Morgunblaðið - 12.03.1986, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR12. MARZ1986
Fríverslunarsamn-
ingur við Bandaríkin
eftir Gunnar
G. Schram
Hinir nýju kjarasamningar milli
aðila vinnumarkaðarins hafa með
réttu verið nefndir tímamótasamn-
ingar. Ekki er einungis með þeim
gerð snarpari atiaga gegn verð-
bólgunni en nokkru sinni hefur áður
þekkst á íslandi heldur fela þeir í
sér verulega kaupmáttaraukningu
það sem eftir er ársins eða 4,5%.
Loksins er horfíð frá þeirri stefnu
að gera árlega verðbólgusamninga,
sem ekki hafa haft annað í för með
sér en tryggja láglaunastefnuna
enn fastar í sessi, og farið út á þá
braut lífskjarabóta sem lengi hefur
tíðkast í nágrannalöndum okkar.
Það vekur vonir um að þessi
einstæða tilraun í kjaramálum þjóð-
arinnar muni takast að enginn
flokkur á Alþingi greiddi atkvæði
gegn frumvarpi ríkisstjómarinnar
um ráðstafanir vegna kjarasamn-
inganna. Svo brá hinsvegar við að
stærsti flokkur stjómarandstöðunn-
ar greiddi frumvarpinu atkvæði sitt,
auk Alþýðuflokksins, en smáflokk-
amirtveir sátu hjá.
Auk þess að bein niðurfærsla
verðlags á árinu mun nema tæpum
4% í framfærsluvísitölunni, ber sér-
staklega að fagna því að ríkisstjóm-
in mun beita sér fyrir því að til
viðbótar við þær 200 milljónir, sem
áður var ákveðið að verja til þeirra
sem eiga í greiðsluerfiðleikum
vegna húsbygginga, verða nú lagð-
ar fram 300 millj. kr. Þar við
bætist að vextir af lánum hafa
þegar verið lækkaðir um þriðjung
og munu enn lækkaðir á næstunni.
Með þessu er tekið á raunhæfari
hátt en áður á hinum mikla vanda
þeirra mörgu húsbyggjenda, sem
harðast hafa orðið úti vegna mis-
gengis lánskjara og kaupgjaldsvísi-
tölunnar á undanfömum ámm, þótt
meira þurfí þar til að koma.
Jafnframt þessu mun íjármagn
húsnæðislánasjóðanna stóraukið,
bæði til nýbygginga og kaupa á
eldra húsnæði í samráði við lífeyris-
sjóðina. Hefur ríkisstjómin lýst sig
reiðubúna til þess að beita sér fyrir
nauðsynlegum breytingum á lögum
og reglum um húsnæðismál í sam-
ræmi við það.
Veraleg lækkun beinna
og óbeinna skatta.
Með hinum nýju lögum er tekju-
skattur einstaklinga lækkaður um
150 millj. króna og útsvör lækka
um 300 millj. króna. S.amtals munu
því beinir skattar lækka um 450
millj. króna.
Með þessari lagasetningu hefur
verið ákveðið að halda áfram þeirri
stefnu að lækka beina skatta og
afnema tekjuskatt á almennum
launatekjum í áföngum.
Það var eitt af þeim atriðum, sem
var að fínna í stjómarsáttmála rík-
isstjómarinnar, og fyrsti áfangi
lækkunar tekjuskattsins, 600 millj.
kr., kom til framkvæmda á síðasta
ári. Við gerð fjárlaga nú í haust
var gert ráð fyrir að haldið yrði
áfram á sömu braut. Þrengingar í
efnahagsmálum og vandkvæði á að
draga saman ríkisútgjöld leiddu
hinsvegar til þess að íjárlögin voru
afgreidd án þess að gert væri ráð
fyrir lækkun tekjuskattsins. Því
máli var ákveðið að fresta til næsta
árs.
I kjarasamningum var hinsvegar
lögð á það áhersla af hálfu beggja
aðila að áfram yrði haldið á skatta-
lækkunarbrautinni og var á það
fallist af ríkisstjómarinnar hálfu.
Það sýnir svo ekki verður um villst
hve mikið hagsmunamál samtök
launþega í landinu telja að lækkun
beinna skatta sé fyrir allan almenn-
ing. Þess vegna er full ástæða til
þess að fagna því að haldið verður
áfram á þessari braut.
Sú skattalækkun, sem nú hefur
verið ákveðin, er hinsvegar ekki
nema spor í rétta árr. Við gerð
Gunnar G. Schram
„Sú skattalækkun, sem
nú hefur verið ákveðin,
er hinsveg’ar ekki nema
spor í rétta átt. Við
gerð næstu fjárlaga,
fyrir árið 1987, er að
því komið að fram-
kvæmd verði sú yf irlýs-
ing ríkisstjórnarinnar
að afnema með öllu
tekjuskatt á almennum
launatekjum á þriggja
ára tímabili.“
næstu §árlaga, fyrir árið 1987, er
að því komið að framkvæmd verði
sú yfirlýsing ríkisstjómarinnar að
afnema með öllu tekjuskatt á al-
mennum launatekjum á þriggja ára
tímabili. Um það þarf ekki að deila
hver kjarabót það yrði öllum laun-
þegum landsins. Jafnframt sýnir
reynslan frá þessum samningum
að slík aðgjörð hlýtur að verða
mikilvægur þáttur í gerð næstu
kjarasamninga aðila vinnumarkað-
arins.
