Morgunblaðið - 03.12.1987, Page 39

38
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. DESEMBER 1987
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. DESEMBER 1987
39
3HtV9i Útgefandi nmMafrifr Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fróttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Askriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 55 kr. eintakiö.
Ríkisstjórnin og
kvótakerfið
Um síðustu helgi varð tölu-
vert uppnám í fjölmiðlum
vegna þess, að Alþýðuflokkur-
inn hafði uppi ákveðnar kröfur
í sambandi við breytingar á
kvótakerfínu. í opinberum yfír-
lýsingum þá, taldi Halldór
Asgrímsson ljóst, að ekki væri
hægt að gera umtalsverðar
breytingar á fískveiðistefn-
unni, þar sem all víðtæk
samstaða hefði tekizt með
hagsmunasamtökum í sjávar-
útvegi um fyrirkomulag
kvótakerfísins næstu árin.
Ekki var hægt að skilja sjávar-
útvegsráðherra á annan veg
en þann, að hann teldi ófært
að ganga gegn vilja hagsmuna-
aðila. ’ Nú sýnist hins vegar
sæmilegur friður í herbúðum
stjómarflokkanna, þótt mál-
gagn Framsóknarflokksins
kvarti undan því í gær, að Al-
þýðuflokkurinn hafí ögrað
Framsóknarflokknum með því
athæfí að hafa aðrar skoðanir
á fískveiðistefnunni en sjávar-
útvegsráðherra og þá sé
„komið að mjög alvarlegum
punkti í stjómarsamstarfínu"!
Þetta ber að sjálfsögðu að
skilja svo, að Framsóknar-
flokkurinn geti talið sig knúinn
til að rifta stjómarsamstarfínu,
ef samstarfsflokkamir fallist
ekki á fískveiðistefnu Halldórs
Ásgrímssonar.
Morgunblaðið ætlar ekki að
blanda sér í deilur Alþýðu-
flokksmanna og Framsóknar-
manna um kvótakerfíð. Hins
vegar er sú afstaða sjávarút-
vegsráðherra meira en lítið
umhugsunarefni, að ekki sé
fært að gera breytingar á físk-
veiðistefnunni vegna þess, að
hagsmunaaðilar í sjávarútvegi
hafí fyrir sitt leyti samþykkt
þá stefnu, sem ráðherrann hef-
ur átt mestan þátt í að móta.
Nú er það svo, að auðlindir
hafsins em sameign þjóðarinn-
ar allrar. Það em engir
ákveðnir hópar í þessu þjóð-
félagi, hvorki útgerðarmenn,
sjómenn eða aðrir, sem geta
gert meiri kröfur til þessara
auðlinda en aðrir.Þess vegna
fer það ekki á milli mála, að
það em löglega lg'ömir fúlltrú-
ar þjóðarinnar, alþingismenn,
sem hafa lokaorðið í þessu
máli, en hvorki hagsmunaaðil-
ar í sjávarútvegi né sjávarút-
vegsráðherrann sjálfur.
Það em auðvitað óhæf
vinnubrögð að setja Alþingi
upp að vegg með þeim hætti,
sem nú sýnist vera gert. í raun
og vem er sagt við þingmenn:
hagsmunaaðilar í sjávarútvegi
hafa samþykkt þessa stefnu.
Tíminn er svo naumur fram
að áramótum, að það er ekkert
ráðrúm til þess að fjalla um
vemlegar breytingar á þessari
fískveiðistefnu. Þess vegna
verðið þið að samþykkja hana,
hvort sem ykkur líkar betur
eða verr. Þegar umbúðimar
hafa verið teknar utan af mál-
flutningi Halldórs Ásgrímsson-
ar um síðustu helgi og
málgagns hans í gær er þetta
niðurstaðan.
Að sjálfsögðu getur þingið
ekki látið bjóða sér þetta og
kjósendur í landinu geta ekki
samþykkt svona vinnubrögð
íyrir sitt leyti. Alþingi íslend-
inga verður að fínna leið til
þess að ítarlegar og djúptækar
umræður geti farið fram á
þjóðþinginu nú um fískveiði-
stefnuna. Þingið er að bregðast
hlutverki sínu, ef slíkar um-
ræður fara ekki fram. Það
verður að liggja fyrir, hvort
Alþingi er reiðubúið að láta það
viðgangast að gífurleg eigna-
tilfærsla haldi áfram að fara
fram í skjóli kerfís, sem sett
var upp til þess að vemda físk-
stofnana.
