Morgunblaðið - 06.01.1987, Blaðsíða 36

36 _______________MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. JANÚAR 1987_
Ríkisstjórnin kosin beint
eftir Þorstein
Hákonarson
Okkur hefur verið legið á hálsi
í BJ fyrir mikla sérvisku að ætla
að kjósa forsætisráðherra beinum
kosningum. Þetta er svo framandi
hugmynd fyrir fjöldann allan af
fólki að það heldur að um sérvisku
sé að ræða.
Því miður engin sérviska heldur
djúpviska. Nú skal ég segja ykkur
hvemig á þessu stendur. Við viljum
af ýmsum ástæðum kjósa ríkis-
stjómina beint. Og ef þú sem þetta
lest vilt fá það beint í æð hvers
vegna þá er það vegna þess að í
dag er stjórnað með lögum á svipað-
an hátt og ef við værum að spila
og svo færi ég að tapa þá breytti
ég reglunum til að vinna.
Hugsum okkur að við værum að
selja bíl og við öfluðum tilboða í
bíiinn. Það koma fjórir aðilar og
gera tilboð í bílinn. Og við ákveðum
að taka einu þeirra. Svo þegar við
ætlum að ganga frá sölunni kemur
í Ijós að tveir eða þrír af þeim sem
gerðu tilboðið koma með versta til-
boðið sem einhver þeirra gerði og
ætla að kaupa bílinn saman.
Kjaftæði hugsar lesandinn. Svo-
leiðis rugl hlustar maður ekki á.
Eínmitt, en þegar þú ert að fram-
selja vald til þess að reka þjóðfélag-
ið, þá er þetta svona, þú færð
allskonar tilboð en þegar þú ert
búinn að binda þig, þá kemur eitt-
hvað allt annað í ljós.
Ef við værum að selja bfl, og svo
ætti að borga hann með viðlaga-
tryggingu, með lægra kaupi, með
einum slípuðum steini austan úr
Homafirði, með einum glugga í
Krýsuvík, með holu ofan í jörðina
og með poka af salti sem kostar
tíu sinnum meira en hjá Saltsölunni
eða Eimskip. Hvað finndist þér?
Ég skal segja þér það, þú mundir
vera viss um að þú værir á Kleppi
og mundir spyija um lækninn.
En hvað er viðlagatrygging? Það
er trygging sem þú færð að borga
en ef eitthvað kemur fyrir þá fá
aðrir greitt til að gera það sem þá
langar. Dæmi af Patreksfirði um
það. Hvemig voru efnahagsmálin
löguð? Með því að lækka kaupið.
Hveijir haidiði að borgi slípuðu
steinana í Seðlabankahúsinu? Hver
borgaði Kiýsuvíkurskólann? Þú
gerir það. Eigum við ekki helling
af ónýtum holum í Kröflu og eru
ekki til saltbirgðir á milljón kr.
tonnið úti á Reykjanesi? Er það
ekki þetta sem þú færð þó tilboðin
fyrir kosningar séu allt önnur?
Og ég gleymdi félagsmálapökk-
unum, veistu hvað félagsmálapakki
er? Það er heilmikil hrúga af pen-
ingum handa verkalýðsrekendum
að byggja fyrir og ef þú ert svo
vitlaus að kaupa verkamannabústað
þá borgar þú og borgar og svo ertu
boðinn upp.
Sko Alþingi er ekkert annað en
bflasala ríkisins, þeir gera fín tilboð
og svo færðu ekki neitt.
Ef ástandið á bflasölum væri nú
eins og ég var að lýsa mundirðu
auðvitað setja upp bflasölu sjálfur
til þess að láta þessa vitleysu hætta.
Þú sérð það sjálfur að það er ekk-
ert annað að gera.
Það er svolítið í þessa átt sem
við í BJ erum að reyna að gera.
Ruglið og ósvífnin er svo yfirgnæf-
andi að það er ekkert annað að gera.
En nú skulum við fara í gegnum
djúpviskuna að kjósa forsætisráð-
herra beint.
Við getum alveg hugsað okkur
að við kysum alla ráðherrana, en
það er ekki hægt. Og auðvitað
veistu af hveiju það er ekki hægt.
Það er vegna þess að þeir mundu
vera eins og kóngar hver í sínu
homi og vinna ekki saman. En ef
við kjósum bara forsætisráðherrann
og hann velur samráðherra getur
hann rekið þá ef þeir standa sig
ekki. Það er að segja þeir verða
undir aga. Enda er löngu kominn
tími til.
En hvað með forsætisráðherr-
ann, hver hefur hann undir aga?
