Morgunblaðið - 06.06.1986, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. JÚNÍ1986____
Suður-Afríka
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir Jóhönnu Kristjónsdóttur
Stjómarhermenn á eftirlitsferðum
Sri Lanka:
Skærur tamila færast í auk-
ana eftir því sem ríkis-
stjórnin sýnir meiri hörku
EINA ferðina enn eru að blossa upp átök á Sri Lanka og í höfuð-
borginni Colombo hafa tamilar látið að sér kveða, en þar hafði
verið tiltölulega kyrrt lengi miðað við norðurhluta eyjarinnar.
Fyrir skömmu leit út fyrir að ríkisstjórn Jayawardene forseta
ætlaði að reyna að ganga milli bols og höfuðs á skæruliðum
tamila í eitt skipti fyrir öll, þegar loftárásir voru gerðar á Jafna
sem er að langmestu byggð tamilum. En svo hörkuleg var mót-
spyrnan að hermenn stjómarinnar urðu frá að hverfa að sinni.
En munu væntanlega hugsa tamilum þegjandi þörfina og það er
ósennilegt að látið verði við þetta sitja.
að er kaldhæðnislegt að
hugsa til þess að rekja má
til ósveigjanleika stjómar lands-
ins, hversu skæruliðum tamila
hefur vaxið ásmegin síðustu 2—3
árin. Langflestir tamila, sem em
um 12 prósent sextán milljóna
íbúa Sri Lanka, virtustu trúa á
friðsamlega lausn á ágreiningi
milli þjóðflokkanna og vildu fyrir
hvem mun forðast ofbeldisað-
gerðir. Þar af leiddi að meirihluti
óbreyttra tamila vildi ekki ganga
til liðs við skæruliðana. Jayaward-
ene forseti hét því fyrir síðustu
forsetakosningar 1982 að beita
sér af öllu afli fyrir því að jafna
aðstöðu tamila og meirihlutans
sinhalesa. Mikill munur hefur
smám saman orðið á aðstöðu til
náms og starfa milli þessara hópa,
tamilar verða til dæmis að ná
betri árangri til að fá inngöngu í
háskóla og þeir verða oft að ganga
undir hæfnispróf þegar þeir sækja
um störf, sem sinhalesar þurfa
síðan ekki að gera. Tungumál
sinhalesa er og gert hærra undir
höfði en máli tamila. Svo mætti
lengi telja. Eftir að Jayawardene
hafði svo verið endurkjörinn sýndi
hann um hríð áhuga á því að efna
loforð sín við tamila. En smátt
og smátt breyttist sú afstaða
hans, væntanlega að nokkru leyti
vegna þess að sinhalesar telja
eindregið að þeim beri að vera
herraþjóðin í landinu í krafti
meirihluta. Forsetinn hefur án efa
sætt þrýstingi frá sinhalesum og
það fór að koma í ljós að hann
lét undan síga. Og hefur færzt í
aukana með hverju ári síðan og
sýnir nú hörku sem varla er rétt-
lætanleg að margra mati.
Sinhalesar og tamilar fluttu til
eyjarinnar um svipað hyti, senni-
lega á þriðju öld fyrir Krist. Sin-
halesar eru búddatrúar af indóar-
ískum stofni og munu hafa flutt
frá Indlandi til eyjarinnar. Þeir
náðu þremur flórðu hlutum lands-
ins undir sig og kölluðu Konungs-
ríki Sinhala. Tamilar eru hindúa-
trúar af dravída-stofni. Þeir voru
einkum kaupmenn og sjómenn og
settust strax í upphafí einkum að
í Jaffna og nágrenni.
Frá öndverðu hefur spenna ríkt
milli tamila og sinhalesa en það
er ekki fyrr en eftir að Sri Lanka
— sem áður hét Ceylon — varð
sjálfstætt ríki 1948, að sinhalesar
fara fyrir alvöru að seilast eftir
því að treysta forystu sína. Árið
1956 voru samþykkt lög um að
sinhala leysti ensku af sem hið
opinbera mál eyjarinnar. Tamilar
reiddust þessu mjög og töldu sína
tungu eiga að vera jafnréttháa.