Umræður á þingi LÍÚ eða á
þingum annarra hagsmuna-
samtaka í sjávarútvegi geta
ekki komið í stað umræðna á
Alþingi íslendinga. Stefhumót-
un í nefndum og ráðum getur
ekki komið í stað þeirrar
stefnumörkunar, sem á að fara
fram á þjóðþinginu.
Það er ósköp hvimleitt, þeg-
ar ráðherrar, þingmenn eða
aðrir talsmenn stjómmála-
flokka hafa uppi hótanir um
stjómarslit, þegar ágreiningur
kemur upp um einstök mál í
ríkisstjóm. Enginn neyðir þá
flokka, sem aðild eiga að nú-
verandi ríkisstjóm til þátttöku
í henni. Enginn þeirra situr
lengur í ríkisstjóminni en þeir
telja sjálfum sér henta. Ef
Framsóknarflokkurinn vill
rjúfa stjómarsamstarfíð vegna
þeirrar sjálfsögðu kröfu, að
lýðræðislegar umræður fari
fram um eitt stærsta mál þjóð-
arinnar í dag, fískveiðistefn-
una, á löglega kjömu þingi
þjóðarinnaer, verður það að
vera hans mál.
Um aðhald
eftir Jóhannes
Nordal
Síðastliðinn fostudag, 27. nóvem-
ber, flutti Tryggvi Pálsson, fram-
kvæmdastjóri fjármálasviðs
Landsbankans, erindi um peninga-
mál á Spástefnu Stjómunarfélags-
ins. Hefur erindi þetta vakið nokkra
athygli í fjölmiðlum, einkum vegna
ásakana Tryggva í garð Seðlabank-
ans, sem hann telur hafa sýnt
aðhalds- og framtaksleysi í stjóm
peningamála á fyrra helmingi þessa
árs. Þar sem erindi Tryggva hefur
nú verið birt í heild í Morgunblað-
inu, er eðlilegt að því sé einnig
svarað á þeim vettvangi.
Fyrst er þá rétt að taka fram,
að ég get tekið undir margt, sem
fram kemur í grein -Tryggva, sér-
staklega það, að mikil þensla hafi
myndazt í þjóðarbúskapnum á fyrra
helmingi þessa árs og æskilegt hefði
verið að bregðast við þeim vanda
fyrr og með áhrifaríkari hætti.
Einnig er ég sannfærður um, að
málefnalegar umræður um stjóm-
unarvandann í peningamálum eru
tímabærar og gagnlegar, þar sem
einatt hefur skort skilning bæði hjá
almenningi og stjómmálamönnum
á nauðsyn aðhalds í þeim efnum.
Hér er hins vegar um það að ræða,
hvort sanngjamt sé að velta
ábyrgðinni af þróun þessara mála
í jafnríkum mæli á herðar Seðla-
bankans og gert er í erindi Tryggva.
Orsakir þensiunnar
Um þensluna, sem hér hefur ver-
ið að myndast allt frá haustinu
1986, geta nú vafalaust allir verið
á einu máli, enda auðvelt að vera
vitur eftir á. Því fer fjarri að Seðla-
bankinn hafí verið síðastur til að
vara við þeirri þróun og má þar
t.d. nefna aðvaranir hans í því efni
á ársfundi bankans sl. vor. Orsaka
þessarar þenslu var ekki að leita í
viðskiptum bankakerfisins, enda
var þróun inn- og útlána mjög hag-
stæð á árinu 1986, þegar innlán
jukust 70% meira en útlán. Þessi
hagstæða þróun fór hins vegar að
snúast við á fyrstu mánuðum þessa
árs, fyrst í stað vegna aukinna af-
urðalána út á útflutningsfram-
leiðslu. Meginþensluáhrifín komu
því upphaflega úr annarri átt eins
og nú skal rakið.