Aha, einmitt, gott hjá þér, við setj-
um hann undir aga að fara að
lögum, við gefum forseta Islands
möguleika á að reka hann ef for-
seti fær samþykki Alþingis til þess,
og við getum sparkað honum eftir
fjögur ár ef okkur líkar ekki gaur-
inn. Eða láta hann taka pokann
eins og þeir segja á Akureyri.
Er ekki sparkað í okkur ef ein-
hveijum líkar ekki við okkur eða
þarf ekki á okkur að halda? Allt í
lagi, höfum við það bara svoleiðis.
En hvað á að gera við þingið?
Sko, láta það gera það sem það
hefur trassað í marga áratugi, það
er að búa til sæmileg lög.
Þorsteinn Hákonarson
„Það er ekJki nokkur lif-
andi leið að breyta
þessu kerf i nema með
þvi að koma valdinu til
almennings. Og með því
að kjósa ríkissfjórn sér
og löggjafarþing sér
getum við, almenning-
ur, ráðið.“
Nú skulum við sleppa öllu gamni
í þessu máli og athuga hvemig
þessu landi er stjórnað.
Það er ekki Alþingi sem stjóm-
ar, þeir réðu þrem málum héma
áður en ráða bara tveim núna. Hér
áður réðu þeir hvort ætti að friða
hrafninn, leyfa minkinn og bjórinn,
en nú ráða þeir bara um hrafninn
og bjórinn, minkar em mál bænda.
Það er að segja, það em þau
mál sem þingmönnum er fijálst að
eiga við og em kannski einu málin
þar sem sannfæringarákvæði
stjómarskrárinnar njóta sín.
Fmmvörp, sem einstakir þing-
menn flytja og köiluð em þing-
mannafrumvörp, ná yfirleitt ekki
fram að ganga. Stjómarfmmvörp
ná fram að ganga. En hver semur
stjómarfmmvörp? Það gera emb-
ættismenn. Og rétt fyrir vorið þegar
ókyrrast tók í þingsölum vegna
þess að komið var að sauðburði
skelltu embættismenn þessum
fmmvörpum fram. En í lok fmm-
varpsins stendur yfirleitt að ráð-
herra ákveði það sem máli skiftir
með reglugerð. Og svo er ráðher-
rann sendur úr landi í boð til að
skoða menn í röðum. Þannig ráða
embættismenn svo öllu eins og þeim
sýnist.
Þetta er ekkert lýðræði. Það em
sextíu menn á Alþingi sem ættu
að hafa nógan tíma til þess að gera
lög sem allir ættu að fara eftir. En
það er til siðs núna að gefa út ný
lög við hvert tækifæri, þau em
köliuð tækifærislög. Ríkisstjómin
fellur og verður að fara frá ef hún
missir vald á nægilega mörgum
þingmönnum til að búa til tækifær-
islög. Ixjg um tímabundið vömgjald
em t.d. tækifærislög.
Það er ekki fijálst fólk sem býr
við tækifærislög. Við emm ekki
frjálst fólk. Það er alsiða á Islandi
að bijóta lög af því að þau em svo
vitlaus. Hjón skilja vegna þess að
það em svo vitlaus lög. Það er 30%
dýrara fyrir fólk að vera gift en
ógift. Og svo býr þetta fólk saman
eftir sem áður. Hvað með áfengis-
lögin? Hver haldiði að fari eftir
reglunum um sykur í bmggi? Eng-
inn einasti maður. Lögreglan hefur
það sem vinnureglu að sá sem selur
bmgg skuli tekinn, hinir em látnir
í friði. Þannig verður lögreglan að
setja skynsamlegar reglur þegar
Alþingi er ekki fært um það. En
það er samt ekki alveg rétt að hafa
það svoleiðis.
Við í BJ viljum skynsamleg lög
sem hægt er að fara eftir. Þessi lög
eiga að gilda alveg eins um séra
Jón og Jón. En til þess að geta
fengið skynsamleg lög verðum við
að skilja á milli ríkisstjómarinnar
og þeirra sem búa til lögin. En
þeir sem búa til lögin eiga ekki að
gera annað en búa til lög og rann-
saka hvemig þau virka. Þess utan
er rétt að láta þá hafa fjárveitinga-
valdið. Það mun taka þriðjung af
tíma þeirra ef við í BJ fáum okkar
fram. Það veitir ekki af að fara
miklu betur í gegnum íjárlagafram-
vörpin en nú er gert.
Af skifti af
f ramkvæmdum
Við vitum það öll að hér er nægi-
leg árátta að vera alltaf að byggja,
Seðlabankastjóri fékk sér sjóð með
því að taka hluta af refsivöxtum
viðskiftabankanna í kastalann sinn,
Sverrir Hermannsson vill byggja
kastala í hvelli yfir pappakassa með
bókum sem enginn nennir að lesa.