Tollar lækka um
580 millj. kr.
Fyrir utan lækkun beinna skatta
er um verulega lækkun tolla að
ræða sem lækka mun vísitölu fram-
færslukosnaðar um 2,15%. Hér er
um að ræða annað atriði í stjómar-
sáttmálanum, sem áhersla var lögð
á í kjarasamningnum að næði fram
að ganga. Þar vegur þyngst lækkun
tolla á bifreiðum (400 millj. kr.) en
einnig er um að ræða verulega
tollalækkanir á matvælum og heim-
ilistækum sem hingað til hafa verið
hátollavara. Þessar breytingar
munu fela í sér tollalækkanir sem
nema 700 millj. króna á heilu ári,
eða um 580 millj. króna það sem
eftir er árinu.
Samkvæmt hinum nýju lögum
mun almenn tollalækkun verða á
öllum innfluttum matvælum sem
borið hafa hærri toll en 40%. Hefur
tollur á ýmsum matvælum til þess
verið allt að 80%. Hér er því um
verulegar tollalækkanir að ræða á
mörgum matvælum.
Sem dæmi má taka að tollar á
grænmeti munu almennt lækka úr
70% í 40%, ferskir og niðurlagðir
ávextir úr 70%, krydd úr 80% og
ýmsar unnar matvörur úr allt að
80% tolli í 40% toll. Gert er ráð
fyrir að þessar tollalækkanir geti
leitt til allt að 25—30% verðlækkun-
ar á þessum matvörum.
Ótaldar eru þá tollalækkanir á
ýmsum heimilistækjum. Þau hafa
hingað til verið hátollavara á ís-
landi, þótt langt sé síðan hætt var
að líta á þau sem sérstaka lúxus-
eign.
Nú hafa tollar á sjónvarpstækj-
um, myndbandstækjum og útvarps-
tækjum verið lækkaðir úr 75% í 40%
og í ísskápum, frystikistum, upp-
þvottavélum, þurrkurum og fleiri
heimilistækjum úr 40% í 15%, auk
þess sem tollar á ýmsum öðrum
heimilistækjum hafa verið lækkaðir
í 40%.
Eins og sjá má af þessum lista
er hér um verulegar tollalækkanir
að ræða á mörgum þeim hlutum,
sem í dag teljast til nauðsynja á
hverju heimili. Þær lækkanir munu
ekki síst koma sér vel hjá þeim sem
eru að stofna heimili og standa í
íbúðarkaupum. Þess vegna munu
þeir vera margir sem fagna þessum
tollalækknum, ekki síður en lækkun
beinu skattanna. Hvort tveggja
þýðir þetta verulega hagsbót í raun
fyrir heimilin í landinu.
Tekst þessi tilraun?
Þessar ráðstafanir allar eru
merkilegt nýmæli og athyglisverð
tilraun í íslenskum efnahagsmálum.
Þær minna á stefnuna á viðreisnar-
árunum, sem enn er til vitnað. En
það hefur verið rækilega undirstrik-
að af samningsaðilum og formönn-
um stjómarflokkanna að hér er um
tilraun að ræða, sem enn er ekki
vitað hvemig takast muni.
Það ræðst ekki síst af því hvem
þátt fyrirtækin í landinu munu eiga
í því að halda verðlagi í skefjum
miðað við óbreytt gengi á næstunni.
Þar skiptir einnig sköpum hve vel
ríkisstjóminni tekst að hafa hemil
á verðlagi opinberrar þjónustu. Þar
hefur verðið nú þegar í heild verið
lækkað um 7% og vegur þar einna
þyngst 20% lækkun á raforkuverði
og lækkun á verði olíu og bensíns.
Mestu máli skiptir þó það breytta
hugarfar, sem að baki þessum
samningum liggur og það rækifæri
sem ríkisstjómin hefur fengið til
þess að framkvæma þá stefnu, sem
hún í upphafí markaði. Það er
tækifæri sem vart mun bjóðast öðru
sinni.
Höfundur er einn af aJþingis-
mönnum Sjálfstæðisflokks fyrir
Reykjaneskjördæmi.
Um landbúnað

eftir Kalman
Stefánsson
Að undanfömu hefur verið venju
fremur mikið rætt um málefni land-
búnaðarins. Valda því einkum sögu-
erfiðleikar á afurðum hans, sem
brugðist hefur verið við með skipt-
ingu milli bænda á rétti til að fram-
leiða mjólk og sláturafurðir. Fer þá
sem verða vill, að ýmsir una þeim
höftum sem á framleiðslu þeirra em
sett illa og reyna að knýja fram
aukinn framleiðslurétt sértil handa.