Þess er þá fyrst að geta, að und-
anfarin tvö ár hefur ríkt mikið
góðæri með vaxandi útflutnings-
tekjum, góðri afkomu fyrirtækja og
hækkandi rauntekjum alls almenn-
ings. Slíku ástandi, þótt gott sé,
fylgir ætíð þensluhætta vegna auk-
inna umsvifa og fjárfestingar,
ásamt vaxandi eftirspum eftir
vinnuafli. Kom þessi bjartsýni fram
í launasamningum síðastliðinn des-
ember, þar sem stefnt var að
meiriháttar uppstokkun launahlut-
falla í landinu. Viðbrögð vinnu-
markaðarins komu hins vegar fram
í verulegu launaskríði hjá þeim hóp-
um, sem minnsta hækkun fengu,
sem ýtti undir vaxandi verðbólgu.
Við þensluáhrif góðæris og
launasamninga bættust síðan áhrif
mikils halla á ríkisbúskapnum, sem
að miklu leyti var fíármagnaður
með erlendum lánum. Að veruleg-
um hluta stafaði versnandi hagur
ríkissjóðs af aðgerðum, sem gripið
var til í því skyni að greiða fyrir
kjarasamningum í febrúar 1986. í
sambandi við þá samninga var einn-
ig ákveðið að umbylta íbúðalána-
kerflnu með stóraukningu lánsfjár,
og hefur sú breyting reynzt hafa
stórfelld þensluáhrif á íbúðalána-
markaðnum, auk þess sem hún
leggur miklar fjárhagslegar skuld-
bindingar á ríkissjóð.
Loks er að geta þeirra þenslu-
áhrifa, sem stöfuðu af auknum
erlendum lántökum, annars vegar
vegna lánsfjámotkunar ríkissjóðs
og annarra opinberra aðila, en hins
vegar vegna mikillar rýmkunar á
reglum um erlend lán einkaaðila
og fjármögnunarleigu, sem settar
voru á árinu 1986. Þótt Seðlabank-
inn væri almennt hlynntur auknu
frelsi í gjaldeyrismálum, þar á með-
al lántökum einkaaðila, reyndi hann
að hamla gegn því, að of geyst
væri farið í þeim efnum, m.a. vegna
almennrar þenslu, sem ríkjandi var
í efnahagsmálum.
•
Vandi Seðlabankans
í upphafí þessa árs stóð Seðla-
bankinn frammi fyrir miklum
í peningamálum
vanda. Annars vegar var ljóst, að
vaxandi þensla, sem átti rætur að
rekja til þeirra þátta, sem ég hef
þegar rakið, var farin að setja mark
sitt á efnahagsþróunina. Það var
því greinileg þörf fyrir aukið aðhald
í fjármálum ogpeningamálum. Skil-
yrði fyrir því voru þó ekki fyrir
hendi, fjárlög voru enn með veru-
legum halla og innlend fjármögnun
ríkissjóðs lömuð vegna of lágra
vaxta spariskírteina, sem á mark-
aðnum voru. Engar vonir var hægt
að gera sér um það, að unnt yrði
að taka á þessum vandamálum fyrr
en að loknum kosningum í apríl-
mánuði. Tímabil stjómmálalegrar
óvissu og athafnaleysis átti þó eftir
að verða enn lengra eða þar til ný
ríkisstjóm tók við völdum í byijun
júlímánaðar.
Það mátti því ljóst vera, að við
þessar aðstæður væri æskilegt, að
unnt væri að beita sem mestu að-
haldi í stjóm peningamála, þótt það
gæti aldrei hrokkið nema skammt
til þess að vega á móti þeim þenslu-
öflum, sem fyrir voru. Því miður
voru hendur Seðlabankans mjög
bundnar að þessu leyti vegna breyt-
inga, sem gerðar höfðu verið á
valdsviði hans með nýju Seðla-
bankalögunum, sem tóku gildi í
nóvember 1986.
