Morgunblaðið - 24.02.1988, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVHCUDAGUR 24. FEBRÚAR 1988
Niðurstöður fornleifa-
rannsókna í Skálholti
1954-’58 gefin út á bók
ÚT ER komin bókin „Skálholt fornleifarannsóknir 1954-1958“,
þar sem birtar eru niðurstöður fornleifarannsókna í Skálholti, er
fram fóru á árunum 1954 til 1958. Dr. Kristján Eldjárn, fyrrver-
andi forseti íslands, sem þá var þjóðminjavörður, hafði yfirumsjón
með rannsókninni og hafði hann gengið frá sínum hluta verksins,
er hann féli frá. Er bókin helguð minningu hans og kemur út á
125 ára afmæli Þjóðminjasafnsins, sem er í dag.
Að sögn Þórs Magnússonar sem enginn vissi hvað var. Það var
sogn
þjóðminjavarðar er þessi fomleifa-
rannsókn ein merkasta, ef ekki sú
merkasta, sem gerð hefur verið
hér á landi. Ber þar hæst steinþró
Páls Jónssonar biskups með bein-
um hans og bagli, eða eins og seg-
ir í formála Þórs að bókinni: „Þetta
er einn merkasti fomleifafundur
hér á landi og hafa þeir er á staðn-
um vom lýst þeirri stund; er þeir
stóðu augliti til auglitis við einn
þekktasta Oddaveijann, elsta ís-
lending sem menn hafa augum lit-
ið og þekktu með nafni, mann af
stórættum fsiendingasögunnar."
Páll biskup var sonur Jóns Lofts-
sonar í Odda, fóstra Snorra Sturlu-
sonar, sem ólst þar upp.
Tildrög rannsóknanna í Skál-
holti voru þau að til stóð að reisa
nýja og veglega kirkju og var
ákveðið að nýja kirkjan skyldi
standa þar sem Skálholtskirkjur
höfðu alla tíð staðið. Því þótti sjálf-
sagt að fyrst færi fram fomleifa-
gröftur á kirkjugrunninum og þeim
hluta kirkjugarðsins sem næst
stóð. Auk dr. Kristjáns unnu að
uppgreftrinum þeir Hákon Christie
arkitekt og fomleifafræðingur,
Gísli Gestsson safnvörður og Jón
Steffensen prófessor.
Þá kom þetta
steypiregn
„Þetta var heilmikil upplifún og
spennandi á köflum," sagði Jón
Steffenssen prófessor, sem var við-
staddur kynningu bókarinnar. „Ég
var við uppgröftinn meira og
minna allt sumarið. Þama komu
margir merkilegir hlutir I ljós sem
erfítt var að gera sér grein fyrir
fyrr en eftir á hversu merkilegir
voru. Steinkista Páls biskups var
náttúrlega það markverðasta. Að
fá þetta svona upp I hendumar,
ekki til nema ein heimild um Pál,
í biskupasögu, og er þar talað um
kistu hans, en síðan ekki söguna
meir. Hér var komið einstakt sönn-
unargagn og um leið skemmtileg
sókna og varð hann þegar við
þeirri beiðni. Hörður sagði jafn-
framt að von væri á annarri bók,
þar sem rakin er saga Skálholts-
staðar og þeirra kirkna sem þar
stóðu.
Birgir ísleifur Gunnarsson,
menntamálaráðherra, sagði það
sérstaklega ánægjulegt að sjá
þetta verk komið á bók. Hann
kvað það ekki réttnefni að kalla
bókina skýrslu því hér væri á ferð-
inni óvenjulega glæsilegt verk og
Frá kynningu á útgáfu bókar um fommiiyarannsóknir i Skálholti. Frá vinstri: Sverrir Hermanns-
son, fyrrverandi menntamálaráðherra, Birgir ísleifur Gunnarsson, menntamálaráðherra, Jón Steff-
ensen, prófessor, frú Halldóra Eldjám, dr.Sigurbjöm Einarsson biskup, Hörður Ágústsson, listmál-
ari og formaður Hins íslenzka fornleifafélags, og Sverrir Kristinsson forstjóri bókaútgáfunnar
Lögfoergs.
sönnun fyrir fomri heimild. Sjálf
opnun kistunnar fór ekki fram fyrr
en við hátíðlega athöfn og þá kom
þetta steypiregn."