Því var ekki léð eyra og þar með
varð neistinn kveiktur sem nú er
orðinn að báli. Fyrstu árin á eftir
kom oft til átaka og sinhalesar
höfðu þar greinilega yfírburða-
stöðu. Þrátt fyrir að hófsamir
stjómmálamenn úr hópi támila
reyndu að þoka málum áleiðis
varð þeim lítið ágengt og skipting-
in hefur smám saman orðið nær
alger. Böm sinhalesa og tamila
ganga til dæmis ekki í sömu skóla
og mjög lítil samskipti em milli
tamila og sinhalesa og svo hefur
verið lengi. En þótt gmnnt hafí
verið á því góða var það þó varla
fyrr en fyrir svona 2-3 árum sem
ástandið fór að versna fyrir al-
vöm. Tamilar höfðu sýnt athyglis-
verða þolinmæði og væntu mikils
af Jayawardene enda hafði hann
framan af fyrsta kjörtímabili virzt
einlægur í viðleitni sinni. Sin-
halesar bmgðust hinir verstu við
og þeir áttu án efa upptökin að
einhverjum blóðugustu bardögum
frá sjálfstæðisdeginum, sem bmt-
ust út sumarið 1983. Og síðan
hefur skálmöld verið á Sri Lanka,
þótt reynt hafí verið að stilla til
friðareðasemja.
Rajiv Gandhi forsætisráðherra
Indlands hefur verið sá erlendur
stjómmálaleiðtogi sem hvað mest
Jayawardene forseti
hefur beitt sér í því efni. Hann
hefur sent hvem sendiboðann á
fætur öðmm, háttsetta embættis-
menn, ráðherra og hann hefur
farið til Sri Lanka til viðræðna
við Jayawardene og stjóm hans.
Gandhi er málið skylt þar sem
tamilaríki Tamil Nadu er á Suð-
ur-Indlandi og margir tamilar frá
Sri Lanka hafa flúið þangað.
Indveijar veija nú milljörðum til
að hlú að þessum flóttamönnum.
En aukin heldur hafa tamilar
fengið vopn frá frændum sínum
á Indlandi og það er illa séð í
Colombo og ekki til þess fallið að
blíðka stjómvöldin. Gandhi telur
þó fyrst og fremst að hér sé um
eðlileg og sjálfsögð mannréttinda-
mál að ræða. Ekki sé á neinn hátt
réttlætanlegt að tamilar sitji ekki
við sama borð og sinhalesar og
vitnar til sögunnar og þess sem
minnst var á að tamilar hafa búið
jafn lengi í landinu og sinhalesar.
En fram til þessa hafa Indveijar
ekki haft erindi sem erfiði. Og það
sem meira er, ríkisstjóm Sri
Lanka sýnir ekki neina alvöru í
viðleitni sinni. Aðgerðir hennar
bera þess merki. Og á meðan
halda manndrápin og hryllingur-
inn áfram á þessari fallegu eyju,
að lögun eins og tár sem hefur
fallið af hvörmum Indlands.
(Heimildir: Far Eastern Eco-
nomic Review, Time ofl.)
Tutu hlítir ekki
banni við fundum
J óhannesarborg. AP.
EINN svartur lögreglumaður var
myrtur og annar særður í átök-
um, sem brutust út i vinbúð i
Suður-Afríku í gær. Að sögn
yfirvalda i Jóhannesarborg
reyndi lögreglan að dreifa með
táragasi um hundrað manns, sem
safnast hafði að vinbúðinni til
að ræna hana.
Desmond Tutu, biskup og friðar-
verðlaunahafi Nóbels, sagði í gær
að hann myndi halda guðsþjónustu
16. júní næstkomandi, en þá eru
10 ár liðin frá því að uppþotin urðu
í Soweto, hverfí blökkumanna.
Þessi ákvörðun Tutu er í beinni
andstöðu við bann ríkisstjómarinn-
ar við samkomum á þessum degi.
„Ég mun leggja þau fyrirmæli fyrir
presta sem starfa undir minni
stjóm, að skipuleggja samkomur
16. júní og sjálfur mun ég taka þátt
í slíkri samkomu," sagði Tutm
í miðborg Jóhannesarborgar
giýttu blökkumenn stórmarkað
eftir að lögregla hafði stöðvað
samkomu og fréttamannafund, sem
Sameinaða lýðræðisfylkingin hafði
boðað til, en hún berst fyrir afnámi
kynþáttastefnunnar. Enginn var
handtekinn.
Ein undimefnd í bandarísku full-
trúadeildinni hefur samþykkt laga-
frumvarp, sem mun þýða ef það
verður að lögum að ýmsar við-
skiptaþvinganir gagnvart minni-
Ástralía:
hlutastjóminni í Suður-Afríku taka
gildi. Nefndin fer með málefni
Afríku og hafa demókratar meiri-
hluta í henni. Málið hefur verið
sent utanríkismálanefnd fulltrúa-
deildarinnar. Frumvarpið bannar
fjárfestingu eða lán til Suður-
Afríku, sem og lendingar suður-
afrískra flugvéla í Bandaríkjunum
og innflutning á ýmsum vörum frá
Suður-Afríku.
Gengi
gjaldmiðla
London. AP.