Ein mikilvægasta breyting nýju
Seðlabankalaganna var sú, að
draga úr heimildum bankans til að
binda fé innlánsstofnana og gera
ákvarðanir hans í því efni háðar
samþykki ráðherra. Var sú ákvörð-
un tekin af ríkisstjóminni, að
bankinn yrði að lækka innláns-
bindingu verulega í kjölfar hinna
nýju laga. Til þess að koma í veg
fyrir þensluáhrif slíkrar breytingar
samdi bankinn um það við ráð-
herra, að lækkun innlánsbindingar
yrði takmörkuð við 5%, þ.e.a.s. úr
18 í 13% af heildarinnlánum, en
jafnframt mundi bankinn nýta sér
heimild hinna nýju laga til þess að
skylda bankana til þess að eiga
ætíð ákveðið hlutfall eigna sinna í
lausu fé. Eftir rækilegar athuganir
og viðræður við innlánsstofnanir
var lausafjárhlutfallið ákveðið í
upphafí 7%.
Seðlabankanum var vel ljóst, að
Dr. Jóhannes Nordal
„Þótt nú megi segja
með nokkrum rökum,
að harðara aðhald
Seðlabankans hefði
verið æskilegt á þessu
tímabili, er ég mjög ef-
ins um, að það hefði
miklu breytt á meðan
ekki var hægt að gera
neinar aðrar ráðstafan-
ir til aðhalds, hvorki í
fjármálum ríkisins, sölu
spariskírteina og
ríkisvíxla eða varðandi
reglur um erlendar lán-
tökur, sem allt hlaut að
bíða nýrrar ríkisstjórn-
ar.“
veruleg hætta væri fólgin í því að
þurfa við þessar aðstæður að draga
úr notkun öruggs stjómtækis, eins
og innlánsbindingin er, en taka upp
í staðinn nýtt og óreynt kerfí
lausafjárhlutfalla. Tryggvi Pálsson
var einn helzti sérfræðingur inn-
lánsstofnana í undirbúningsviðræð-
um um þessi mál og á honum að
vera vel kunnugt, að hér voru mörg
óvissuatriði á ferðinni. Á hinn bóg-
inn taldi Seðlabankinn nauðsynlegt,
ekki sízt vegna hinnar stjómmála-
legu óvissu, að hafa um fram-
kvæmd þessa máls sem bezt
samkomulag við innlánsstofnanir.
Áttu þessar viðræður m.a. þátt í
því, að þessar nýju reglur tóku ekki
gildi fyrr en í byijun marz sl. Þeg-
ar líða tók á vorið og traustar
upplýsingar um töluleg áhrif
lausafíárhlutfallsins og reynsla af
framkvæmd þess fór að koma í ljós,
benti hvort tveggja til þess, að
æskilegra hefði verið að ákvarða
lausafjárhlutfallið nokkru hærra en
gert hafði verið. í júnímánuði var
því ákveðið að hækka lausafíárhlut-
fallið og breyta reglunum, sem um
það giltu og samsvaraði sú breyting
l>/2% hækkun lausafíárhlutfalls.’
Kom hún til framkvæmda í áföng-
um í júlí og ágúst. Jafnframt varaði
Seðlabankinn viðskiptabankana
mjög við frekari aukningu útlána,
þar sem fyrirfjáanlegt væri að
lausafíárstaða þeirra mundi þrengj-
ast með haustinu og því nauðsyn-
legt fyrir þá að hafa nægilegt
svigrúm í hagstæðri lausafjárstöðu
til þess að mæta þeirri þróun.
Staða og stefna við-
skiptabankanna
En lítum þá nánar á þróunina í
viðskiptum banka og sparisjóða, en
eitt meginhlutverk Seðlabankans
hlýtur ætíð að vera að hafa áhrif á
útlán og lausafíárstöðu þessara
stofnana innan ramma hinnar al-
mennu stefnu, sem rekin er í
efnahagsmálum á hveijum tíma.
Eins og áður segir, hafði árið 1986
verið viðskiptabönkunum mjög hag-
stætt, aukning innlána hafði verið
langt umfram verðbólgu og tekizt
hafði að halda útlánum svo í skefí-
um, að lausafjárstaða bankanna
batnaði verulega. Enn áttu þó
nokkrir bankanna við mjög þrönga
lausafjárstöðu að búa. Það hlaut
því að vera markmið Seðlabankans
að reyna að tryggja áframhald þess-
arar þróunar.