Það verður aldrei gluggað í slík
rit vegna þess að þau verða gerð
tölvutæk. Og ef einhveijum fínnst
þetta ómenningarlegt þá hefur ann-
að staðið þessu þjóðfélagi fyrir
þrifum en aðstaða til að ná bókum
sem engan vantar uppúr pappa-
kössum bókasafna.
Við teljum ekki rétt að það séu
sömu menn sem bæði taka ákvarð-
anir um þörf fyrir fjárfestingar og
ákveða að innheimta skatta til að
borga. Á fínu máli heitir það að við
viljum ekki að löggjafar- og fy'ár-
veitingavaldið sé að skifta sér af
framkvæmdavaldinu. Við viljum að
fjárveitingavaldið sé óháður aðili
sem getur gagnrýnt áætlanir ríkis-
stjómarinnar um notkun á pening-
um. Því meira sem ríkið notar af
peningum í hluti sem eru ekki nauð-
synlegir því minna hefur fólkið í
landinu. Við viljum að alþingismenn
geti virkað sem neitunarvald á
óþarfa hluti tii þess að almenningur
hafí meira fé handa á milli. Það er
enginn vandi að framkvæma og
framkvæma ef aðrir eiga að borga.
Að stjórna með lögnm
Ríkisstjórnin er svo vön að
stjóma með lögum að hún virðir lög
alls ekki. Og þingmenn virða þau
ekki heldur. Og þeir nenna ekki að
búa til iög, heldur búa þeir til
billega þingsályktunartillögu um að
Alþingi álykti að gera hitt og þetta
og fela ríkisstjórninni að gera það.
Það má minna á þingsályktun um
framlög til þróunarlanda, það tekur
enginn mark á því. Og þegar þeir
nenna ekki að afnema lög þá fara
þeir bara ekki eftir þeim. En við,
almenningur, eigum að fara eftir
þeim, ekki satt?
En af hveijú fer ríkisstjómin
ekki eftir lögum? Það er vegna þess
að ríkisstjómin setur í raun lög, það
er að segja kerfíð sem stjómar set-
ur lög. í reynd er það ekki sjálfstætt
Alþingi sem setur lög, vegna þess
að það er talin forsenda til að
stjórna að geta alltaf breytt lögum.
Þegar ríkisstjórn stjómar með
lögum þá eru lög bara ómerkilegar
daglegar ákvarðanir og þegar menn
nenna ekki að breyta lögum þá fara
þeir bara ekki eftir þeim.
Með þessu hefur skapast geð-
þóttavald hér á landi. Það er farið
eftir lögum eftir því hvort ríkjandi
stjómvöld hafa áhuga á því eða
ekki. En ef kerfíð ætlar að kúga
þig þá eiga þeir nóg af lögum til
þess.
Við í BJ viljum ekki hafa þetta
svona, við stefnum að því að koma
upp lýðræði á íslandi. Og meðal
annarra orða, við stefnum á að
koma hér upp réttarríki. Til þess
að gera þetta þarf að aðskilja
stjómina (eða framkvæmdavaldið
eins og það er formlega sagt) og
þingið (löggjafarvaldið). Það verður
ekki gert nema með því að kjósa
hvort tveggja sér. Og ekki á sama
tíma. Það er ekki önnur leið fær
en að kjósa forsætisráðherrann
bara einan beint, vegna þess að við
viljum hafa forsetann áfram, við
viljum ekki að framkvæmdastjóri
ríkisins sé þjóðhöfðingi. Við gerum
ráð fyrir að það verði metnaður
manna, sem sækjast eftir að verða
forsætisráðherra, að vinna vel og
faglega.
Kosinn forsætisráðherra er eins
konar framkvæmdastjóri, hann er
undir eftirliti Alþingis sem áfram
verður ijárveitinga- og löggjafar-
vald. Alþingismenn skifta sér ekki
af framkvæmdavaldinu öðruvísi en
með rannsóknamefndum sem at-
huga hvemig lög virka og hvort
allt sé með felldu. Þingið mundi
yfírheyra ráðherra sem forsætisráð-
herra skipar og verður að sam-
þykkja þá, en getur hafnað þeim
með 2Aatkvæða. Þannig að forsæt-
isráðherra yrði að fínna annan
mann eða gegna embættinu sjálfur
ef þingið finndi eitthvað bogið við
manninn og rökstyddi það.
Hvað græðum við á þessu? Það
er nokkuð augljóst. Við fáum vand-
aðri löggjöf og betri stjóm. Þá
mundu embættismenn verða fag-
legir í störfum sínum. Því þeir missa
öll pólitísk áhrif þegar kjörinn for-
sætisráðherra ræður þau fjögur ár
sem kjörtímabil hans stendur.