Bókin er gefín út af bókaútgáf-
unni Lögbergi í samvinnu við Þjóð-
minjasafn íslands. í ávarpi Harðar
Ágústssonar, listmálara og for-
manns Hins íslenska fomleifafé-
lags, lýsti hann aðdraganda útgáf-
unnar en leitað var til Sverris
Kristinssonar, forstjóra bókaút-
gáfunnar Lögberg, um að hann
tæki að sér útgáfu Skálholtsrann-
þeim til sóma sem að útgáfunni
stóðu.
Bókin er 228 bls. að stærð og
er henni skipt í tíu kafla. Fremst
er ávarp dr. Sigurbjöms Einars-
sonar biskups, en undir hans for-
ystu átti Skálholtsfélagið frum-
kvæði að uppgreftrinum í Skál-
holti. Þór Magnússon fylgir bók-
inni úr hlaði og • rekur stuttlega
aðdraganda að uppgreftrinum. í
formála Harðar Ágústssonar, sem
sá um útgáfu bókarinnar og hann-
aði, minnist hann dr. Kristjáns
Morgunblaðið/Þorkell
Birgir ísleifur Gunnarsson, menntamálaráðherra, dr. Sigurbjörn
Einarsson biskup, Jón Steffensen prófessor og dr. Jóhannes
Nordal, seðlabankastjóri, virða fyrir sér bagal Páls biskups Jóns-
sonar í Skálholti og aðra gripi er komu í ljós við fomleifagröftinn
í Skálholti á árunum 1954 til 1958.
síðan midaldakirkjunnar og lýsir
kirkjubyggingunum. Kaflanum
fylgja mörg ítarleg kort af kirkju-
grunnunum auk ljósmynda frá
uppgreftrinum.
Þá tekur við kafli, þar sem Dr.
Kristján fjallar sérstaklega um
undirganginn, er lá milli dómkirkj-
unnar í Skálholti og bæjarhúsanna
og fomar heimildir geta um. í fom-
gripaskrá er lýsing á 540 munum
sem fundust við uppgröftinn og
hvar þeir fundust. Fylgja með
myndir af mörgum þeirra og má
þar nefna silfureski Þórðar Þor-
lákssonar biskups, kristlíkneski af
róðukrossi, glerrúðubrot úr skraut-
glugga, fingurhringir, glerperlur
og táknmyndir.
í sérstökum kafla er lýsing dr.
Kristjáns á legstöðum með sögu-
legu yfirliti um grafir í Skálholts-
kirkju, greftrunarskilyrði, lýsing á
legstöðum ásamt kortum yfir þá.
Þá tekur við annar kafli éftir dr.
Kristján, um „Gröf Páls biskups
Jónssonar". Er þar rakin fundar-
saga steinþróar Páls biskups, og
er stuðst við heimildir úr dagbók
höfundar. Fylgja kaflanum teikn-
ingar og ljósmyndir af þrónni.
Lokakafli bókarinnar er eftir
Jón Steffensen prófessor og er þar
að finna skrá um líkamsleifar í
gmnni dómkirknanna. Er sérstak-
ur kafli um bein Páls biskups og
annarra tilgreindra manna ásamt
myndum af beinunum. Má þar
nefna mynd af hauskúpu Páls bisk-
ups og Jóns biskups Vídalín. Aft-
ast er ættartafla, er sýnir ættar-
tengsl þeirra sem grafnir voru
vestan klappar í Skálholtskirkju.
Eldjáms og rekur þátt hans í upp-
greftrinum.
Saga rannsóknanna
Meginhluti bókarinnar er eftir
Dr. Kristján og rekur hann í fyrsta
kafla sögu rannsóknanna og getur
þeirra sem þar komu við sögu. Þá
tekur við kafli eftir Hákon Christie
arkitekt og fomleifafræðing og
fjallar hans kafli um þær kirkjur
í Skálholti sem þar hafa staðið.
Fyrst getur hann Brynjólfskirkju,
Verður staðar-
haldari í Viðey
Fyrirhugað að taka
upp reglulegt helgi-
hald í Viðeyjarkirkju
SÉRA Þórir Stephensen dóm-
kirkjuprestur hefur fengið árs-
leyfi frá störfum til að gegna
nýstofnuðu embætti staðarhald-
ara í Viðey. Sr. Þórir mun taka
við starfinu með vorinu en nú er
unnið að uppbyggingu útvistar-
svæðis í eyjunni og lagfæringum
á húsum þar. Borgarráð sam-
þykkti á fundi sinum sfðastliðinn
þriðjudag að ráða sr. Þóri i starf-
ið.
