Morgunblaðið - 25.07.1986, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 25. JÚLÍ 1986

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fróttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freystelnn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágústlngi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur; Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 40 kr. eintakiö.
Andar köldu frá
Washington
Kveður Negev-eyði
in hungnrvof una r
Punktar um rannsóknir í Ben Gurion-háskóla i
Steingrímur Hermannsson,
forsætisráðherra, segir í
viðtali við Morgunblaðið í gær,
að hann hafi fengið vitneskju
um það eftir óformlegum leið-
um, að embættismenn í við-
skiptaráðuneyti Bandaríkjanna
álíti að fyrirhuguð sala íslenskra
hvalaafurða til Japans bijóti í
bága við samþykkt Alþjóðahval-
veiðiráðsins fyrr í sumar. Af
þeim sökum telji embættis-
mennimir óhjákvæmilegt, að
ráðuneytið, sem fylgja á eftir
ályktunum ráðsins fyrir hönd
Bandaríkjastjómar, leggi það til
við forseta Bandaríkjanna að
íslendingar verði beittir efna-
hagslegum þvingunum, þar til
stjómvöld hér breyti um stefnu
í hvalveiðimálum. Rétt er að
hafa það skýrt í huga, að enn
er hér aðeins um hugmyndir og
tillögur embættismanna að
ræða. Engin ákvörðun hefur
verið tekin um það, hvort við-
skiptaþvingunum verður í raun
beitt. I því sambandi er ástæða
til að vekja athygli á breidd hins
bandaríska stjórnkerfis. Þar
koma iðulega upp hugmyndir í
ráðuneytum og öðrum stjórnar-
stofnunum um framkvæmdar-
atriði af ýmsu tagi, sem ekki
verða að veruleika, enda er það
hlutverk embættismanna, að
hafa uppi áform, en ekki að
fylgja þeim eftir, nema sam-
þykki stjómvalda sé fyrir hendi.
Á sama hátt koma fram hinar
fjölbreytilegustu tillögur á
Bandaríkjaþingi, er varða sam-
skipti Bandaríkjanna við önnur
ríki, en aðeins fáar þeirra hljóta
meirihlutafylgi.
í ljósi þessa skyldu menn
ekki rasa um ráð fram meðan
tillaga um efnahagsþvinganir
gagnvart íslendingum er aðeins
hugmynd í viðskiptaráðuneyti
Bandaríkjanna, en ekki stefna
Bandaríkjastjómar. Hitt er ann-
að mál, að það eitt að tillaga í
þessa veru skuli koma fram er
mjög alvarlegur hlutur, sem
getur haft áhrif til hins verra á
samskipti íslands og Banda-
ríkjanna. Því miður er þetta
ekki eina dæmið nú síðustu
misserin um, að það andi köldu
frá ráðamönnum í Washington.
Þrýstingur Bandaríkjamanna á
íslensk stjómvöid á undanföm-
um árum, sem miðað hefur að
því að stöðva hvalveiðar okkar,
er einn vottur þessa. Annað
dæmi og ekki síður alvarlegt
er Rainbow Navigation-málið.
Allur rekstur þess af hálfu
bandarískra stjómvalda hefur
verið þeim lítt til sóma. Þolin-
mæði íslendinga í þessu máli
er löngu þrotin og það eiga
Banuaríkjamenn að vita.
Það er ekki hægur leikur, að
átta sig á því, hvað Bandaríkja-
mönnum gengur til með hinni
óvinsamlegu afstöðu sinni upp
á síðkastið. íslendingar og
Bandaríkjamenn hafa átt gott,
náið og árangursríkt samstarf
á sviði viðskipta og vamarmála
frá því í síðari heimsstyijöld.
Báðar þjóðimar hafa þar mikilla
hagsmuna að gæta. Alvarlegar
deilur, s.s. í sambandi við hinar
vísindalegu hvalveiðar og sölu
íslenskra hvalaafurða, geta haft
neikvæð áhrif á þessi sam-
skipti. Það lýsir kæmleysi og,
næsta ótrúlegu þekkingarleysi
á íslenskum aðstæðum, ef
bandarískir embættismenn og
stjómmálamenn halda, að þeir
geti hótað íslendingum efna-
hagslegum þvingunum eða
komið í veg fyrir viðskipti okkar
við önnur ríki. Annars er ástæða
til að velta því fyrir sér, hvers
vegna Bandaríkjamenn em að
hóta viðskiptaþvingunum gagn-
vart íslendingum á sama tíma
og þeir treysta sér ekki til að
beita Suður-Afríku efnahags-
legum refsiaðgerðum.