Þetta hefur tekist í þeim mæli, að
þeir sem treystu því að með því að
skerða framleiðslu sína, eftir því
sem óskað var eftir, væru þeir
öruggir með að halda rétti til þeirrar
minnkuðu framleiðslu, verða nú að
horfast í augu við enn frekari fram-
leiðsluskerðingu. Hætt er við, að
mörgum smábóndanum reynist
erfítt að komast af með enn minnk-
andi framleiðslu og verði þeir því
að gefast upp á búskapnum að öllu
óbreyttu og ganga frá eigum sínum
fyrir lítið verð.
Nú er það að sjálfsögðu spuming
um stefriu í stjómmálum hvort leit-
„Nú er það að sjálf-
sögðu spurning um
stefnu í stjórnmálum
hvort leitast eigi við að
halda núverandi byggð
í landinu eða ekki.“
ast á við að halda núverandi byggð
i landinu eða ekki. Það hefur verið
yfírlýst stefna allra ríkisstjóma hér
á landi, en getur að sjálfsögðu verið
umdeilanlegt markmið. Aðferðin
sem notuð hefur verið til að leitast
við að halda sveitum landsins í
byggð hefur verið að ákveða með
lögum að meðalbóndinn skyldi hafa
verkamannslaun. Vegna núverandi
söluerfíðleika er rétt að gera sér
grein fyrir því, að þetta lagaákvæði
er framleiðsluhvetjandi, þar sem
það hefur leitt til þess að bændur
hafa verið í stöðugu kapphlaupi
hver við annan um að framleiða sem
mest. Meðan þjóðfélagið óskaði
eftir því að framleiðsla á afurðum
landbúnaðarins ykist, voru rök fyrir
þessari stefnu, þó hún hefði þá
alvarlegu vankanta, að hið tilbúna
verð sem þjóðin greiddi fyrir þessa
vöru, rann að stærstum hluta til
þeirra sem síst þurftu þess, þ.e.a.s.
greitt er mest til þeirra sem mest
framleiða og stærst hafa búin. Þessi
stefna hefur því aldrei verið smá-
bændum til bjargar, en gert margan
stórbóndann vel efnaðan. Nú er að
vísu ekki ástæða til að amast við
því, að menn komist vel af, en
spyija má, hvort rétt sé, að byrðar
sem þjóðfélagið tekur á sig, til að
tryggja að bændur hafí sem heild
til jafnaðar meðallaun verkamanna
og iðnaðarmanna, skuli ekki jafn-
framt verða til tekjujöfnunar meðal
þeirra innbyrðis. Sú stefna sem
fylgt hefur verið, hefur eins og áður
er getið verið framleiðsluhvetjandi,
þegar markmiðið er orðið það að
draga úr framleiðslu, er enn frekari
ástæða til að skoða þessa stefnu
Kalman Stefánsson
upp á nýtt og athuga hvort ekki
þurfí að breyta henni.
í lýðræðisþjóðfélagi er sú leið til
að stjóma heppileg, að láta það sem
borgar sig fyrir þjóðfélagið einnig
borga sig fyrir þegnana.
Að því gefnu, að þjóðfélagið vilji
enn að landið sé í byggð og rétt
sé, að bændur hafí til jafnaðar
verkamannslaunum mætti hugsa
sér að framkvæmd slíkrar stefnu
yrði með þeim hætti að horfíð yrði
frá því að ákveða bændum sem
heild það verð fyrir afurðir sínar
sem duga skal til þess að meðal-
bóndinn hafi þessi laun út úr sölu
á afurðum stéttarinnar, en heldur
yrði verðið ákveðið mun lægra og
mismunurinn jafnaður með beinum
greiðslum úr ríkissjóði, sem yrðu
formaðar sem láglaunabætur. Þetta
kann að virðast nokkuð róttæk
hugmynd en líklegt er að með henni
næðist það markmið að verulega
drægi úr framleiðslu landbúnaðar-
ins og jafnframt yrðu kjör stéttar-
innar jöfnuð mjög verulega, sem
verður að telja mikla þjóðfélagslega
nauðsyn. Að jafnaði er rétt að menn
hafí þann arð af eigum sínum, sem
þeir geta löglega fengið. Hins vegar
er ekki rétt að sú aðstoð sem þjóð-
félagið leggur til að jafna kjör
bænda miðað við aðrar stéttir, renni
mest til þeirra sem mest hafa fyrir.
Og þegar skipulag framleiðslumála
landbúnaðarins er orðið þann veg,
að menn eiga lifibrauð sitt algerlega
undir einhveijum nefndum misrétt-
látum eins og gengur, er kominn
tími til að leita nýrra leiða, sem
bæði gætu tryggt neytendum veru-
lega ódýrari mjólkur- og kjötvörur
og einnig stuðla að því að halda
sveitum landsins í byggð.
Höfundur er bóndi íKalmans-
tungu í Borgarfirði.