Þegar á vorið leið, fór hins vegar
að koma í ljós, að aukning útlána
var farin að stefna fram úr innláns-
aukningunni með hættulegum
afleiðingum bæði fyrir þróun eftir-
spumar og lausafjárstöðu bank-
anna. Seðlabankinn benti, eins og
áður segir, margsinnis á það í við-
ræðum við innlánsstofnanir, að þær
yrðu að auka verulega aðhald í
þessum efnum, þar sem lausafjár-
staðan myndi þrengjast að nýju
með haustinu og þá væri þeim nauð-
synlegt að hafa borð fyrir báru til
að geta staðið við það lausafíárhlut-
fall, sem ákveðið hafði verið. Því
miður var ekki eftir þessu farið, og
útlánaaukning bankanna hélt
áfram fram á haustið, jafnframt
því sem dró úr innlánum. Afleiðing-
in hefur svo orðið sú, að nokkrar
stofnanir gátu ekki náð tilskyldu
lausafíárhlutfalli í októbermánuði,
og allt bendir til þess að sama hafí
orðið upp á teningnum í nóvember,
þótt lokatölur liggi ekki enn fyrir.
Verða þessar stofnanir því að borga
veruleg viðurlög, sem væntanlega
hvetur þær til betra aðhalds í fram-
tíðinni.
Eg get út af fyrir sig verið sam-
mála Tryggva Pálssyni um það, að
harðara aðhald hefði verið æskilegt
að lausafíárstöðu innlánsstofnana á
fyrra helmingi þessa árs, þótt ýmis-
legt hafí komið í veg fyrir, að svo
gæti orðið, eins og hér hefur verið
rakið. Þrátt fyrir algert fijálsræði
um ákvörðun vaxta, sem innláns-
stofnanir fengu með afnámi vaxta-
ákvörðunarvalds Seðlabankans,
hefur það ekki nægt þeim til ör-
uggrar stýringar á útlánum sínum.
Verður því Seðlabankinn að taka
mið af þeirri reynslu, sem fengizt
hefur af hinum nýju stjómtækjum
á þessu ári, svo og af þeim ráðum
fjármálastjóra Landsbankans, að
harðari lausafíárstýring sé nauð-
synleg til þess að hemja útlánastarf-
semi bankanna, jafnvel þegar þeim
ætti að vera sú nauðsyn augljós.
Á hinn bóginn er ég honum ekki
sammála um það, að nú skuli létta
á lausafíárhlutfallinu til þess að
forða innlánsstofnunum frá því að
greiða viðurlög vegna lausafjárerf-
iðleika, sem þær hefðu að mestu
getað forðazt með hófsamlegri út-
lánastarfsemi fyrr á árinu. Eg skil
ekki, hvemig það aðhald af hálfu
Seðlabankans, sem Tryggvi leggur
svo mikla áherzlu á í erindi sínu,
eigi að hafa nokkur áhrif, ef strax
á að slá undan, þegar bankarnir
fara að fínna fyrir því. Einnig gerir
hann tillögu um að afnema bæði
bindiskyldu og kaup innlánsstofn-
ana á verðbréfum ríkisins án þess
að ég sjái, að hann bendi á önnur
öflug stjómtæki, sem þar gætu
komið í staðinn. Þótt slík breyting
væri innlánsstofnunum til léttis,
gengur hún beint gegn gagnrýni
Tryggva á ónógt aðhald í peninga-
málum.
Ný fjármálastarfsemi
Tryggvi Pálsson talar nokkuð um
það í erindi sínu, að Seðlabanki Is;
lands hafí staðið sig illa varðandi
upplýsingasöfnun og aðgerðir
gagnvart ýmsum nýgræðingum,
sem sprottið hafa upp á fjármagns-
markaðnum að undanfömu. Hann
lætur jafnframt að því liggja, að
bankinn viti lítið um starfsemi
lífeyrissjóða og fíárfestingarlána-
sjóða, sem hann hefur þó birt
reglulega upplýsingar um áratug-
um saman. Um hina nýju starfsemi
er það að segja, að margt af henni
er svo nýtt af nálinni, að ekki hefur
verið að vænta mikillar skýrslu-
gerðar um hana, en þó hefur
Seðlabankinn í höndum ýmsar upp-
lýsingar um þá starfsemi, sem
Tryggvi hefði getað aflað sér í
Seðlabankanum, ef hann hefði eftir
því leitað.
