Morgunblaðið - 06.01.1987, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. JANÚAR 1987
Það er rangt að falsa verðlag
með auknum erlendum lánum
Yfirlýsing frá Ölafi R. Grímssyni vegna
ummæla Steingríms Hermannssonar
Undanfama daga hefur
Steingrímur Hermannsson forsæt-
isráðherra kvartað yfír því í blöðum
og sjónvarpi að stjórn Landsvirkj-
unar varð ekki við ósk ríkisstjómar-
innar um að lækka heilsöluverð á
rafmagni en auka átti erlendar
skuldir fyrirtækisins um 300 millj-
ónir króna til að koma þessari
gervilækkun í kring. Steingrímur
segir í Tímanum 3. janúar að þessi
neitun stjómar Landsvirkjunar sýni
að „ekki sé tekið tillit til þjóðar-
hags“ og í viðtölum við sjónvarpið
hefur formaður Framsóknarflokks-
ins haldið áfram að boða þá sér-
kennilegu kenningu að erlendar
lántökur til að lækka verð um
skamman tíma þjóni hagsmunum
launafólks.
í stjóm Landsvirkjunar neitaði
ég að taka þátt í þessum efnahags-
legu blekkingum ríkisstjómarinnar.
Það er röng stefna að falsa verðlag
í landinu með því að auka erlendar
lántökur. Slíkt sýnir ekki árangur
í baráttunni við verðbólguna. Það
er bara hókus pókus í nokkra mán-
uði og virðist greinilega miðaður
við að búa til lágt yfírborðsverðlag
fram yfir kosningar.
Þar eð ýmsir ágætismenn virðast
hafa fallið í þá gryfju að taka und-
ir með formanni Framsóknarflokks-
ins og gagnrýna Landsvirkjun fyrir
að hafa neitað að taka meiri erlend
lán til að lækka heildsöluverð á
rafmagni þykir mér rétt að rekja
hér helstu staðreyndir málsins. Er
það gert í þeirri von að færri verði
þá til að taka þátt í þeim efnahags-
lega blekkingaleik sem löngum
hefur freistað óábyrgra valdhafa
og gefa má heitið „Fölsun verðlags
með erlendum lánum“.
1) Ákvörðun Landsvirkjunar um
7,5% hækkun á gjaldskrá til raf-
veitna er innan þess ramma um
verðlagsþróun á árinu 1987 sem
kjarasamningar gera ráð fyrir.
Þessi hækkun á gjaldskrá Lands-
virkjunar hefur í för með sér
einungis 4,5—5,5% hækkun á raf-
magni í þeirri 7—8% verðbólguspá
sem kjarasamningarnir og efn-
hagsrammi ríkisstjómarinnar hafa
til viðmiðunar. Hér er því um raun-
Iækkun á rafmagni til neytenda að
ræða miðað við almennt verðlag í
landinu.
2) Ósk ríkisstjómarinnar um að
Landsvirkjun lækkaði sig í 4% hefði
ekki skilað neinni lækkun til neyt-
enda á veitusvæðum Rafmagn-
sveitna ríkisins, RARIK, því að
jafnframt ákvað ríkisstjómin að
RARIK ætti að halda sinni hækkun
óbreyttri. Það er því enn ein blekk-
ing að ríkisstjómin hafí verið að
þjóna hagsmunum launafólks. Ilún
var einungis að nota Landsvirkjun
til að leysa úr vandræðum Raf-
magnsveitna ríkisins með því að
láta Landsvirkjun taka erlend lán.
Það var einungis heildsöluverðið
sem átti að lækka.
3) Krafa ríkisstjómarinnar fól í sér
að Landsvirkjun bætti 300 milljón-
um við erlendar skuldir þjóðarbús-
ins en það er 75% aukning á
erlendum lántökum fyrirtækisins á
árinu 1987 ef miðað er við láns-
íjárlagafrumvarp ríkisstjómarinnar
á Alþingi. Það sýnir sérkennilegan
hringlandahátt og ábyrgðarleysi að
forsætisráðherra segir á Alþingi að
Landsvirkjun megi bara taka 400
millj. kr. erlend lán á árinu 1987
en senda svo fyrirtækinu bréf rétt
fyrir jólin og heimta að stjóm þess
samþykki að taka 300 millj. kr.
erlend lán til viðbótar af því að það
þjónar verðlagsblekkingum ríkis-
stjómarinnar. Nokkrum dögum
síðar boðaði þessi sami forsætisráð-
herra svo í nýársvarpi til þjóðarinn-
ar að eitt helsta verkefni á næstu
árum væri að draga úr erlendum
skuldum. Hvers konar hringavit-
leysa er þetta?
