Morgunblaðið - 18.12.1986, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. DESEMBER 1986

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö.
Að skamma
embættismenn
Samskipti stjómmálamanna
og embættismanna er sígilt
viðfangsefni þeirra, sem ræða um
stjómmál og stjómsýslu. Hvaða
vandamál geta risið í þessu sam-
bandi kemur nú skýrt fram í
Bandaríkjunum vegna vopnasöl-
unnar til írans. Þar hafa þing-
menn tekið sér fyrir hendur að
kanna til hlítar, hvemig afskipt-
um Reagan-stjómarinnar og
starfsmanna forsetans af þessu
máli hefur verið háttað. Forsetinn
hefur þegar leyst einn embættis-
mann frá störfum, Oliver North,
ofursta, og tveir starfsmenn
þjóðaröryggisráðsins hafa sagt
af sér. Þingmennimir era að leita
að því, hvort Ronald Reagan hafi
sjálfur staðið að ákvörðunum um
leynilegar greiðslur til contra-
skæraliða, sem berjast við
sandinista í Nicaragua. Komi það
í ljós, að forsetinn hafí átt aðild
að þessu leynimakki, eiga þing-
mennimir vafalítið eftir að kalla
hann til ábyrgðar og segja, að
hann hafí farið á bak við fjárveit-
ingarvaldið á sama tíma og óvissa
ríkti um, hvort þingheimur vildi,
að opinbert bandarískt fé rynni
til stuðnings contra-skæraliðun-
um. Hafí forsetinn ekki vitað um
þetta, verður talið, að embættis-
menn hans hafí farið á bak við
hann; forsetinn hafí sýnt óvenju-
legt aðgæsluleysi í mikilvægu
máli; og fleiri embættismenn svo
sem Donald Regan, starfsmanna-
stjóri Hvíta hússins, verði að
víkja.
Deilur af þessu tagi þekkjast
ekki hér á landi. Skilin milli valds
þingmanna og embættismanna
era að ýmsu leyti ekki eins glögg
í þingræðisríkjum og þar sem
þingræði ríkir ekki. Vegna
skýrslunnar um samskipti Út-
vegsbankans og Hafskips hefur
verið vikið að sambandi stjóm-
málamanna og embættismanna í
ríkisbankakerfínu. Vilja höfundar
skýrslunnar varpa ábyrgðinni á
því, hvemig staðið hefur verið
að stjóm bankans, á Alþingi, þar
sem bankaráð er kjörið. Þessu
taka þingmenn fálega.
Þá hefur Steingrímur Her-
mannsson, forsætisráðherra,
nýlega kvartað undan því opin-
berlega, að embættismenn í
bankakerfinu afgreiði samþykkt-
ir ríkisstjómar og tilmæli ráð-
herra ekki nægilega rösklega.
Er ríkisstjómin einskonar yfír-
bankaráð og ráðherramir yfír-
bankastjórar að mati forsætis-
ráðherra? Þögn bankamanna og
annarra stjómmálamanna um
þetta mál vekur athygli.
Alexander Stefánsson, félags-
málaráðherra, sagði í þingræðu,
að Húsnæðisstofnun ríkisins
hefði ekki framfylgt ákvörðun
ríkisstjómarinnar varðandi verð-
tryggingu á lánum stofnunarinn-
ar. Þá sagðist hann hafa þurft
að glíma við það eins og margir
fyrirrennarar hans, að ýmsir
embættismenn vildu halda öðra
fram en ráðherra.
Við það er ekkert að athuga,
að embættismenn hafí aðra skoð-
un en ráðherrar. Raunar eiga
þeir að vera ráðherram til leið-
beiningar um það, hvaða skoðun
þeir eigi að hafa á málefnum, sem
mælt er fyrir um í lögum. A hinn
bóginn taka ráðherrar ákvarðanir
um pólitísk málefni og ber emb-
ættismönnum að framkvæma
ær, séu þær í samræmi við lög.
þessu efni er oft erfítt að fínna
meðalhófíð, þar sem alþingis-
menn hneigjast til þess að taka
ekki afdráttarlausa afstöðu til
málefna, er snerta brýna hags-
muni, heldur veita ráðherram
heimildir til að skera úr um þau.
