Morgunblaðið - 15.06.1986, Page 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. JÚNÍ 1986
23
Á sýningartímum þegar hættan
er mest felst gæslan í því að tveir
gæslumenn fylgjast með öllu og
ganga öðru hveiju um salina, sem
eru fimm talsins. Það má þvi segja,
að þeir hafi aldrei yfirsýn yfir allt
svaeðið í einu en það þykir þó eðli-
legt í söfnum erlendis að hver
gæslumaður annist þijá sali, sam-
kvæmt þessu ætti gæslan að vera
nóg.
Fram kom í máli Körlu Krjstjáns-
dóttur, fulltrúa í Listasafni íslands,
að á venjulegum sýningartíma, er
nokkur umgangur annars starfs-
fólks safnsins, vegna þess að innan-
gengt er á skrifstofur úr sýningar-
, sal. En eftir klukkan fjögur, þegar
fast starfsfólk fer heim, bætist
annað við. Það fer eftir eðli sýning-
anna hversu margt það er. Oftast
er bætt við einum manni en stund-
um tveimur.
Löggæsla er á sumum sýningum
að næturlagi ásamt gæslumanni og
húsvörður er að störfum að degi til.
Á Kjarvalsstöðum er gæsla allan
sólarhringinn. Þar er morgunvakt
frá kl. 8-3, en byggingin á að vera
lokuð til klukkan tvö. Frá 2-10 eru
tvær gæslukonur í hvorum sýning-
arsal. Næturvörður er síðan í húsinu
j á nóttunni.
i I húsinu er engin tæknivædd
öryggisgæsla að degi til nema í
einstaka tilfellum, eins og á Kjar-
valssýningunni í fyrra var öryggis-
vörður í húsinu á sýningartíma, sem
hafði á sér labb-rabb tæki og það
hafði í för með sér, að ef hann vildi
gera viðvart kviknaði ljós við útidyr,
þannig að dyravörður hafði mögu-
leika á að hefta för afbrotamanns
út úr húsinu. Einnig var vörðurinn
i í beinu sambandi við Öryggisþjón-
ustu Vara.
Að sögn Þóru Kristjánsdóttur,
listráðunautar Kjarvalsstaða, fer
það eftir því hvemig sýningum er
fyrirkomið hvort gæslukonumar
I hafa alltaf yfirsýn yfir salina.
Þegar Þóra var spurð hvað hún
j teldi helst ábótavant við Öryggis-
gæslu Kjarvalsstaða, sagði hún að
æskilegt væri að ráða dyravörð,
sem gæti fýlgst með komu fólks í
húsið og jafnframt veitt upplýsingar
um starfsemina þar.
Þegar komið er í Ásgrímssafn
tekur gæslukona á móti gestum og
fylgir þeim um safnið. Ef um stóran
hóp er að ræða er bætt við annarri
gæslukonu að sögn Hrafnhildar
Schram, sem nú gegnir starfi for-
stöðumanns. í Ásgrímssafni er
einnig sjálfvirkt öryggiskerfí.
Peningaleysikennt um
Listasafn ASÍ er eina listasafnið
hér á landi, sem hefur orðið fyrir
því að mynd hefur verið stolið
þaðan. Þetta gerðist í fyrra þegar
inní safnið slæddist gestur með hópi
sem þangað kom. Maðurinn varð
eftir í safninu þegar hópurinn var
á braut. Gæslumaður sem hafði
fylgt hópnum eftir kom strax auga
á að verkið vantaði og sá í hæla
mannsins, þar sem hann hljóp með
myndina undir hendinni en þetta
var lítil teikning eftir Mugg.
Myndin hafði verið fest við
skrúfu á veggnum og lítið átak
þurfti til að losa hana.
Eftir þennan atburð urðu nokkr-
ar umræður um öryggis- og trygg-
ingamál safnsins að sögn Þorsteins
Jónssonar forstöðumanns. Hann
sagði þó ekki ástæðu til að fjölga
gæslufólki, en í salnum er ein
gæslukona á sýningartíma. Eftir
þennan atburð er hins vegar lögð
áhersla á að gæslufólk sýni meiri
aðgát og að sýningar verði skipu-
lagðar með þeim hætti að auðveld-
ara sé að halda uppi eftirliti, t.d.
að gæslukona hafi yfirsýn yfir allan
salinn í einu.