4) Mikið hefur verið gumað af því
að efnahagsstefna sé miðuð við
„fast gengi" frá kjarasamningum
til loka ársins 1987. Þessi forsenda
er þegar hmnin. Frá 8. desember
til áramóta urðu svo miklar breyt-
ingar á genginu að hækka hefði
þurft rafmagnsverðið úr 7,5% í 8,4%
til að vega upp það 97 millj. kr.
gengistap sem Landsvirkjun hefur
orðið fyrir á tæpum mánuði. Það
er því enn ein efnahagsblekkingin
að hér ríki „fast gengi“. Allt slíkt
tal er hrein óskhyggja.
5) Það er misskilningur sem kom
fram hjá Helga H. Jónssyni í frétta-
skýringu í sjónvarpinu sl. sunnu-
dagskvöld að fulltrúar Framsóknar-
flokksins í stjóm Landsvirkjunar
hefðu viljað fara að ósk forsætisráð-
herra. Svo óábyrgir voru Kristján
Benediktsson, Valur Amþórsson og
Böðvar Bragason ekki. Þeir studdu
tillögu sem Kristján Benediktsson
flutti um að hækkað yrði um 5%
nú (en ekki 4% eins og forsætisráð-
herra vildi) og síðan kæmi viðbótar-
hækkun síðar á árinu og lýsti
Kristján því yfír að hann gæti hugs-
að sér til samkomulags að t.d.
kæmi 2,5% hækkun til viðbótar 1.
mars og væm þá 7,5% komin til
framkvæmda þegar tveir mánuðir
væm liðnir af árinu 1987. Það var
því enginn stjómarmaður í Lands-
virkjun sem var reiðubúinn að
-ganga hina óábyrgu götu sem for-
eftir Gunnar
Sigurðsson
í umræðum undanfarinna vikna
um yfírtöku ríkisins á rekstri Borg-
arspítalans (undir Stjómamefnd
Ríkisspítalanna), hefur heilbrigðis-
málaráðherra ítrekað að slíkt yrði
ekki gert nema af því leiddi;
1) Hagkvæmni í rekstri.
2) Betri þjónusta við sjúklinga.
3) Betri aðstaða fyrir starfsfólk.
Ráðherrann hefur þó hvergi í
ræðu eða riti útskýrt þessi atriði
nánar. Það eina sem ráðherrann
hefur vísað til varðandi hagkvæmn-
ina er að benda á endemis skýrslu
borgarhagfræðings og fleiri sem
nánast er full af sleggjudómum um
rekstur Borgarspítalans og órök-
studdum fullyrðingum um starfs-
fólk spítalans. Þá er illa komið
lýðræði á íslandi ef slíkar skýrslur
eiga að verða gmndvöllur fyrir mik-
ilvægum ákvörðunum valdamanna.
Í grein sem Daníel Daníelsson
læknir á Selfossi reit í Morgun-
blaðið 3. janúar 1987 segir: „Með
einni stjóm yfír allri sjúkrahús-
þjónustu borgarinnar ætti að fást
sú yfírsýn, að hindra mætti offjár-
festingu í tækjum og búnaði og
sumum hefur þótt við brenna."
Ég er mjög undrandi að læknir
skuli viðhafa slík orð sem einungis
em til þess fallin að auka á þann
misskilning sumra stjómmála-
manna og annarra, að á spítölunum
sé verið að offjárfesta í tækjum;
þvert á móti hafa öll sjúkrahúsin
verið í svelti að þessu leyti undan-
farin ár og orðið að reiða sig á
líknarfélög og fleiri velunnara til
nauðsynlegra tækjakaupa.
Ég nefni sem dæmi að stærsti
liður í tækjakaupum Borgarspítal-
ans á árinu 1986 var endumýjun á
Ólafur Ragnar Grímsson
„ Auknar erlendar lán-
tokur magna hins vegar
þensluna í hagkerf inu
og auka verðbóigu-
þrýstinginn síðar á
árinu.“
sætisráðherra benti á, götu aukinna
erlendra lána.
6) I umræðum um hækkanir
ýmissa fyrirtækja er mikilvægt að
forsætisráðherra og fulltrúar aðila
vinnumarkaðarins mgli ekki öllu
hjartarafsjám fyrir gjörgæslu- og
hjartadeild spítalans. Gömlu tækin
vom orðin 15 ára gömul og komin
Iangt fram yfír þann nýtingartíma
sem framleiðandinn taldi ömggan.
