Morgunblaðið - 03.12.1987, Page 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. DESEMBER 1987
I
■V
c

Um „leyfisbréf “ kennara o g gildi
uppeldis- og kennslufræðimenntunar
eftir Þórarin B.
Gunnarsson
í fréttaklásúlu aftan á Morgun-
blaðinu 11. nóvember sl. er fjallað
um ólgu sem sögð var vera meðal
kennara við listaskóla landsins
vegna kröfu menntamálaráðuneyt-
isins um að ákveðnum skilyrðum í
lögum um starfsheiti kennara sé
fullnægt áður en „leyfisbréf um
starfsheiti verði gefið út, en leyfis-
bréf þetta er forsenda fyrir röðun
í launaflokk. Haft er eftir Herði
Lárussyni deildarstjóra í framhalds-
skóladeild menntamálaráðuneytis-
ins að fæstir kennarar sem kenna
við þá skóla uppfylli þessi skilyrði,
einkum þau er varðar nám í uppeld-
is- og kennslufræðum. í klásúlunni
var ennfremur sagt að málið væri
í athugun í ráðuneytinu.
Þessi ólga er víðar í skólakerfinu
en f listaskólunum því í sama blaði
kemur fram í grein um skýrslu er
varðar stærðfræðikennslu í fram-
haldsskólum að „minnihluti kenn-
ara í stærðfræði hafi próf í
kennslufræðum og flestir þeirra
sem stundað höfðu slíkt nám töldu
það ekki hafa hjálpað sér svo neinu
næmi í kennslu".
Ætla má að þessi meirihlutahóp-
ur stærðfræðikennara sé þá á bekk
með fjölmörgum kennurum lista-
skólanna, iðnfræðsluskólanna og
annarra sérskóla ásamt öðrum sér-
greinakennurum framhaldsskól-
anna allra að sitja uppi með það,
eftir að lögin um starfsheiti kenn-
ara tóku gildi, að vera settir skör
lægra með sína sérþekkingu en
starfsbræður þeirra og systur, að
vera kallaðir leiðbeinendur í stað
kennara og þiggja lægri laun fyrir
sömu vinnu hafi þeir ekki lokið
námi í uppeldis- og kennslufræðum.
Raddir úr hópi skólastjómenda
benda til ólgu í þeirra röðum einnig
og ótta við að erfiðlega gangi að
fá sérmenntaða hæfa menn í skól-
ana eftir að svo er komið að
„kennslufræðiruglið" sem heyrist
talað um í röðum stærðfræðikenn-
ara en einnig hefur heyrst í röðum
sérskólakennara er orðið skilyrði
fyrir starfsheiti og launaröðun.
Á nýlega afstöðnum fundi Sam-
bands Iðnfræðsluskóla sagði Ingvar
Ásmundsson, formaður SI og skóla-
stjóri Iðnskólans í Reykjavík, í
setningarávarpi sínu að „lögum og
reglum varðandi starfsheiti kennara
yrði að breyta í þá veru að kennur-
um með tækniþekkingu yrði gefinn
tími til að afla sér kennsluréttinda
eftir ráðningu þannig að þeir
þyrftu ekki að ráðast að skóla á
lakari kjörum en áður var“.
Allt ber þetta sem haft hefur
verið eftir að sama brunni. Lögin
um starfsheiti kennara, sem í sjálfu
sér eru kannski kennurum nauðsyn-
leg eða að minnsta kosti mikilvæg,
þótt um þau séu mjög skiptar skoð-
anir, verka varðandi sérgreinakenn-
ara allra framhaldsskólanna, hveiju
nafni sem þeir nefnast, þannig að
ætla má að menn með tilskylda
sérþekkingu á viðkomandi sviði
veigri sér við að ráðast í kennslu
vegna þess að þeir eiga samkvæmt
laganna hljóðan að hafa aflað sér
uppeldis- og kennslufræðiþekking-
ar fyrir ráðningu.
Nú er það svo að framhaldsskól-
amir sækjast eftir fólki með
tækniþekkingu eða aðra sérþekk-
ingu vegna þess að sú kennsla sem
fram fer í skólunum krefst þess.
