Morgunblaðið - 04.05.1986, Side 8

Morgunblaðið - 04.05.1986, Side 8
8 B MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. MAÍ 1986 Saxast á limína hans Bjöms míns Eftir Bjarna Sig-urðsson frá Mosfelli Bænadagiirinn er í dag, 5. sunnudag eftir páska. Þess vegna langar mig til að rifja upp fyndna sögu. Margir kannast við gamlan húsgang, sem hljóðar svo: Innan sleiki ég askinn minn, ekki er fullur maginn. Kannast ég við kreistinginn kóngs á bænadaginn. Árið 1686 barst til landsins með vorskip- um frá frómum arfakóng okkar, Kristjáni V., tilskipun um, að upp skyldi tekinn sér- stakur bænadagur, eins og í öðrum löndum konungs. Bænadagur þessi, sem haldinn skyldi árlega 4. föstudag eftir páska, gekk um helgihald næst stórhátíðum. Klukkan 18 daginn áður átti að loka sölubúðum og veitingastöðum, sem reyndar skipti Islend- inga engu máli. Bænadaginn sjálfan átti að fasta til miðaftans. Öll vinna var óheimil þennan dag, önnur en sú, sem brýnust var, einnig leikir og ferðalög. Þó mátti pósturinn sinna störfum, og vitaskuld áttu allir að fara til kirkju, sem vettlingi gátu valdið. Líkast til hafa Íslendingar aldrei verið neitt sérstaklega hrifnir af þessum hátíðis- degi, einkum vegna föstunnar, eins og vísan bendir til. Auk þess studdist hann ekki við sérstakan atburð kirkjuársins. Töldu menn þetta uppátæki kóngsins, svo að alþýða manna skildi fyrirmælin á þá lund, að þennan dag ætti sérstaklega að biðja fyrir honum, sem raunar var skylt hvem helgi- dag ársins. Því var dagurinn nefndur kóngsbænadagur hér á landi fljótlega eftir að hann var upp tekinn. Landsmönnum ýmsum fannst þeir sitja uppi með hann af illri nauðsyn. Kóngsbænadagurinn á sem sagt 300 ára afmæli nú í vor og bar upp á föstudaginn 25. apríl sl. Svo var það árið 1893, er kóngsbæna- dagurinn hafði verið haldinn hátíðlegur á 3. öld, að þeir alþingismennirnir Björn Bjamarson þingm. Borgfirðinga, oftast kenndur við Grafarholt, sem þá var í Mosfellssveit, og Jón Jónsson þingm. Ey- firðinga báru fram frv. um afnám 5 helgi- daga. Þeir vom 2. í páskum og hvítasunnu, skírdagur, uppstigningardagur og kóngs- bænadagur. Bjöm í Grafarholti, sem kunnur var að gáfum og stjómsemi, var helzt í fyrirsvari þeirra, sem vildu fækka helgidögum. Segir hann, að komið hafí fram á þingmálafund- um áhugi á þvílíkri fækkun, að hjá fyrir- myndarþjóðum séu þessir dagar ekki haldn- ir helgir, og vitnar þar einkum til Skota, og þessa helgidaga beri líka upp á þann tíma árs, sem hér sé æmum störfum að gegna, og megum við alls ekki við því að verða af þeirri vinnu og taka á okkur þá afurðarýmun, sem fylgi þessu helgihaldi. Hann reiknar út af sinni alkunnu ná- kvæmni, hve þjóðin bíði mikið tjón við þetta helgihald. „Ef 5 af helgidögunum eru numdir úr lögum og gert ráð fyrir, að 'h af landsbúum sé vinnandi menn, er vinna sér inn að jafnaði eina krónu á dag, gætu þeir á þessum 5 dögum unnið sér inn 116,670 krónur. Taki maður tillit til, að ekk: er leyft að róa til fiskjar á þessum dögum, verður um miklu meiri fjárhagslegt tjón að ræða, þegar vel fiskast, og mun þá óhætt að fullyrða, að sú viðbót geti skipt tugum þúsunda króna.