Bandaríkjadollar lækkaði í
gær gagnvart öllum helztu
gjaldmiðlum heims. Var
ástæðan rakin til háværs
orðróms um að vextir ættu
eftir að lækka bráðlega í
Bandaríkjunum.
Síðdegis í gær kostaði sterlings-
pundið 1,4930 dollara í London
(1,4865), en annars var gengi
dollarans þannig, að fyrir hann
fengust 2,2500 vestur-þýzk
mörk (2,2710), 1,8622 svissn-
eskir frankar (1,8788), 7,1775
franskir frankar (7,2225),
2,5365 hollenzk gyllini (2,5620),
1.544,50 ítalskar límr
(1.559.50) , 1,3939 kanadískir
dollarar (1,3914) og 170,75 jen
(171.50) . ____________
Stríðsglæpa-
manna leitað
Sidney. AP.
RÍKISSTJÓRN Ástralíu tilkynnti
á fimmtudag, að hún hefði fyrir-
skipað sérstaka rannsókn á þvi,
hvort nasistar sem væru meintir
striðsglæpamenn hefðu sest að í
landinu eftir síðari heimsstyij-
öld.
Fyrr í vikunni hafði forsætisráð-
herrann, Bob Hawke, lýst því yfír
að slík rannsókn væri nauðsynleg
og hefur fyrrverandi starfsmanni
dómsmálaráðuneytisins, Andrew
Menzies, nú verið falið að stjóma
henni. Mun hann hafa aðgang að
öllum nauðsynlegum skjölum og að
sögn einnig ferðast til Bandaríkj-
anna og Kanada til þess að afla
upplýsinga. Fyrir nokkru voru
samþykkt lög á ástralska þinginu
sem leyfðu birtingu ýmissa gagna
er áður hafði verið haldið leyndum.
Grafín hafa verið upp skjöl er benda
til þess að stjómvöld í Bretlandi og
Bandaríkjunum hafí beðið Ástralíu-
stjóm um að taka ekki hart á
nasistum er þar settust að og jafri-
vel farið fram á að Klaus Barbie,
er nú bíður dóms í Frakklandi fyrir
stríðsglæpi, fengi landvist í Ástral-
íu. Eitt skjalanna sem vitnað er til
er frá samveldismálaráðherra Breta
sem leggur til að engin réttarhöld
Svisslendingar
tortryggja Reag-
an og Gorbaschev
Zurích. AP.
MEIRIHLUTI Svisslendinga van-
treystir báðum leiðtogum stórveld-
anna tveggja, Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna að því er niðurstöður
skoðanakönnunar benda til. Fimm-
tíu og þijú prósent aðspurðra töldu
Reagan „alls ekki treystandi" eða
„nánast ekki treystandi". Fimmtíu
og átta prósent sögðu hið sama um
Gorbasjev. Fjörutíu og tvö prósent
sögðu að Reagan væri „treystandi
eða treystandi í hvívetna" en Gor-
bashev var talið „treystandi" af 34
prósentum.
yfír stríðsglæpamönnum verði hald-
in eftir 31. ágúst 1948. Samtök
Gyðinga í Ástralíu halda þvf fram,
að 150 stríðsglæpamenn hafi verið
meðal þeirra 700.000 heimilislausu
Evrópubúa er settust að f landinu
eftir síðari heimsstyijöld.
V 1 1 /

Veður
víða um heim
L»gst Hseet
Akureyri 11 alkýjað
Amsterdam 8 13 skýjað
Aþena 18 32 heiðskfrt
Barcelona 19 þoku- móða
Berlfn 8 15 skýjað
Brússel 5 15 skýjað
Chicago 12 28 skýjað
Dublin 9 15 skýjað
Feneyjar 18 skýjað
Frankfurt 5 16 rigning
Genf 10 13 rigning
Helsinki 13 20 skýjað
Hong Kong 28 30 skýjað
Jerúsalem 16 25 heiðskýrt
Kaupmannah. 8 14 helðskfrt
Las Palmas 23 hálfskýjað
Lissabon 18 29 heiðskfrt
London 8 15 skýjað
Los Angeles 18 25 skýjað
Lúxemborg 9 skúr
Malaga 28 léttskýjað
Mallorca 23 hálfskýjað
Miami 26 2B rigning
Montreal 8 24 skýjað
Moskva 15 28 heiðskfrt
NewYork 14 24 rigning
Osló 9 14 skýjað
Parfs 9 15 skýjað
Peking 18 32 heiðskfrt
Reykjavík 7 rigning
Rfó de Janeiro 13 23 heiðskfrt
Rómaborg 10 25 skýjað
Stokkhólmur 8 14 skýjað
Sydney 9 20 heiðskfrt
Tókýó 15 22 skýjað
Vfnarborg 9 20 rignlng
Þórshöfn 8 skýjað