Samrekstur Landspítala og Borg-
arspítala myndi hér engu hafa
breytt um, þessi tæki hafa alltaf
verið fullnýtt og verða svo.
Annað dæmi sem margir hafa
haldið á loft er að tölvusneiðmynda-
tæki skuli vera til bæði á Borg-
arspítala og Landspítala.
Borgarspítali eignaðist fyrsta tæki
þessarar tegundar hér á landi á
árinu 1981, keypt notað frá Nor-
egi. Undanfarin ár hafa verið
framkvæmdar um 1.800 sneið-
myndatökur á Borgarspítala árlega
og það geta allir séð hvað flutning-
ur slíks fjölda sjúklinga myndi kosta
í peningum, tíma og mannafla svo
ekki sé minnst á þá hættu sem felst
í flutningum stórslasaðra á milli
stofnana.
Nú stendur til að endumýja
sneiðmyndatæki Borgarspítalans
og Bandalag kvenna í Reykjavík
hefur tekið að sér að safna fé til
þessara kaupa. Allir ættu að geta
séð að nauðsynlegt er að slíkt tæki
sé til á Borgarspítala, hvort sem
hann yrði í samrekstri við Landspít-
ala eða ekki, enda hefur heilbrigðis-
málaráðuneytið samþykkt útboð
slíks tækis. Slík tæki bila sem önn-
ur og því er það mikið öryggisatriði
að fleiri en eitt slíkt tæki sé til í
landinu.
Þetta er langdýrasta tækið á
spítalanum og kostar um 25 milljón-
ir króna eða sem svarar fískleitar-
tækjum í einn togara. Nýting slíkra
tækja hérlendis er í engu frábrugð-
in því sem er erlendis, þar sem talið
er að þurfí a.m.k. eitt slíkt tæki
fyrir hveija 100 þúsund íbúa. Ég
neita því alfarið fullyrðingu Daníels
saman í einum potti. Á sama tíma
— ársbyrjun 1984 til ársloka 1986
— og gjöld til útvarpsins og sjón-
varpsins hafa hækkað um 67,4%
og 55,7% til Hitaveitu Reykjavíkur,
byggingarvísitala hefur hækkað um
83,9% og framfærsluvísitala um
82,4% hefur hækkun Landsvirkjun-
ar aðeins numið 22,8%. Það er því
mikilvægt að ábyrgir aðilar átti sig
á því hvar hækkanimar raunveru-
lega verða í hagkerfínu en séu ekki
í einhverri dellu að búa til blóra-
böggla úr þeim sem lækkað hafa
mest.
7) Það er svo rétt að minna
Steingrím Hermannsson á afstöðu
Framsóknarflokksins til raforku-
samnings við Alusuisse. Ef Fram-
sóknarflokkurinn með Steingrím
Hermannsson og Guðmund G. Þór-
arinsson í broddi fylkingar hefði
ekki hlaupið í faðminn á íhaldinu í
álmálinu hefði verið hægt að lækka
rafmagnið til almennings enn meira
án þess að taka erlend lán. Það
voru Framsóknarflokkurinn og
Sjálfstæðisflokkurinn sem gerðu
samninginn við Alusuisse og spáin
um auknar tekjur af þeim samningi
hefur reynst alröng. Fulltrúar Al-
þýðubandalagsins í stjóm Lands-
virkjunar og á Alþingi gagnrýndu
hins vegar spána og samninginn.
Reynslan hefur sýnt að við höfðum
á réttu að standa. En vegna þessa
lélega samnings sem ríkisstjómin
gerði er ekki hægt að lækka raf-
magnsverðið meira til almennmgs
án þess að auka um leið erlendar
lántökur.
Þessi atriði ættu að nægja til að
Daníelssonar um að í mörgum til-
fellum sé um að ræða tækjabúnað
þar sem stórþjóðir myndu naumast
telja verjandi að eyða einu slíku
tæki á 2—300 þúsund manns.
Ég leyfí mér að fullyrða að
sjúkrahúsin í Reykjavík hafa ekki
sóað Qármunum almennings í
óþarfa tækjabúnað á liðnum ámm.
Varðandi 2. fullyrðingu heil-
brigðismálaráðherra, að samrekst-
ur Borgarspítala og Landspítala
leiði til betri þjónustu fyrir sjúklinga
hafa engin rök komið fram því til
stuðnings. Þvert á móti má telja
líklegra að minnkandi fagleg sam-
keppni milli þessara sjúkrastofnana
leiði tii lélegri þjónustu. En slíkt
ætti raunar ekki að þurfa að minna
ráðherra Sjálfstæðisflokksins á.