Á það var bent í forystugrein
Morgunblaðsins sl. þriðjudag,
að Bandaríkjamenn hafa hvorki
siðferðilega né lagalega stöðu
til að skipta sér af hinum
vísindalegu hvalveiðum okkar
og sölu afurðanna erlendis.
Astæða er til að árétta þetta
atriði. Vissulega em hvalveið-
amar umdeildar og Morgun-
blaðið hefur bent á nauðsyn
þess, að fara með gát í sam-
bandi við þær. En hvaða af-
stöðu, sem menn hafa til
hvalveiðanna, er á það að líta,
að þær em ekki brot á sam-
þykktum Alþjóðahvalveiðiráðs-
ins. Ályktun ráðsins, að
hvalaafurðanna skuli einkum
neytt innanlands, bannar ekki
alþjóðleg viðskipti með þær.
Eðlilegast virðist að líta á álykt-
unina sem tilmæli, enda náðu
tillögur um slíkt sölubann ekki
fram að ganga á fundi Alþjóða-
hvalveiðiráðsins í júní. Banda-
ríkjastjóm hefur ekkert vald til
að fylgja eftir túlkunum sínum
á samþykktum ráðsins með hót-
unum í garð íslendinga eða
viðskiptaþjóða okkar eða með
beinum efnahagslegum þving-
unum. Og siðferðilegan rétt
hafa Bandaríkjamenn sannar-
lega engan í ljósi hins stórfellda
höfmngadráps bandarískra
fískimanna í Kyrrahafi, sem
bandarísk stjómvöld og þingið
í Washington hafa lagt blessun
sína yfir.
„Framtíð ísraels er í Negev-
eyðimörkinni. Látum hana
blómstra,“ sagði Ben Gurion löngu
áður en nokkrum manni hug-
kvæmdist að þetta gríðarflæmi sem
eyðimörkin er, 60 prósent af öllu
landi ísraels, gæti nokkum tímann
orðið annað en það sem hún hefur
verið um aldir. Þar höfðust að vísu
við nirðingjar og fóru milli vatns-
bóla eftir ákveðnum lögmálum.
ísraelar hafa á hinn bóginn ekki
lagt rækt við Negev svo að neinu
nemi. Fyrr en á allra síðustu árum.
Nú er því jafnvel haldið fram að
eyðimörkin muni verða til að kveða
niður hungurvofuna; í Ben Gurion-
háskólanum í Beersheva er verið
að gera margþættar tilraunir sem
allar benda til að athyglisverður
árangur kunni að vera í sjónmáli.
Ástæða er til að greina í stuttu
máli í hveiju þessar tilraunir felast.
Meðal fróðlegri verkefna í rann-
sóknardeildum háskólans er æxlun
og kynblöndun jurta af ýmsu tagi.
Safnað er harðgerðum plöntum,
sem þó eiga erfitt uppdráttar í eyði-
mörkinni. Með vísindalegum rann-
sóknum er svo reynt að blanda þær
öðrum og í nokkrum tilvikum hefur
útkoman lofað góðu. Plöntumar eru
síðan settar niður í sérstaka reiti
og fylgst með því hvemig þær
pluma sig. Einnig em gerðar til-
raunir með vökvunina, m.a. hvernig
saltvatn reynist. Við frekari rann-
sóknir er svo tekið mið af sýnilegum
lífvænleika sérhverrar plöntu. All-
mörg ár munu líða unz hægt verður
að planta í stómm stíl og eyðimörk-
in er stærri en svo að hún verði
grædd upp í einu vetvangi og víst
em hlutar hennar augljóslega ekki
fallnir til ræktunar. Jarðvegsrann-
sóknir hafa þó verið auknar og
hafa sýnt að víðar_má vænta þess
að gróður muni þrífast en áður var
talið. Það þarf vafla mikið hug-
myndaflug til þess að átta sig á
hversu stórkostleg áhrif það gæti
haft, að sögn forráðamanna háskól-
ans, ef þessar plöntur gætu dafnað
í eyðimörkinni. Þá væri einnig hægt
að hefja útflutning á þeim til svæða
í Afríku þar sem gróður hefur eyði-
lagzt vegna þurrka. Því að auðvitað
miða allar þessar rannsóknir að því
að koma upp plöntum sem þurfa
sem allra minnsta vökvun.