Á nóttunni er engin næturvarsla
í Listasafni ASÍ nema hvað hús-
vörður lítur við eftir lokun. Annars
sefur hann vært heima hjá sér.
Ekkert sjálfvirkt viðvörunarkerfi
er í húsinu en sýningarsalurinn er
þannig varinn að það þarf að
komast í gegnum tvennar læstar
dyr til þess að komast inn í safnið.
„Auðvitað liði öllum betur ef
safnið væri vaktað á nóttunni, en
spurningin er um fjármagn. Við
höfum aðeins úr takmarkaðri upp-
hæð að spila," segir Þorsteinn.
Já, skortur á ijármagni er við-
kvæðið hjá öllum forráðamönnum
safnanna, þegar öryggisgæslu ber
á góma. En höldum áfram að ræða
sjálfa öryggisvörsluna.
í Listasafni Einars Jónssonar eru
þijár gæslukonur á sýningartíma
og vaktar hver eina hæð og um
leið eru þær einnig leiðsögumenn
fyrir gesti. Engin gæsla er úti í
garði safnsins, þar sem 28 myndir
eftir Einar standa. Engin nætur-
varsla er á safninu.
„í safninu þyrfti að vera sjálf-
virkt öryggiskerfi, sem væri í gangi
bæði á sýningartíma og á nóttunni,"
sagði Ólafur Kvaran forstöðumaður
safnsins. „En þess ber að gæta að
umhverfis húsið er rammgerð girð-
ing og öllum hliðum er læst á lokun-
artíma. Auk þess er safnið stað-
settí miðju íbúðarhverfi og það
veitir ákveðið öryggi.
í safninu eru engir hlutir, sem
hægt er að fara með út undir
hendinni," sagði Olafur.
•• . , . Ljósm./ RAX
Oryggisgæsla á
Picasso-sýningunni á
Kjarvalsstöðum er mjög vel
skipulögð, segir Grétar
Norðfjörð lögreglumaður.
„í Ásmundarsafni er ekki heldur
öryggiskerfi, hvorki að degi né
nóttu, en lögreglan ekur framhjá
annað veifið á nóttunni," segir
Gunnar Kvaran forstöðumaður
safnsins. „Hér þyrfti þó að vera
öflugt þjófavamarkerfi, sem væri
tengt brunavömum," segir Gunnar.
En hvemig er gæslu háttað á
sýningartíma í Ásmundarsafni?
„Hér starfa tvær gæslukonur,
sem hafa yfirsýn yfír sýningarsal-
inn. Til að tryggja varðveislu verk-
anna eru viðkvæmar myndir í lok-
uðum kössum. Aðrar myndir, sem
em úr sterkara efni eins og bronsi,
þyrfti töluverðan þjösnaskap til að
vinna á,“ sagði Gunnar.
Af öðmm öryggisráðstöfunum
má meðal annars nefna að litlar
myndir em yfirleitt skrúfaðar niður,
svo erfitt er að ná þeim af veggjum.
Stærri myndir hanga í koparvír.
í sumum safnanna er fólk beðið
að skilja eftir töskur og regnhlífar
áður en það gengur inn og sumstað-
ar er fólk beðið að fara úr yfir-
höfnum.
Æskilegt væri að hafa sér-
þjálfaða öryggisverði
Ýmsar gagnrýnisraddir hafa
heyrst þegar rætt er um öryggis-
gæslu á söfnunum. Sagt er að
æskilegt væri að hafa þann mögu-
leika að tengja einstök verk við
sjálfvirkt öryggiskerfi jafnt að
nóttu sem degi sem síðan væri í
sambandi við annaðhvort stjómstöð
lögreglunnar eða öryggisgæslu eins
og Securitas og Vara.
Þá hefur verið iætt um það, að
söfnin þyrftu að koma sér upp sér-
þjálfuðum öryggisvörðum, líkt og
erlend söfn. Ástandið hér sé hins
vegar með þeim hætti að öryggis-
heyrst, þegar rætt er um öryggisgæslu
á söfnum. Sagt er, að æskilegt væri
að hafa þann möguleika að tengja
einstök verk við sjálfvirkt öryggiskerfi
jafnt að nóttu sem degi, sem síðan
væri í sambandi við annaðhvort
stjórnstöð lögreglunnar eða
öryggisgæslu eins og Securitas og
Vara.
vörslu á söfnum annist roskið fólk,
sem hafi litla sérþekkingu á gæslu-
málum, þótt enginn vilji rýra störf
þessa fólks, sem allt eru vaíinkunnir
og heiðarlegir borgarar, sem vinna
störf sín af stakri samviskusemi.