Sú starfsemi, sem hér er einkum
um að ræða og er að nokkru í sam-
keppni við innlánsstofnanir, eins og
Tryggvi bendir á, eru hinir svoköll-
uðu ávöxtunarsjóðir. Segja má, að
þessi starfsemi hafi vaxið upp á
undanförnum tveimur árum en þó
fyrst og fremst á því ári, sem nú
er að líða. Um síðustu áramót nam
fé í ávöxtunarsjóðum aðeins liðlega
1.200 milljónum króna, en er sam-
kvæmt nýjustu upplýsingum komið
upp í 3.000 milljónir. Hér er óneit-
anlega um mikinn og öran vöxt að
ræða, en þó skákar þessi starfsemi
ekki enn yfírburðastöðu innláns-
stofnana, sem fara með nær 70
milljarða af sparifé landsmanna.
Ég er sammála því, að æskilegt sé
að setja um þessa starfsemi skýrari
lagareglur, og hefur frumvarp í þá
átt verið í undirbúningi í Seðlabank-
anum um alllangt skeið, og hefur
viðskiptaráðherra í hyggju að flytja
slíkt frumvarp á Alþingi skömmu
eftir áramót. Hve langt á að ganga
í því að setja þessum sjóðum sömu
reglur og innlánsstofnunum, eins
°g Tiyggvi vill, skal hér ósagt lát-
ið. Þótt margt sé líkt, er starfsemi
ávöxtunarsjóða að ýmsu leyti með
sérstæðum hætti. Ósanngjamt væri
að marka henni bás fyrst og fremst
út frá hagsmunum innlánsstofnana.
Heilbrigð samkeppni innan al-
mennra reglna er markmið, sem ég
veit, að við Tryggvi Pálsson erum.
báðir sammála um. Hins vegar er
ætíð hætt við því, að þeir sem fyrir
eru á markaði, vilji stugga við öllum
nýjum keppinautum, og því verður
að undirbúa nýja löggjöf og reglur
um síka starfsemi með það í huga,
að ekki sé heft eðlileg þróun til
aukinnar fíölbreytni og samkeppni
á markaðnum.
Lokaorð
í erindi Tryggva kveður við ann-
an tón en oftast, þegar rætt er um
peningamál. Sannleikurinn er sá,
að yfírleitt hefur viljað á þáð skorta,
að menn viðurkenndu nauðsyn að-
halds samfara markaðsfrelsi, sem
Seðlabankinn hefur viljað stefna að
í stjóm peningamála. Þannig hafa
ýmsir talsmenn innlánsstofnana
margoft kvartað yfír ofríki Seðla-
bankans og þeim hömlum, sem
hann hefur lagt á útlánastarfsemi
þeirra. Um aðhaldsþörfína getum
við Tryggvi því verið sammála, þótt
okkur greini á um atburðarásina á
fyrra helmingi þessa árs og getu
Seðlabankans til þess að hemja þá
þenslu, sem magnaðist hér á landi
á meðan hin stjómmálalega óvissa
lamaði alla aðra þætti efnahags-
stjómar.
Eftir að hún tók við völdum
hefur þessi þróun verið að snúast
við. Með samræmdum ráðstöfunum
hefur aukin festa og aðhald byijað
að hafa áhrif á þróun peningamála,
og em þær lausafjárþrengingar,
sem nú steðja að bankakerfinu, einn
liður í þeirri sársaukafullu aðlögun,
sem íslenzka þjóðarbúið stendur nú
frammi fyrir, þegar aftur þrengir
að eftir tímabil hagstæðra ytri skil-
yrða og innlendrar þenslu. Nú
skiptir meira máli að ná einhug um
framkvæmd skynsamlegrar að-
haldsstefnu við þessar nýju aðstæð-
ur en deila um það, hvað við hefðum
betur gert á liðinni tíð.