Hvort uppeldis- og kennslufræði-
þátturinn er eins mikilvægur og
lögin gera ráð fyrir skal ósagt látið
en umsagnir kennara sem sótt hafa
sér þessa menntun bæði í Háskóla
íslands og Kennaraháskóla íslands,
þar sem kennarar sérskólanna hafa
átt þess kost að afla sér hennar á
námskeiðum sem metin hafa verið
sem jafngildi eins háskólaárs, benda
til að ýmislegt sé við þá menntun
að athuga. Sú umræða sem átt
hefur sér stað manna á meðal á
mínu skólastigi bendir einnig ótví-
rætt í þá átt sem um gat i skýrslunni
um stærðfræðikennslu og áður er
vitnað til að „kennarar hafa ekki
hrifist af því sem boðið var upp á
f þeim fræðum" og er þá vægt til
orða tekið miðað við það sem sér-
skólakennarar ýmsir hafa látið í
ljósi í samtölum og jafnvel í tíma-
ritsgreinum í sínum samtökum, en
er alls ekki eftir hafandi. Sem betur
fer er sannleikann sjaldnast að
finna í slíkum útkantaummælum
en ýmislegt getur verið borgað þrátt
fyrir það og víst er að ekki rýkur
nema einhvers staðar sé glóð.
Flestir þeir sem ég hef talað við
eru, þrátt fyrir óánægju með hluta
af innihaldi námsins, sammála um
að þeir hafi komið út úr uppeldis-
og kennslufræðináminu betri kenn-
arar en áður en með náminu fylgi
ýmislegt sem betur væri „annars
staðar" komið og tímanum sem í
þau atriði færi væri betur varið í
„praktisk" efni sem beint gagnast
mönnum í kennslu.
Séu menn hinsvegar sammála
um, sem ég hygg vera, að velfram-
reitt uppeldis- og kennslufræðinám
af þeirri stærðargráðu sem það er
nú sé til bóta eða jafnvel nauðsyn-
legt þá vaknar upp spumingin
hvemig koma megi náminu fyrir
varðandi áðumefnda tækni- og sér-
greinakennara. Þessir menn em
ráðnir að skólunum án þess að þeir
hafi nokkumtíman ætlað sér að
verða kennarar en em vegna sér-
fræðiþekkingar sinnar eftirsóknar-
verðir af skólakerfínu. Kerfinu ber
þess vegna að taka þeim þannig
að skólum haldist á þeim og að
þeir fái að afla sér þessarar mennt-
unar samhliða starfi sínu. Þannig
hefur þetta verið mörg undanfarin
ár. Fyrsta námskeiðið í réttinda-
námi sérskólakennara var haldið
1977-78 að ég held, við KHÍ og
tók tvö sumur með heimaverkefnum
og stuttum samráðsfundum vetur-
inn á milli. Síðan hefur námið verið
boðið fram með öðm sniði einnig
og hefur á sama tíma verið að þró-
ast í rétta átt. Þá þegar hafði þetta
nám verið sett sem skilyrði fyrir
skipun í starf.
Kennslufræðinám við HÍ hefur
einnig verið boðið fram þannig upp-
sett að kennarar hafa getað stundað
það sámhliða starfi sínu.
Námstilhögunin er því nokkuð
aðgengileg en innihaldið þarfnast
endurskoðunar við og sérþætti
varðandi tækni til að koma frá sér
mismunandi efni hefur verið erfitt
um vik með, að því er virðist, en
námsefnið einnig ennþá á plani sem
Þórarinn B. Gunnarsson
„Lögnnum og reglun-
um um starfsheiti
kennarar verður að
breyta í þá veru að
tækni- og sérgreina-
kennurum verði gef inn
ákveðinn, en ekki of
langur, tími til að upp-
fylla skilyrði laganna
um þetta nám eftir
ráðningu.“
sérgreinakennarar, hveiju nafni
sem þeir nefnast, telja sig ekki eiga
heima á.
Samkomulag um þessi atriði er
tæpast mjög erfitt viðureignar ef
rétt er á haldið en stífni og stór
orð eins og hafa fallið um málið
gera það ekki auðleystara. Kennar-
ar þurfa að sleppa sumum af stóru
orðunum um hluti sem voru en eru
máske ekki lengur og þær kennslu-
stofnanir sem í hlut eiga, þ.e. KHÍ
og HÍ, mættu einnig láta nokkuð
af íhaldsseminni sem þær auðkenn-
ir nokkuð og færa námið á „prakt-
iskara" stig. Þessar stofnanir
mættu einnig samhæfa sig betur
en nú er um leið og þær endurskoð-
uðu þetta nám og endurskoðunin
ætti að gerast í samvinnu við kenn-
arasamtökin sem þó er vísir að með
KHÍ-réttindanámið. Ekki efa ég að
teiðbeinendur munu sækja þessi
námskeið möglunarlaust ef það orð
fer af náminu að það styrki menn
í starfi.
