfgang Amadeua Mozart.
geröi allt til aö friöa hiröina, en
hann samdi tónlist eins og honum
fannst hún eiga aö vera, hann kom
meö nýja tóna í heim tónlistarinn-
ar.“
Tom Hulce, sem var 26 ára er
hann var ráöinn í titilhlutverkiö,
haföi alla tíö taliö aö umtalaöur
snillingur eins og Mozart hlyti aö
hafa verið leiöindagaur, en komst
aö hinu gagnstæöa: „Mozart var
léttlyndur, hann var mikill spaug-
ari, honum fannst sopinn góöur,
hann var dansari og haföi mikiö
yndi af barnalegum oröaleikjum.
Sem sagt, ósköp venjulegur maður
sem bjó aöeins yfir snilligáfu.'
Tom Hulce var útnefndur til
Óskarsverölauna fyrir túlkun sína á
Mozart en hlaut þau ekki. Hins
vegar hlaut F. Murray Abraham
Óskarsverölaun fyrir túlkun sína á
Salieri. Viö afhendinguna var
Abraham mjög hæglátur, hann
segir: „Þaö er aöeins eitt sem ég
sakna hér í kvöld og þaö er aö
hafa ekki Tom Hulce mér viö hlið.“
Platan sem gefin var út meö
tónlistinni úr myndinni komst í
fyrsta sæti Billboard-listans yfir sí-
gilda tónlist og hún komst einnig
inn á lista sem popparar einoka
venjulega. Salan á plötum meö
tónlist Mozarts jókst um 30%.
HJÓ
Mozart vottar hér virðingu sína hinu opinbora tónskáldi Jósops II kaisara, Antonio Salieri, sem kemur mikiö
vió sögu í „Amadeus“.
Reagan og bíómyndirnar:
— eöa HVERNIG RONALD
REAGAN VERDUR SÉR ÚTI
UM BESTU SETNINGARNAR
og draumórum kvikmyndanna og
aö þaö geri hann viljandi. Hann
bendir á aö forsetinn varöi hina
svokölluðu „Star Wars“-geim-
vopnaáætlun meö því aö segja viö
blaðamenn: „Mátturinn stendur
meö okkur" (The Force is with
us), en það er setning, sem tekin
er úr Star Wars-myndinni. Hann
skoraöi á gagnrýnendur skatta-
laganna aö „gera sér þann
greiöa" (make my day) aö ráöast
á þau, en þaö er fræg setning,
sem Clint Eastwood segir sem
Dirty Harry Callahan í Sudden
Impact. Og þegar hann ræddi
um hina nýafstöönu gísladeilu í
Beirút sagöi hann: „Ég sá Rambo
í gærkveldi og næst veit ég hvaö
éggeri."
Anthony Dolan, ræöuhöfundur
í Hvita húsinu, var beöinn um aö
segja álit sitt á hugmyndum pró-
fessorsins og hann sagði: „Það,
sem hann er raunverulega aö
segja, er aö viö verðum öll fyrir
miklum áhrifum af hinu einstaka
bandaríska listformi: kvikmynd-
unum.“ Og hann bætti því viö aö
yfirleitt nefndi forsetinn þær
myndir, sem hann vitnaði í.
—ai.
„Ég borga fyrir þennan hljóö-
nema,“ sagöi Ronald Reagan við
andstæöinga sína á kosninga-
feröalagi áriö 1981. „Hvar finnum
viö slíka menn?“ spuröi Reagan
viö minningarathöfn fyrir þá
Bandaríkjamenn, sem féllu í inn-
rásinni í Normandí.
Báöar þessar setningar er aö
finna í gömlum kvikmyndum,
State of tho Union og The
Bridges at Toko-Ri og er þaö
túlkaö m.a. sem svo aö Reagan
byggi ímynd sína mikiö á kvik-
myndum og hann reyni aö nota
þær til aö ná fram markmiöum
sínum. Þetta segir a.m.k. Michael
Rogin, prófessor í stjórnmála-
fræöi í Kalíforníuháskóla, en hann
hélt erindi fyrir stuttu á þingi
stjórnmálafræöinga í New Orle-
ans, sem hann einfaldlega nefndi
„Ronald Reagan: The Movie".
Prófessorinn segir aö forsetinn
styöjist aöallega viö þær myndir,
sem hann kom sjálfur fram í á
Hollywoodárum sínum en líka
myndir sem hann lék ekki í eins
og þær, sem hér hafa veriö nefnd-
ar. Prófessorinn gagnrýnir forset-
ann fyrir aö gera ekki skýran
greinarmun á raunveruleikanum
Ronald Reagan
til vinstri sem George
Gipp i „Knute Rockne —
All American" frá 1940. Á
neóstu myndinni er hann
meó Ann Sheridan í
„Kings Row“, sem sagt
er aö sé hans eftirlætis-
mynd. Stallone í hlutverki
Rambos, efst til vinstri og
Eastwood í hlutverki Dirty
Harrys í „Sudden
lmpact“.