Ólafur Öm Amarson yfírlæknir
og formaður heilbrigðis- og trygg-
ingamálanefndar Sjálfstæðisflokks-
ins sagði á fundi lækna nýlega um
þessi mál, að sér þætti hart að helst
væri að fínna stuðning við sjálf-
stæðisstefnuna (og sjálfstæðismál
Borgarspítalans um leið) í leiðara
Þjóðviljans, en þar segir m.a. (Þjóð-
viljinn 13.12. 1986):
„Það er e.t.v. erfítt að rökstyðja
nauðsyn hluta á borð við faglega
samkeppni. Þeir sem hafa nasasjón
af vísindum gera sér grein fyrir
hversu mikill aflvaki hún hefur ver-
ið í þróun bráðnauðsynlegra nýj-
unga. En í rekstri stofnana á borð
við sjúkrahús er fagleg samkeppni
á milli stofnana einnig afar jákvæð,
og það er vísast einmitt henni að
þakka að á Borgarspítalanum til
dæmis hafa verið gangsettar
margvíslegar nýjungar sem skipta
sköpum fyrir fjölmarga sjúklinga í
landinu. Og það er vægast sagt
undarlegt að sjá Sjálfstæðismenn
leggja til að þessari faglegu sam-
keppni verði útrýmt."
Hagkvæmnin í
austanvindunum!
sýna mótsagnimar og ábyrgðar-
leysið í afstöðu forsætisráðherra.
Hann getur svo sem haldið áfram
að biðja um falskt verðlag með
auknum erlendum lántökum. Ég
neita hins vegar að taka þátt í
slíkum blekkingum og efnahags-
legri ævintýramennsku. Baráttan
gegn verðbólgunni krefst ábyrgðar.
Auknar erlendar lántökur magna
hins vegar þensluna í hagkerfínu
og auka verðbólguþrýstinginn síðar
á árinu.
Það var skemmtileg tilraun hjá
Helga H. Jónssyni í fréttaskýringu
sjónvarpsins á sunnudaginn að sýna
með táknrænum myndum mótsagn-
ir hjá Jóhannesi Nordal en faglegri
hefði fréttaskýringin þó verið ef
Helgi hefði líka sýnt á jafndrama-
tískan hátt mótsagnimar hjá
Steingrími Hermannssyni. Það
hefði til dæmis mátt gera með eftir-
farandi myndröð:
Mynd 1: Alþingishúsið — Texti:
Steingrímur Hermannsson varar
við auknum erlendum lánum í um-
ræðum á Alþingi.
Mynd 2: Forsíða Tímans — Texti:
Steingrímur Hermannsson vill að
Landsvirkjun auki erlendar lántök-
ur um 75% til að búa til tímabundna
fölsun á rafmagnsverði.
Mynd 3: Áramótaávarp forsætis-
ráðherra — Texti: Steingrímur
Hermannsson boðar að helsta
framtíðarverkefni þjóðarinnar sé að
draga úr erlendum lánum.
Þessi myndröð hefði sómt sér vel
í fréttaskýringunni enda í samræmi
við staðreyndir og raunverulegan
hringsnúning forsætisráðherra.
Gott dæmi um klassíska
jájá—nei,nei-stefnu Framsóknar-
flokksins. Vonandi athugar Helgi
H. Jónsson það í næstu fréttaskýr-
ingu.
Höfundur er ístjórn Landsvirkj-
unar.
Gunnar Sigurðsson
„Sjálfstæðismál Borg-
arspítalans snertir því
ekki einungis starfsfólk
spítalans heldur fyrst
og fremst hinn almenna
borgara, því að það er
hann sem kæmi til með
að finna fyrir skertri
þjónustu á komandi
árum.“
Sú fullyrðing að sérfræðiþjónusta
sjúkrahúsanna verði markvissari og
ódýrari með sameiningu þeirra er
einungis „hugsanleg" og ekki
byggð á meiri rökum en að hugsan-
lega mætti gera allar bíla- og
brunatryggingar ódýrari og mark-
vissari með því að sameina öll
tryggingafélög landsins undir
Brunabótafélag íslands. Þá mætti
sjálfsagt samhæfa alla slíka þjón-
ustu á einu bílaverkstæði sem yrði
samsvarandi þeirri einu vélvæddu
rannsóknamiðstöð læknisfræðinnar
sem sumir austanmenn hafa lagt
til að stofnuð verði.
Staðreyndin er hins vegar sú að
samvinna sjúkrahúsanna í