Sr. Þórir sagði í samtali við Morg-
unblaðið að með nafngift hins nýja
embættis væri verið að nýta gamalt
heiti, sem haft var um menn sem
héldu kirkjustaði fyrr á árum, en
Viðey er nú annexía frá Dómkirkj-
unni í Reykjavík. f starfi sfnu sem
staðarhaldari myndi hann í samráði
og samvinnu við borgaryfirvöld hafa
umsjón með þeirri starfsemi sem
fyrirhuguð er í Viðey, það er upp-
byggingu útivistarsvæðis, umsjón
með Viðeyjarstofu, þar sem fyrir-
hugað er ráðstefnuhald og veitinga-
rekstur og svo messuhald í Viðeyjar-
kirkju, en áformað er að þar verði
aftur tekið upp reglulegt helgihald í
framtíðinni.
Sr. Þórir sagði að ekki væri ólík-
legt að kirkjan í Viðey yrði eftirsótt
við hvers konar helgiathafnir svo sem
skímir og giftingar og sem prestur
myndi hann þá þjóna þar við slíkar
athafnir auk þess að messa ásamt
dómkirkjuprestum. Að öðru leyti
væri ekki hægt að segja nákvæmlega
fyrir á þessu stigi í hverju hið nýja
starf staðarhaldara yrði fólgið,
tfminn myndi leiða það f ljós.
Séra Þórir Stephensen.
Frá Viðey. Áformað er að taka upp reglulegt helgihaldi í kirkjunni
og í Viðeyjarstofu er fyrirhugað að koma á ráðstefnuhaldi og veit-
ingarekstri.
Flugleiðir tengj-
ast „Amadeus“
FLUGLEIÐIR hafa ákveðið að gerast aðili að upplýsinga- og dreifing-
arkerfinu Amadeus og eru viðræður að hefjast við forráðamenn
fyrirtækisins með það fyrir augum. Er gert ráð fyrir að rekstur
Amadeus kerfisins hefjist í júli 1989.
Amadeus var stofnað í júní á
sfðasta ári af SAS, Air France,
Lufthansa og Iberia til þess að þróa
og starfrækja alþjóðlegt upplýs-
inga- og dreifingarkerfi fyrir flug-
félög, ferðaskrifstofur og aðra í
ferðaþjónustunni. Fyrirtækið var
stofnað í kjölfar þess að Evrópu-
samband flugfélaga ákvað að
kanna hvort það væri hagkvæmur
kostur að þróa sameiginlegt dreif-
ingarkerfi í Evrópu til mótvægis
við bandarísk kerfí, sem vom mun
fullkomnari en þau sem fyrir voru
í Evrópu. Samkomulag tókst ekki
og voru tvö fyrirtæki stoftiuð. Hitt
fyrirtækið heitir Galileo.
Telja Flugleiðir hagkvæmara að
tengjast Amadeus kerfínu þar sem
það er mun útbreiddara en Galileo
á helstu ákvörðunarstöðum þeirra
og er auk þess stærra.
Á fundi með fréttamönnum þar
sem möguleikar Amadeus kerfísins
voru kynntir kom fram að öll flug-
félög sem aðild eiga að þessu kerfí
verða jafnrétthá í sambandi við að
koma fram á tölvuskjá þegar upp-
lýsinga er leitað. Ef dæmi er tekið
um mann sem ætlar að komast á
milli ákveðinna staða á ákveðnum
tíma getur ferðaskrifstofa kallað
fram hvaða flug standa til boða á
þessum tíma. Þá eiga að koma fram
öll möguleg flug á skjáinn samtím-
is. Einnig er hægt að fá fram upp-
lýsingar um ódýrustu flugfargjöld-
in.
Sigurður Helgason forstjóri
Flugleiða sagði að allar upplýsingar
væru ferðamönnunum að kostnað-
arlausu og enginn stofnkostnaður
fylgdi því að tengjast kerfinu.
Stofnkostnaðurinn verður greiddur
niður með notkunargjaldi sem not-
endur kerfisins greiða fyrir hveija
bókun. Þetta yrði því enginn auka-
kostnaður þar sem þessi kostnaður
er þegar fyrir hendi hjá þeim sem
sjá um ferðaþjónustu.
Sigfús Erlingsson framkvæmda-
stjóri markaðssviðs Flugleiða sagði
að Amadeus kerfið ætti eftir að
auðvelda mjög að koma þjónustu
Flugleiða á framfæri erlendis svo
og allri íslenskri ferðaþjónustu.