Þá stendur eftir vandinn með
leiðbeinenduma, þ.e. kennara með
sérþekkingu en án uppeldis- og
kennslufræðinámsins. Þessir menn
hafa þannig sérstöðu að taka verð-
ur tillit til hennar. Þessir menn
koma oft utan úr atvinnulífinu og
hafa menntast til starfa í því og
hafa því ekki áskilin rétt í lögum
um starfsréttindi sem kennarar.
Þeir eru oft fengnir inn í skólana
með stuttum fyrirvara og verða oft
af framangreindum ástæðum kenn-
arar án þess að hafa ætlað að verða
það. Málefni þessara manna er ekki
flóknara en svo að óþarfi er að það
velkist lengi í ráðuneytinu eða
standi í forráðamönnum mennta-
mála í landinu áður en á því fæst
lausn.
Lögunum og reglunum um
starfsheiti kennara verður að
breyta í þá veru að tækni- og sér-
greinakennurum verði gefinn
ákveðinn, en ekki of langur, tími
til að uppfylla skilyrði laganna um
þetta nám eftir ráðningu. Fast-
ráðning fáist síðan ekki né
heidur áframhaldandi lausráðn-
ing, hafi þessu skilyrði ekki verið
fullnægt á tilskildum tíma. Laun-
in á þessu aðlögunartímabili verða
auðvitað að vera full kennaralaun
og kennslutöflur settar upp þannig
að tilskilinn sveigjanleiki náist til
að gegna náminu eftir því sem KHÍ
og HI setja það upp. Starfsheitið
kennari fái menn að sjálfsögðu ekki
fyrr en öllum formsatriðum er full-
nægt. Launin verða að vera full
kennaralaun vegna þess að laun
þeirra starfshópa sem þessir sér-
greinakennarar koma úr voru fyrir
lagasetninguna og eru enn oftast-
nær hærri en kennaralaunin.
Verði þessi tvö atriði sem hér
hefur verið fjallað um ekki lagfærð
hið bráðasta mun örugglega fara
svo sem spáð hefur verið að erfið-
leikarnir með að fá hæfa menn að
framhaldsskólunum í tækni- og sér-
greinakennslu verði með tilkomu
þessara laga óyfirstíganlegir í
mörgum tilvikum.
Höfuridur er iðnskólakennari.
Um aldur og meinta af-
skiptasemi bjórandstæðinga
eftir Vilhjálm
Þorsteinsson
Það eru einkum tvær ástæður
fyrir því að ég legg orð í belg um
bjórmálið. Önnur er sú, að ég er
ósammála því sjónarmiði, sem kom-
ið hefur fram hjá bjórfylgjendum,
að andstæðingar bjórs séu haldnir
forræðislöngun og afskiptasemi og
reyni að þröngva skoðunum sínum
upp á aðra, en þeim komi ekki við
hvemig aðrir kjósi að haga lífi sínu.
Hin ástæðan er sú, að bjórsinni
nokkur spurði að því í Velvakanda
nýlega . hvort allir andstæðingar
bjórs væru orðnir áttræðir að aldri.
Eg er einn þeirra sem eru á móti
bjómum án þess að vera komnir
af léttasta skeiði, enda enn á 22.
aldursári. Ef til vill endurspegla
sjónarmið mín skoðanir annarra af
minni kynslóð.
Eru bjórandstæðingar
afskiptasamir ?
Bjórmenn telja að hver og einn
eigi að fá að ráða því hvort hann
neyti bjórs eður ei. Til þess að benda
á gallann í þessari „reglu“ má t.d.
spyija: Af hveiju á það sama ekki
við um vímugjafana hass og mariju-
ana, sem sumir álíta jafnvel síður
vanabindandi en bjór?
Ég ætla að fjalla nánar um það,
í stuttu máli, hvað í spumingunni
felst.
Við lifum ekki í þjóðfélagi stjóm-
leysis („anarkisma"), heldur í
lýðræðisþjóðfélagi. Munurinn á
þessu tvennu er sá, að í lýðræðis-
þjóðfélaginu höfum við komið okkur
saman um reglur, sem gera lífið
bærilegra. Þótt þessar reglur sam-
félagsins kreijist ýmissa fóma,
erum við reiðubúin að leggja þær
á okkur, vegna þess að það gagn
sem við höfum af þeim er margfalt
á við ókostina.