Höfundur er seðlabankastjóri.
Þetta er yfirtaka Sam
bandsins á Alafossi
Sameining Álafoss og Ullariðnaðardeildar Sambandsins:
- segja Geir Thorsteinsson starfsmannastjóri og
Gunnlaugur Jóhannsson fjármálastjóri á Alafossi
GEIR Thorsteinsson starfsmannastjóri og Gunnlaugur Jó-
hannsson fjármálastjóri Álafoss, segja að Sambandið hafi
yfirtekið verksmiðjurnar í Mosfellsbæ við samruna Álafoss
og ullariðnaðardeildar Sambandsins. Um 60 starfsmönnum
Álafossverksmiðjanna var sagt upp störfum sl. mánudag.
Þar á meðal voru Geir og Gunnlaugur, Karl M. Jensson
(Karló), innanhússpóstur og Þorsteinn Jónsson, sem vinnur
á fatalager. Morgunblaðið ræddi við þá i tilefni af uppsögn-
unum og samruna fyrirtækjanna tveggja.
„Það er,“ sagði Geir, „greini-
legt að með samruna Ullariðnað-
ardeildar Sambandsins á Akureyri
og Álafossverksmiðjanna í Mos-
fellsbæ er Sambandið að yfírtaka
Álafossverksmiðjumar, því höfuð-
stöðvar nýja fyrirtækisins verða á
Akureyri. Ég tel hins vegar að
eðlilegra hefði verið að höfuð-
stöðvamar yrðu hér fyrir sunnan.
Einnig var mörgum þeirra, sem
hafa yerið í stjórnunarstöðum hér
á Álafossi, sagt upp störfum.
Það átti að segja upp öllum sem
vinna á skrifstofum Álafoss en
Ingjaldur Hannibalsson, fyrrver-
andi forstjóri Álafoss, barðist
gegn því og kom því til leiðar að
10 þeirra, sem starfað hafa á
skrifstofunum, starfa þar áfram.
Af 280 starfsmönnum Álafoss var
60 sagt upp en 36 þeirra em í
Verslunarmannafélagi Reykja-
víkur. Starfsfólki í öllum deildum
var sagt upp, nema í pijónadeild,
saumastofu og sníðadeild. Þessar
deildir verða þó trúlega fluttar
norður áður en langt um líður.
Hönnunardeildin, fatadeildin og
dúkaverksmiðjan verða fluttar
norður en bandframleiðslan verð-
ur hér áfram.
Ég tel að nauðsynlegt hafí ver-
ið að sameina Álafoss og Ullariðn-
aðardeild Sambandsins, því þessi
fyrirtæki voru í samkeppni og
undirbuðu hvort annað á mörkuð-
unum. Rekstur þeirra þoldi það
hins vegar ekki. Nýja fyrirtækið
ætti því að geta náð hærra verði
fyrir framleiðsluna, heldur en
gömlu fyrirtækin tvö. Við fram-
leiðum peysur sem eru ódýrari í
verslunum hér heldur en erlendar
peysur. Við þurfum hins vegar að
framleiða peysur úr léttu gami,
því það er það sem fólkið vill
kaupa.
„Það var rangt að
uppsögnunum staðið“
Það var rangt að þessum upp-
sögnum staðið. Það var beðið með
það framyfír klukkan tvö að af-
henda mönnum uppsagnarbréfin
til þess að allir væru búnir að fá
þau í hendur áður en fjölmiðlamir-
kæmust í málið. Það gefur auga
leið að það vinnst enginn tími til
að ræða við menn, þegar að það
þarf að afhenda öllum starfs-
mönnum fyrirtækisins annaðhvort
endurráðningar- eða uppsagnar-
bréf á nokkmm klukkutímum.
Okkur hefði ekki veitt af öllum
deginum til þess. Okkur fínnast
það einnig vera furðuleg vinnu-
brögð að segja Karló [Karli M.
Jensyni] upp störfum en hann er
búinn að vinna hér í tæp 40 ár.