Þingræðiskerfíð útilokar síður
en svo, að embættismönnum sé
veitt aðhald eða skýr mörk séu
dregin milli ábyrgðar þeirra og
stjómmálamannanna. Á hinn
bóginn er sjaldgæft hér á landi,
að mál séu rekin þannig á Al-
þingi, að látið sé á það reyna,
hvemig ábyrgð og valdmörkum
er háttað. Þegar ráðherrar og
stjómmálamenn almennt hall-
mæla embættismönnum er
nauðsynlegt að þeir tali ekki und-
ir rós heldur segi skýrt og
afdráttarlaust, hvar pottur er
brotinn. Þá hafa embættismenn-
imir að sjálfsögðu fullan rétt og
raunar skyldu til að svara fyrir
sig og gera almenningi grein fyr-
ir sinni hlið á málinu. Verst er
þegar embættismennimir verða
blórabögglar atkvæðalítilla
stjómmálamanna. Tilburðir í þá
átt era alkunnir hjá vinstrisinnum
í borgarstjóm Reykjavíkur.
Þjóðleikhús
án viðhalds
Bygging Þjóðleikhússins var
mikið átak á sínum tíma.
Frá því að húsið reis fyrir um
það bil hálfri öld, þar til það var
tekið í notkun fyrir leiksýningar
leið langur tími. Lengri tími hefur
þó liðið án þess að viðhaldi á
þessari glæsilegu byggingu hafí
verið sinnt sem skyldi.
Þjóðleikhúsið er veglegur
minnisvarði um stórhug þeirrar
kynslóðar, er hafði forystu um
að það reis og var tekið í notk-
un. Það er núverandi kynslóð til
skammar, ef hún tímir ekki að
sjá af þeim fjármunum, sem era
nauðsynlegir til að koma í veg
fyrir að Þjóðleikhúsið drabbist
niður.
Steingrímur Hermannsson, formaður Framsóknarflokksins, ávarpar samkomugesti.
Framsóknarflokkurinn 70 ára
Framsóknarflokkurinn hélt á
þriðjudaginn upp á það að 70 ár
voru liðin frá því, að 8 þingmenn
úr ýmsum flokkum stofnuðu
Framsóknarflokkinn sem þing-
flokk. í því tilefni bauð þing-
flokkur Framsóknarflokksins til
síðdegishófs á Hótel Sögu.
Steingrímur Hermannsson, for-
sætisráðherra og formaður flokks-
ins flutti stutt ávarp, en Páll
Pétursson, formaður þingflokksins
stjómaði samkomunni. Þá fluttu
fulltrúar annarra þingflokka einnig
ávörp. Það voru Ólafur G. Einars-
son, fyrir hönd Sjálfstæðismanna,
Svavar Gestsson fyrir hönd AI-
þýðubandalagsins, Eiður Guðnason
fyrir Alþýðuflokkinn og Guðrún
Agnarsdóttir fyrir Kvennalistann.
Rauði krossinn:
Söfnun til styrktar flótta-
mönnum um næstu helgi
RAUÐI kross íslands gengst fyr-
ir fjársöfnun um næstu helgi
undir yfirskriftinni „Flóttamenn
’86“. Sölufólk verður á ferli i
borginni við verslanir á laugar-
daginn en á sunnudag verður
gengið í hús. Einnig gefst fólki
kostur á að tilkynna um framlög
með því að hringja í Rauða kross-
inn og gefa upp greiðslukorta-
númer sitt eða fá sendan
Gíró-seðil. Að þessu sinni verður
gefin kvittun fyrir hverjar 100
krónur sem lagðar eru fram i
söfnunina. Eru það límmiðar sem
bera raðnúmer.
Fjársöfnun þessi var upphaflega
sameiginlegt verkefni Hjálparstofn-
unar kirkjunnar og Rauða krossins.