“ Rök komu vitaskuld gegn því í umræðun- um að fella þessa helgidaga niður. Mundi í fyrsta lagi ekki vera sá áhugi á að fækka helgidögunum, sem flutningsmenn teldu að væri fyrir hendi. í annan stað væru helgidagar notaðir til margra þarflegra iðkana, svo sem að kynna sér bókmenntir. Þá hefði í þriðja lagi nýlega verið steypt saman prestaköllum, svo að nú hefðu sumir prestar orðið að þjóna mörgum kirkjum. Yrði þá sú raunin á, að í sumum þeirra yrði ekki messað nema 5—6 sinnum á ári, ef helgidögum ætti nú að fækka. Þá mundi þessi fækkun helgidaga særa trúarvitund fólksins. Loks sé út í hött að fækka hvíld- ar- og helgidögum, þegar aðrar þjóðir séu að fjölga hvíldardögum og hvíldarstundum. Málið var nú rætt í þingnefnd. Nefndin klofnaði. Urðu þó allir sammála um að afnema kóngsbændadaginn. Ennfremur var nefndin sammála um að afnema hvorki skírdag né uppstigningardag. Aftur á móti vildi meiri hluti nefndarinnar fella niður helgi bæði annan í páskum og hvítasunnu. Breytingartillaga kom fram á frum- varpinu á þá lund, að kóngsbænadagur aðeins skyldi úr lögum numinn sem helgi- dagur. Sagði þá Bjöm í Grafarholti m.a. í ræðu, að hér ættu við orð kerlingar, að farið væri „að saxast á limina hans Björns rníns". Önnur breytingartillaga kom fram frá Ólafí Briem þingmanni Eyfirðinga, föður Valdimars Briems sálmaskálds og vígslubiskups á Stóra-Núpi, um annað orðalag að hinn almenni bænadagur skyldi úr lögum numinn, eins og hann héti að réttu lagi. Þeirri tillögu var ekki sinnt, heldur héldu alþingismenn sér við nafn kóngsbænadagsins, og þannig var frv. endanlega samþykkt: „Kóngsbænadagur er úr lögum numinn sem helgidagur," samþykkt einróma í báðum deildum. Síðan hefír hátíðisdögum kirkjunnar ekki verið breytt, þó að um það hafí komið fram tillög- ur. Um afnám kóngsbænadags sem helgi- dags var þetta kveðið: Hann Bjöm var á þingi og barðist svo vel, því búmanna fylgdi honum kraftur, að kóngsbænadeginum kom hann í hel, svo kveðinn hann varð ei upp aftur. Það er svo ánægjulegt tímanna tákn, að þjóðkirkjan tók að eigin frumkvæði upp 'almennan bænadag nú eftir miðja öldina, og var heiti hans tekið í almanak Þjóðvina- félagsins 1970. Bænadagurinn er svo sem fyrr sagði 5. sunnudag eftir páska, að þessu sinni 4. maí, eða aðeins 9 dögum seinna en kóngs- bænadagurinn umdeildi var hátíðlegur haldinn fyrrum. En heiti kóngsbænadagsins stendur vita- skuld óhaggað í almanaki sem minnisvarði um hnýsilegan, en fymdan arf. Og Kristján kóngur V. gæti, ef hann fylgdist með sínu vesala, gamla þegnlandi, tekið sér í munn spakmælið, að sá hlær bezt, sem síðast hlær. Bjarni Sigurðsson frá Mosfelli. GUNNEBO gæða saumur! Þaksaumur með þéttingu, galv., litaður og ryðfrír Þaksaumur snúinn Tvíhöfðasaumur, koparsaumur Kambsaumur f/byggingavinkla KamPsaumur fyrir plötur ryðfrír og galv. Smásaumur galv. og ryðfrír Pappasaumur og loftbyssur fyrir hann Fæst í öllum helstu byggingavöruverslunum landsins Heildsölubirgðir Æ'Wk. __ / , JUkBLAFELL Hverfisgötu 105 - Sími 621640 Sálfræðileg ráðgjöf til foreldra varðandi börn og uppeldi. Hef opnað sálfræðiþjón- ustu að Laugavegi 59 (Kjörgarði). Dr. Garðar G. Vilborg, viðtalsbeiðnir í heimasíma 6816481. ^/\wtdœrsd Dvalarflokkar í sumar Fyrir drengi 7—12 ára: 31. maí-12. júní 12 dagar 12. júní-26. júní 14 dagar 3. júlí-17. júlí 14 dagar 17. júlí-31. júlí 14dagar Fyrir stúlkur 7-12 ára: 31. júlí-9. ágúst 9 dagar 9. ágúst-19. ágúst 10 dagar 19. ágúst-26. ágúst 7 dagar Innritun og nánari upplýsingar eru veittar eftir 1. maí á mánudögum, miðvikudögum og föstudögum kl. 17—19 aö Hverfisgötu 15 í Hafnarfirði, sími 53362.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.