Slíkur forsætisráðherra er ekkert
að láta neina kerfísburgeisa koma
sér á kaldan klaka, hann rekur
bara þá sem eru með ragl.
Og nú kanntu kannski að segja
að þetta verði aldrei, en bíddu bara,
það er til fullt af faglegum mönnum
sem sjá að svona kerfí er fyrir þá.
Það er til fullt af mönnum sem
neita að fara á þing eða taka þátt
í raglinu, þeir sjá að svona kerfí
neyðist til að bera faglega virðingu
fyrir mönnum og er vettvangur fyr-
ir slíka menn. Það era hæfu
mennimir sem nú gefa skít i pólitík
og stjómunarstörf.
Það er td. ljóst að lagaprófessor-
ar mundu sækjast eftir þingsetu á
nærri hreinu löggjafarþingi, þótt
þeim ói við að vera afgreiðslumenn
á framvörpum sem enda á að ráð-
herra ákveði hvemig það sem skiftir
máli skuli vera.
Þingræði er
ekki heilagt
Hvað er þingræði? Það er það
sem við höfum núna. Er það gott?
Auðvitað ekki, við kjósum og svo
fáum við ríkisstjórn sem enginn
vill. Jón Baldvin er nú um stundir
að gera sig breiðan. En hvað svo?
Ekki neitt. Það er ekkert að marka
það sem hann segir. Það vita allir.
Ekki þar fyrir að það er ekkert
að marka það sem allir hinir era
að segja. Það er t.d. lítið að marka
okkur í BJ ef við færam í stjómar-
samstarf. Það væri hræsni og lygi
að segja annað. Við yrðum að éta
ofan í okkur allskonar vitleysu sam-
starfsaðila. Okkur þykir ekkert
sniðugt að það skuli ekkert að
marka okkur og reyndar þykir flest-
um hinna það ekki heldur. En hver
vill þá hafa þetta svona?
Embættismenn vilja hafa þetta
svona. Þeir leika sér að ráðherram
þegar þeir koma í ráðuneytin. Og
Jóhannes Nordal, hann er ráðu-
neyti útaf fyrir sig, aldrei er hann
kosinn. Hann er með Seðlabankann,
Landsvirkjun og stóriðjunefnd. Það
er meira en meðal ráðuneyti. Þegar
Landsvirkjun fór á hausinn þá
ákvað hann að laga greiðslubyrði
Landsvirkjunar með því að selja
þeim ódýra dollara sem við hin
þurftum að þræla fyrir. Og núver-
andi ríkisstjóm var bara sendill í
því máli. Þetta er þetta fína þing-
ræði. En í það skiftið fengum við
30% kauplækkun fyrir.
Hvemig eigum við, almenningur,
að ná valdi á þessari vitleysu? Með
því að ráða okkur mann í það, ekki
satt. Ef við viljum láta klippa okkur
þá förum við til rakara. Ef okkur
líkar ekki við hann, þá fáum við
annan. Það er í eðli sínu ekkert
merkilegra að ráða okkur forsætis-
ráðherra til að sjá um stjómina en
að velja sér rakara eða hárgreiðslu-
meistara. Okkar er valdið. Við eram
merkilegt fólk sem ræður, kerfis-
menn vinna hjá okkur.
Við vitum það að valdamenn
gefa aldrei upp valdið ótilneyddir.
Og við kjósendur á þessu landi eram
valdamenn. Af hvetju eigum við að
gefa okkar vald eftir? Það er bara
vitleysa. Ef þessum herram líka
ekki úrslit kosninga og vilja ekki
vera í sínum flokki, hvað varð þá
/leunGR/Kónnn
Námskeið til undirbúnings eftirtöldum
prófum hefjast:
12. jan. 30tonna skipstjórnarpróf. Inntökuskilyrði:
engin.
16. febr. Hafsiglingapróf (Yachtmaster Offshore).
Námsefni í þessu námskeiði er: siglinga-
fræði, sjómennska og veðurfræöi. Inntöku-
skilyrði: 30 tonna próf.
30. mars. Úthafssiglingapróf (YachtmasterOcean).
Námsefni: sigling eftir himinhnöttum, veður-
fræði. Inntökuskilyrði: hafsiglingapróf.
Kennsla í meðferð seglbáta og notkun siglingatækja
fer fram næsta sumar á nýrri skútu skólans og hefst
sú kennsla mánudaginn 1. júní.
Upplýsingar og innritun í síma 91-31092.
Siglingaskólinn
Meðlimur í alþjóðasam-
bandi siglingaskóla