í búfjárdeild skólans er verið að
gera tilraunir á búfénaði, einkum
kindum og geitum og síðast en
ekki sízt úlföldum. Kunnur vísinda-
maður, Reuven Yigal, stendur að
þeim og hafa hugmyndir hans vak-
ið mikla athygli. Með rannsóknum
sínum stefnir hann að því að koma
upp sérstökum eyðimerkurbúskap,
allfrábrugðnum hefðbúnum land-
búnaði. Yigal hefur sérstaklega
mikinn áhuga á úlföldunum og hef-
ur lagt áherzlu á að kanna hvemig
dýrunum verði af því að þeim sé
brynnt með söltu vatni. Yigal er
þeirrar skoðunar, að úlfaldar hafi
ýmsa yfirburði umfram sauðfé. Eins
og allir vita geta úlfaldar lifað lengi
án þess að fá að drekka og leggja
sér til munns plöntur sem sauðfé
forðast í lengstu lög. Einnig hefur
verið hugað að því að bæta úlfalda-
mjólkina. í kúamjólk til dæmis er
meira af fítuefnum en minna af
vatni og próteini en í úlfaldamjólk.
Þegar úlfaldi fær ekki að drekka
eru viðbrögðin þau að auka vatns-
innihald mjólkur úr 84 prósentum
í 91 prósent samtímis því að fitu-
innihaldið minnkar úr 4 í 1 prósent.
Þessi mjólk þykir mjög heppileg
fyrir ungböm og dr. Yigal telur að
mjólk úr einum úlfalda geti haldið
lífinu í tuttugu bömum. Því má
spyija hvemig á því standi að ekki
hefur verið sinnt að ýta undir mjólk-
urframleiðslu úlfalda fyrst hún er
svo Ijómandi holl.
Þá verður að taka með í reikning-
inn að úlfaldi er langtum dýrari en
kýr. Auk þess bera kýr einu sinni
á ári og geta átt kálfa yngri en
úlfaldamir. í góðu árferði verður
sá fyrr ríkari sem á kýr en úlfalda.
Til að finna lasun á þessu hefur
Reuven Yigal byijað að gera fijó-
semistilraunir á úlföldum með það
fyrir augum að þeir eigi afkvæmi
árlega. Tilraunimar em komnar
nokkuð áleiðis og úlfaldar þeir sem
em i vörzlu og undir forsjá Yigals
geta nú átt afkvæmi á þriggja ára
fresti í stað fimm eða sex áður og
tekizt hefur einnig að láta úlfalda-
kýmar bera árlega í nokkur síðustu
ár. Eitt af vandamálum varðandi
úlfaldana er að dánartíðni nýfæddra
afkvæma þeirra hefur verið mjög
há en í tilraunstöð Yigals hefur
tekizt að draga úr tíðninni með
sérstökum lyfja- og fóðurgjöfum.
Ein af meginástæðum þessa — svo
og það sem áður hefur verið minnst
á varðandi plönturnar — má auðvit-
að rekja til þess að komi það í ljós
að dýr og plöntur geti lifað á söltu
vatni má með ódýrari hætti en áður
var hugsanlegt leiða vatn yfir eyði-
mörkina. Eina „vatnið“ í grenndinni
er Dauðahafið. Saltinnihald hafsins
er að vísu langtum meira en svo
að nokkmm detti í hug að reyná
það óblandað hvorki á skepnum né
jurtum. En vegna þeirrar aðstöðu
og mannvirkja, sem þegar em starf-
rækt við Dauðahafið, mætti
væntanlega hugsa sér að hreinsa
úr því þar það magn, sem þarf að