Hann hefði hætt hér störfum í
október á næsta ári en þá verður
hann sjötugur.
Ég vil hins vegar taka það skýrt
fram að ég óska nýja fyrirtækinu
góðs gengis," sagði Geir.
Geir Thorsteinsson starfsmanna-
stjóri.
Karló (Karl M. Jensson) innan-
hússpóstur.
Gunnlaugur Jóhannsson, sem
starfað hefur hjá Álafossverk-
smiðjunum sem fjármálastjóri,
sagðist vera sammála Geir um að
Sambandið væri að yfirtaka Ála-
foss. „Ég get,“ sagði Gunnlaugur,
„staðfest að trúlega er rekstrartap
Álafoss á þessu ári komið upp í
40 til 50 milljónir króna. Hins
vegar hef ég ekki nákvæmar tölur
yfír það. Við hefðum e.t.v. átt að
láta setja upp kambgamsvélar til
þess að geta framleitt peysur úr
léttu gami en þær vélar eru mjög
dýrar. Við fómm hins vegar ný-
lega út í mjög kostnaðarsamar
framkvæmdir, byggðum stórt lag-
erhús og nýja byggingu yfir
tætaradeildina," sagði Gunnlaug-
ur.
Karló (Karl M. Jensson) sagði
að hann hefði náð 40 ára starfsáf-
mæli 7. maí á næsta ári. „Síðast-
liðin 4 ár,“ sagði Karló, „hef ég
starfað hér á Álafossi sem póstur.
Ég verð sjötugur í október á næsta
ári og hefði þá hætt hér störfum.
Mér þykir því óneitanlega dálítið
leiðinlegt að vera sagt upp nú,
aðeins 10 mánuðum áður en ég
hefði hætt. Við hjónin leigjum hér
hús af Álafossi en ég reikna nú
ekki með því að við verðum rekin
Þorsteinn Jónsson sem vinnur á
fatalager. Morgunblaðið/Sverrir
út úr því héðan af. Mér hefur allt-
af liðið vel hér og lít á Álafoss
sem mitt heimili, eins og raunar
margir aðrir gera,“ sagði Karló.
Þorsteinn Jónsson, sem vinnur
á fatalager og er búinn að starfa
á Álafossi hátt í tuttugu ár, sagð-
ist vera sáttur við að hafa verið
sagt upp. „Ef það er nauðsyn-
legt,“ sagði Þorsteinn, „að ég
hætti störfum til þess að nýja
fyrirtækið geti lifað þá verður svo
að vera. Þvi verður ekki breytt
héðan af. En mér finnst að það
hefði átt að tala við mig áður en
ég fékk uppsagnarbréfíð," sagði
Þorsteinn.
Fundur Útflutningsráðs:
Astand og
horfur á
markaðs-
svæðum
ÁSTAND og horfur á mikilvæg-
um markaðssvæðum islenskra
útflytjenda er viðfangsefni
funda sem Útflutningsráð ís-
Iands boðar til með útflytjendum
á næstunni.
Fundirnir verða þrír talsins, sá
fyrsti 8. desember þar sem Qallað
verður um málefni matvælaiðnaðar.
Þann 10. desember eru vélar og
tæki á dagskrá og loks fataiðnaður
11. desember. Dagskrá fundanna
þriggja er svipuð alla dagana, en
sniðin að þeirri atvinnugrein sem
til umfjöllunar er hveiju sinni. Með-
al ræðumanna eru hinir þrír við-
skiptafulltrúar Útflutningsráðsins,
þeir Bjöm Guðmundsson, Kaup-
mannahöfn, Tómas Óli Jónsson,
Frankfurt og Úlfur Sigurmundsson,
New York sem fjalla um ástandið
á sínum svæðum. Þá munu fulltrú-
ar úr hverri grein ræða um hvemig
Útflutningsráð og viðskiptafulltrú-
ar þess geta orðið útflytjendum að
meira gagni.
Ýmis fleiri erindi em á dagskrá
og einnig almennar umræður.
Fundimir verða allir haldnir á
Holiday Inn og hefjast kl. 10.00.
Þátttaka er ókeypis og heimil öllum
sem áhuga hafa.