Morgunblaðið - 27.04.1986, Qupperneq 40

4Ö'
\
1
í
V
t
r-
t
I
f
Kwakiutl-indjánar og fleiri
indjánaflokkar á Kyrrahafsströnd
Ameríku mældu veldi foringja
sinna og styrkleika eftir gjöfum
þeirra á þar til höldnum hátíðum,
svokölluðum _ potlach-samkomum
(sjá mjmd). Út af þessum sið og
mörgu öðru er lagt í bók um þá
venju að skiptast á gjöfum, The
Gift, eftir Bandaríkjamanninn
Lewis Hyde. Þar leitar hann víða
fanga til að undirbyggja kenning-
ar um gjafasiðinn eða það sem
hann kailar neðanjarðarefnahags-
kerfí andans. Hin forvitnilegasta
bók, sem fyrirhuguð afmælisgjöf
ríkisins til Reykjavíkurborgar rifl-
aði upp og varð steinninn sem
gárunum olli.
Afmælisgjöfínni — Viðeyjar-
stofu, kirkjunni og túnbleðlinum
í kring sem er í eigu ríkisins —
fylgja kvaðir um að Reykjavík
taki að sér og kosti varðveislu
þeirra sögulegu menningarverð-
mæta, sem eru þjóðinni svo dýr-
mæt, eins og oft hefur heyrst í
ræðum á góðum stundum undan-
farinn ríflegan áratug. Allt frá
því upphófust raddir um að til
vansa væri að svo merkar þjóðar-
minjar grotnuðu niður í óhirðu og
lagðir voru fjármunir í að kaupa
Viðeyjarstofu með frómum heit-
strengingum um að bæta þar úr.
Svo ekki fer á milli mála að gef-
endur, þing og ríkisstjóm, eru
þama að velja afmælisbaminu
það sem þeir teija dýrmæta gjöf.
Síðan góðu áformin um viðhald
menningarverðmætanna fóm af
stað hefur bara alltaf eitthvað
komið í veg fyrir að eigandinn
tímdi almennilega að kosta þvf til
sem þurfti. Sama hveijir hafa
haldið um stjómvölinn. Hafa
kannski aldrei átt fyrir þvf. Er svo
enn og hefði eflaust orðið um
ókomna framtíð. Fátækrabasl í
þjóðarbúinu, svo sem alkunnugt
er, en nokkm þyrfti til að kosta.
Þegar kostnaðaráætlun var sfðast
gerð í árslok 1983, mun óunnin
viðgerð á Viðeyjarstofu sjálfri
hafa verið metin á 7,1 milljón og
þá eftir að gera við kirkjuna og
laga til utandyra. En ofan í kirkj-
una mun nú leka, eftir að þak var
rifíð án þess að gengið yrði frá
því. Nú síðast samþykkti hið háa
alþingi í fyrra og samhljóða að
mig minnir, að hraða nú viðgerð-
inni. En átti svo ekki fyrir þessu
þegar til kom. Var í ár veitt hálfri
þriðju milljón sameiginlega til
viðgerða á Nesstofu og Viðeyjar-
stofu — sem fór til þeirrar fyrr-
nefndu.
Nú er því illt í efni. Allir sam-
mála um að hneisa sé hverri þjóð
að láta svo söguleg menningar-
verðmæti fara forgörðum — en
enginn aur í það um sjáanlega
framtíð. Og þá kom upp þessi
snjalla hugmynd, að gefa bara
þessa gersemi í afmælisgjöf með
öllum góðu gömlu og kostnaðar-
sömu heitstrengingunum. Sjálf-
sagt verður ekki verra fyrir oln-
bogabamið að komast á svo góðan
stað eftir alla hrakningana —
gefíð eða ekki gefíð. Reykjavíkur-
borg hefur með reisn gert upp og
viðhaldið þeim byggingum sem í
hennar eigu hafa komist. Svo
sjálfsagt er úrræði þess, sem ekki
er sama um króann en sér fram
á sakir auraleysis að geta ekki
séð sómasamlega fyrir honum, að
skáka honum þar sem hann er
líklegur til að geta fengið umönn-
ein út af fyrir sig stæði undir
öllum opinberum fjárframlögum
til menningarmála og sennilega
gott betur. Á fjárlögum þessa árs
næmu framlögin 300 milljónum
króna alls, en söluskattur af bók-
um á síðasta ári 150 milijónum
og þá ótaldir tollar á bókagerðar-
efni ásamt gjöldum rithöfunda og
annarra sem að bókagerð vinna,
einstaklinga og fyrirtækja. En
ekki dugar þótt rithöfundar herði
sig allt hvað af tekur, gefí út í
un, ekki svo afleitt ef um hann
er hugsað. Enda fylgir hótun um
að taka afmælisgjöfína aftur ef
ekki er annast um bamið eins og
gefandinn hefur þegar mælt fyrir
um og settur eftirlitsmaður. Mætti
kannski fínna góð heimiii fyrir
fleiri menningarómaga og koma
þeim í fóstur til þeirra sem efni
hafa á án meðlags.