Ein þeirra reglna sem við höfum
komið okkur upp er su, að leyfa
ekki neyslu eiturlyfja. Ég hygg, að
flestir fylgjendur bjórs séu því sam-
mála, að þessi regla geri þjóðfélagið
betra fyrir okkur öll. Að sjálfsögðu
er með þessari reglu verið að meina
þeim einstaklingum sem „vilja"
neyta eiturlyfja, að fullnægja þeirri
löngun sinni. En í almannaþágu er
litlum hagsmunum (stundaránægju
eiturlyfjaneytandans) fómað fyrir
mikla. Fáum dettur í hug að kalla
þetta fyrirbæri „forsjárhyggju“ eða
„afskiptasemi".
Hvernig þjóðfélag
viljum við?
Ábyrgur þegn í lýðræðisþjóð-
Vilhjálmur Þorsteinsson
félagi tekur afstöðu með hagsmuni
heildarinnar í huga. í stað þess að
spyija: „Hvað langar mig sjálfan
rnest?" spyr hann sem svo:
„Hvemig þjóðfélag vil ég?“ Ég
hygg, þegar skynsamt fólk tekur
afstöðu til bjórmálsins á þessum
grundvelli, komist það að þeirri nið-
urstöðu, að bjórinn eigi ekki heima
„Ég skora á alþingis-
menn, sem öðrum
fremur ber skylda til
að taka ábyrga afstöðu,
og almenning allan, að
skoða hug sinn vel í
bjórmálinu. Það er ekki
eins einfalt og bjór-
sinnar vilja láta.“
í því þjóðfélagi sem við helst viljum,
og að skammtímaánægju sé fóm-
andi fyrir langtímahagsmuni þess
sjálfs. Ég fullyrði, að okkur ber
skylda til að taka afstöðu á þann
hátt sem ég hef lýst. Á því byggist
ekki aðeins ákvörðunin um bjór eða
ekki bjór, heldur öll okkar siðmenn-
ing og allt okkar samfélag.
Af hveiju á bjórinn ekki heima
í því þjóðfélagi, sem við viljum
helst? Við þessu eru mörg svör, og
hafa sum þeirra þegar komið fram
í umræðum, en ég mun aðeins fjalla
um eitt þeirra hér. Þar emm við
komin að síðari ástæðu þess, að ég
tjái mig um bjórmálið.
Bjórinn og unga
kynslóðin
Ég óttast þau áhrif, sem bjórinn
mun hafa á mína kynslóð og þær
sem á eftir koma. Eg hygg, eftir
að hafa nýgengið í gegnum ungl-
ingsárin sjálfur, að bjórinn muni
auka áfengisneyslu ungs fólks og
leiða fléiri út á braut lífsflóttans,
og er þó ekki á vímugjafavandann
bætandi. Ég tel, að ölvunarakstur
ungra ökumanna. og annarra, verði
miklu algengari. Ég tel, að drykkja
á íþróttamótum og kappleikjum
muni aukast að mun. Ég tel, að
fleiri unglingar muni neyta áfengis
ef bjórinn verður leyfður, svo og
að böm verði sífellt yngri er þau
byija að „fíkta". Ég tel að drykkja
á heimilum, þar sem foreldrar eiga
við áfengisvandamál að stríða,
dreifist víðar á sólarhringinn með
tilkomu bjórsins, sem eykur enn á
óhamingju bama á slíkum heimil-
um. Svona mætti lengi telja, og
þyrfti meira rými en hér er skammt-
að ef nefna ætti allan þann skaða,
sem bjórinn hefði í för með sér fyr-
ir uppvaxandi kynslóðir.
Hugsaðu þig vel um
Að lokum sakar ekki að ítreka,
að bjórinn er alls ekki einkamál
hvers og eins. Bjómeysla foreldra
kemur niður á bömunum. Bjórþamb
eiginmanns bitnar á eiginkonunni,
meðal annars í formi bjórvambar.
Unglings, sem deyr af völdum ölv-
unaraksturs eftir bjórdrykkju, er
saknað af fjölskyldu og vinum.
Ég skora á alþingismenn, sem
öðrum fremur ber skylda til að taka
ábyrga afstöðu, og almenning allan,
að skoða hug sinn vel í bjórmálinu.
Það er ekki eins einfalt og bjór-
sinnar vilja láta.
Höfundur rekur hugbúnaðarfyr-
irtœki.