En við vitum aldrei hvað getur
komið upp og því er betra að hafa
öryggismálin í lagi. Sá atburður
gerðist ekki alls fyrir löngu, að
fjarlægð voru 28 merkispjöld af
styttum Einars Jónssonar í garðin-
um fyrir framan safnið. Þótt þetta
hljóti að hafa tekið dágóðan tíma
varð mannsins aldrei vart. Hvað
hefði getað gerst á sama tíma, ef
viðkomandi hefði ætlað sér að vinna
skemmdarverk á styttunum sjálf-
um? Mönnum hefur dottið í hug
hvort maðurinn hafi ekki verið að
sýna fram á hve illa myndanna
væri gætt í raun og veru og hvað
hægt væri að gera. Er hér ekki
verið að spara aurinn en kasta krón-
unni?
Það má ef til vill segja sem svo
að ekki sé hægt að stöðva skemmd-
arverk ef menn ætla sér að fremja
einhver slík, sama hve öryggis-
gæslan er góð, en aldrei er of var-
lega farið.
Skemmdafýsn færíst
í aukana
Enn höfum við ekki fjallað um
myndlistaverk, bæði málverk og
grafík eða skúlptúr, sem lánað
hefur verið til sýninga á vinnustöð-
um eða hanga uppi í skólum, spít-
ölum, meðal annars í matsölum,
afgreiðslum eða í öðrum í opin-
berum byggingum.
Listasafn ASÍ gerir töluvert af
því að lána listaverk á vinnustaði.
Að sögn Þorsteins Jónssonar hefur
mynd aldrei verið stolið eða framin
skemmdarverk, þó að ekki hafi
verið um sérstaka gæslu á myndun-
um að ræða. Þorsteinn sagði að
starfsmenn safnsins sýndu nú meiri
varkámi en áður, þegar myndir
væru lánaðar.
Sagði Þorsteinn, að á vinnustaða-
sýningum væri reynt að koma
myndunum þannig fyrir að erfitt
væri að ná þeim niður og engar
litlar myndir væru á slíkum sýning-
um.
Verk í eigu Reykjavíkurborgar,
sem eiga sína heimahöfn á Kjar-
valsstöðum eru víða í útlani. Sagði
Þóra Kristjánsdóttir að ekki væri
óalgengt að sveitarfélög hérlendis
og erlendis ættu myndlistaverk og
lánuðu stofnunum sínum og aldrei
hefði nokkuðhent þessi verk.
Listasafn íslands og Ásgrímssafn
eiga nokkuð af myndum í opin-
berum byggingum, einkum stjóm-
arskrifstofum. Eru þar meðal ann-
ars verk eftir helstu listmálara
okkar.
„Þau verk, sem safnið hefur lán-
að eru á ábyrgð lánþega,“ sagði
Karla Kristjánsdóttir hjá Listasafni
íslands. „Auðvitað er það óeðlilegt,
að þessi listaverk séu utan safnsins
en útlán hófust á þeim ámm þegar
safnið átti ekki fastan samastað.
Árið 1950, þegar safnið fékk inni
í Þjóðminjasafnsbyggingunni, voru
flest þeirra innkölluð, þó ekki öll
og teljum við æskilegast, að stjórn-
arskrifstofumar ættu sínar eigin
myndir.
I lögum frá 1961 er skýrt tekið
fram að myndir skuli einungis lána
á sýningar og til þess þurfi sérstakt
leyfi og höfum við oft neitað að lána
myndir.
Ég tel óvarlegt að listaverka, sem
em í útláni á vinnustöðum, sé ekki
betur gætt en raun ber vitni,“ sagði
Grétar Norðfjörð, þegar við leituð-
um álits hans. „Miðað við aðstæður
í þjóðfélaginu er hættunni boðið
heim, því að skemmdarverk færast
í vöxt meðal yngri kynslóðarinnar
og það tengist meðal annars ýmiss
konar vímuefnaneyslu.
Söfnin hafa hingað til fengið að
vera í friði vegna þess að margir
aðrir möguleikar em til að fá útrás
fyrir skemmdarfýsnina. Spjöll hafa
verið unnin á verkum sem hafa
verið til sýnis á almannafæri, fyrst
Sjá næstu síðu.