Átti hún að fara fram 5. október
síðastliðinn en vegna deilna um
Hjálparstofnunina sem upp komu
um sama leyti var söfnuninni af-
lýst, að sögn Jóns Ásgeirssonar
framkvæmdastjóra Rauða kross ís-
lands. Hann sagði að á hinum
Norðurlöndunum hefði þegar safn-
ast jafnvirði 640 milljóna króna og
era þeir fjármunir þegar komnir í
hendur Flóttamannastofnunar
Sameinuðu þjóðanna. Allt það fé
sem safnast hér fyrir jólin mun
renna óskert til stofnunarinnar í
Genf og verður því varið til aðstoð-
ar við flóttamenn í samráði við
aiþjóða Rauða krossinn. Kostnaðinn
við söfnunina hér á landi greiðir
Rauði kross íslands með tekjum af
annarri starfsemi.
í tengslum við söfnunina sýnir
Ríkissjónvarpið á sunnudag þátt
sem flóttamannastofnunin gerði,
þar sem margir þekktir tónlistar-
menn koma fram. Meðal þeirra eru
Vladimir Askenazy, Jehudi Menu-
hin, Luciano Pavarotti og Esa
Pekka Salonen. Kynnar era breski
leikarinn Peter Ustinov og ítalska
leikkonan Gina Lollobrigida. Á með-
an útsending þáttarins stendur
verður framlögum veitt viðtaka í
níu símanúmerum hringinn í kring-
um landið.
Nú era um 15 milljónir flótta-
manna í heiminum og á hveijum
degi neyðast 5000 manns til við-
bótar að flýja heimili sín vegna
hamfara, styrjaldar, fátæktar eða
ofsókna. Fólk þetta fer frá einu
landi til annars og býr víða við
þröngan kost í flóttamannabúðum.
Nýlega hafa borist hjálparbeiðnir
frá Pakistan vegna flóttafólks frá
Afghanistan og í flóttamannabúð-
um í Thailandi era þúsundir heimil-
islausra. Aukinn straumur flótta-
fólks milli landa í suðurhluta Afríku
hefur einnig skapað neyðarástand
sem brýnt er að lagfæra, að sögn
starfsmanna Rauða krossins.
Símanúmer söfnunarinnar á
sunnudag verða: 91-88888,
92-4950, 93-3288, 94-4466,
95-6700, 96-27200, 97-1101,
98-2788, 99-2799.
Orðsending til sveitarstjórna:
Utsvar niður fyr-
ir níu prósent
eftirÁsmund
Stefánsson
Minni verðbólga eykur
útsvarstekjurnar
í hinni almennu stefnumörkun
samhliða samningum nú í desember
er við það miðað að jafnt ríki sem
sveitarfélög sýni aðhald í álögum
sínum á þegnana bæði í þjónustu-
gjöldum og skattheimtu.
Útsvarið hefur um árabil verið
megintekjustofn sveitarfélaganna.
Með lækkun verðbólgu og minni
krónutöluhækkunum kaups og þar
með tekna gefur óbreytt útsvars-
prósenta af tekjum liðins árs sveit-
arfélögunum aukið svigrúm.
Ástæðan er einfaldlega sú að út-
svarið reiknast af tekjum ársins á
undan.
Sagt með öðrum orðum. Þegar
verðbólgan minnkar geta sveitarfé-
Ásmundur Stefánsson
lögin lækkað útsvarsprósentuna án
þess að skerða tekjur sínar að raun-
virði. Aukin atvinnuþátttaka og
launaskrið hafa einnig hækkað út-
svarsstofninn og veitt sveitarfélög-
unum aukið svigrúm.
Úts varstekj ur
s veitarfélaganna
Sveitarfélag sem árið 1985 lagði
á 10,8% útsvar hefði árið 1986
haft rúmlega 7% hærri tekjur að
raunvirði með 10,2% útsvari það
ár, sé miðað við hækkun lánskjara-
vísitölu, en tæplega 5%, sé miðað
við hækkun vísitölu launa skv. þeirri
launavísitölu sem Hagstofa íslands
reiknar til greiðslujöfnunar á lán-
um.
Ef sama sveitarfélag leggur á
óbreytt útsvar árið 1987 10,2% yrðu
tekjur þess af útsvari að raunvirði
nærri 30% hærri en 1985 miðað við
hækkun lánskjaravísitölu en tæp-
lega 18% miðað við hækkun vísitölu
launa skv. áætlun Þjóðhagsstofnun-
ar fyrir árið 1987. Þó útvarpspró-
sentan lækkaði í 9% yrðu tekjumar