En iíklega er það eitt af nátt-
úrulögmálunum í íslenskri ijár-
lagagerð að meðlag með menn-
ingunni verði að mæta afgangi,
króinn sá verði að vinna fyrir sér
sjálfur. í vetur færði verðlaunarit-
höfundur í þakkarræðu rök fyrir
því að bókaútgáfan í þessu landi
gríð og erg og spari tíma og fyrir-
höfn við verk sín eins og þeir
frekast geta. Taki iðulega heilu
bækumar á segulbönd og skrifí
af þeim með hraði ómelt og án
þess að grafa í heimildir. Þeirra
tillegg í ríkissjóð dugar ekki til
þegar forráðamenn þjóðarinnar
ákveða á hátíðastundum að gera
eitthvert stórt menningarátak tii
vamar vorum sóma.
Þegar maður sest á ráðherra-
stól þann er merktur er mennta-
mái, sem ekki viil sætta sig við
status quo, að þetta sé bara svona,
þá er ekki annað úrræði en að
gefa eitt bamið á myndarheimili
og safna í húfu frá skattborgurum
til viðbótar til að koma öðru, Þjóð-
arbókhlöðunni, upp. Ekkert fá þau
úr stóra sameiginlega sjóðnum.
Ef litið er í bókina sem í upp-
hafí var nefnd, fínnast kannski
ástæðumar fyrir því að rithöfund-
um er af löggjafanum ætlað að
veita allar menningargjafímar í
samfélaginu. Bók sína nefnir
höfundur á ensku „The Gift".
Þegar hann víkur að listamönnum
notar hann nafnið bæði í merking-
unni gjöf og gáfa, segir eitthvað
á þá leið að sköpunargáfa sé í
rauninni gjöf. Heldur svo áfram:
„En gáfan stöðvast ekki hjá lista-
manninum. Eftir að hugmynda-
flugið hefur umbreytt innblæstr-
inum í listaverk, fer það áfram úr
hans hendi sem gjöf til almenn-
ings." Slíkt líkingamál hafa
stjómvöld líklega útlagt sem svo
að listamennimir, þ.e. rithöfund-
amir, ættu að gefa alla menningu
í iandinu. óþarfí að bæta þar
nokkm við. Ekki kannski óeðli-
legt, enda segir gagnrýnandi um
bók Hydes um hugmyndafræðina
að gjafasiðum og skiptum á gjöf-
um, að bókin sé ögrandi og svolít-
ið óljós með köflum, enda sé hann
á hingað til ótroðnum slóðum og
það sem undir gjöfum býr sé
órannsakanlegt. Vegir afmælis-
gjafarinnar til Reykjavíkurborgar
em þá líklega órannsakanlegir.
Og eins gott að setja punkt fyrir
aftan þessar hugleiðingar.
Skyldi hirðskáld Gámhöfundar,
Piet Hein, ekki hafa eitthvað til
málanna að leggja? Jú, og þá vísu
hefur Auðunn Bragi Sveinsson
þýtt svo:
Finnist þér tilveran fremur naum
og fái ei uppfyllt hvem þinn draum,
viltu þá athuga, vinur minn,
hvort veitulli munir en náunginn?
I Manneldisfélag
\ íslands:
| Fundur um
f sætuefni
Manneldisfélag íslands boðar
' til almenns fundar um sætuefni
} á morgun, mánudag, kl. 20.30 í
' stofu 101 í Odda.
Á fundinum verður fjallað um
þau sætuefni, sem notuð em í stað
f. sykurs í ýmsar tegundir matvæla,
og hefur félagið fengið danskan
‘ - vísindamann, Otto Meyer, sem er
; sérfræðingur á þessu sviði, til að
t flytja erindi. Þá mun Jón Gíslason,
; næringarfræðingur, kynna notkun
. sætuefna í matvælum hérlendis og
' endurskoðun íslenska aukefnalist-
ans í þessu tilliti. í kjölfar þeirrar
umræðu, sem orðið hefur um sætu-
; efnin „sakkarín" og „cyklamat"
, hefur mikil áhersla verið lögð í þró-
1 un nýrra sætuefna og hafa sum
þeirra verið tekin í notkun á síðari
ámm. Eitt þessara efna er „aspart-
am“ (nutrasweet) en notkun þess
; hefur aukist nokkuð hérlendis frá
| því það var leyft árið 1984. Á
komandi ámm má gera ráð fyrir
• að fleiri sætuefni verði leyfð og
l má þar sem dæmi nefna „acesulf-
f am-K“ (sunett) sem nú hefur verið
leyft í nokkmm löndum.
Áður en fundurinn hefst verður
kaffístofa hússins opin fyrir fundar-
gesti frá kl. 20.00 og verða kaffí-
> veitingar í boði félagsins.
4
V)
X-Xöföar til
ll fólks í öllum
starfsgreinum!
LIKAMSRÆKT
J.S.B.
Sumar
námskeið
Bolholt
2x í viku.
Kerfi I. Líkamsrækt og megrunarkerfi fyrir konur á öllum
aldri. Flokkar sem hæfa öllum.
Kerfi II. Rólegur tími fyrir eldri konur eða þær sem vilja
fara varlega.
Kerfi III. Aerobic J.S.B. Okkar útfærsla af þrektímum með
góðum teygjum. Eldfjörugir „púl“ tímar fyrir ungar og
hressar.
Sturta — Sauna — Ljós!
JVLorgum- dag- og kvöldtímai-.
Irmritum í síma 3664S.
Nýjustu fréttir frá Suðurveri. Biðlund enn um sinn. Stórkostlegar breytingar standa
nú yfir í Suðurveri. Opnum nýtt og stórglæsilegt Suðurver eftir ca. 3 vikur.
Ég er alveg á fullu elskurnar. R/i