Morgunblaðið - 03.08.1988, Blaðsíða 54

54
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. ÁGÚST 1988
Ungur Blöndósingur segirfrá útilegu í Asíu: n. hiuti
Gestir Khomeinis
eftirRóbert Víði
Gunnarsson
Tyrkland
Það var kominn 14. nóvember,
við vorum komin inn í Tyrkland
og nú var sótt á brattann. Lötur-
hægt mjakaðist hinn aldni og þung-
hlaðni Bedford-trukkur um fagurt
Qallalandslag’, upp á Kappadosíu-
hálendið í átt til Görreme-svæðisins
skammt frá smáborginni Kaiseni.
Göreme er frægt í sögunni sem
síðasti viðkomustaður krossfa-
ranna áður en þeir lögðu til orrustu
við múhameðstrúarmenn. En það
sem gerir svæðið svo sérstakt sem
það er, er þó frekar mjög sérkenni-
legt landslag og ennþá sérkenni-
legri byggingastíll sem þar hefur
tíðkast í aldaraðir. Þama hefur
fólk nefnilega höggið stórt þorp í
ávala sandsteinskletta, jafnvel gert
heil þorp neðanjarðar og í sjálfum
Göremedal, sem er agnarlítill, eru
70 kirkjur frá tímum krossferðanna
höggnar í berg en á svæðinu öllu
eru þær næstum 400 af ýmsum
stærðum.
Við komuna til Göreme fórum
við í tyrkneskt baðhús til að skola
af okkur ferðarykið í unaðslegu
tyrknesku gufubaði og okkur til
óblandinnar ánægju komumst við
að því að karlinn sem rak baðhúsið
tók að sér að þvo fot. Næstum all-
ir skildu eftir föt til að láta þvo
og hugsuðu með ánægju til þess
að hafa aftur hrein föt að vera í.
En sú ánægja fékk skjótan og
skelfílegan endi. Þegar við sóttum
fötin aftur næsta dag kom í ljós
að karlinn hafði álíka mikla þekk-
ingu á fataþvotti og ég hef á kjam-
eðlisfræði. Fötin voru nefnilega öll
skreytt hinum fjölbreytilegustu
flekkjum í öllum stærðum og ýms-
um litum og flest höfðu að auki
dökka ryðrönd eftir jámvír sem
karlinn hafði hengt þau á til þerr-
is. Og ekki bætti úr skák að þau
voru skítugri en nokkru sinni fyrr.
Það var því grátur og gnístran
tanna þegar fötin voru sorteruð,
en það snerist reyndar upp í hina
bestu skemmtun þegar við fómm
að bera saman og keppa um hver
ætti nú skrautlegustu flíkumar.
Það var stelpa frá Nýja Sjálandi
sem var ótvíræður sigurvegari, eft-
ir þetta var hún til fara eins og
illa skreytt jólatré.
Eftir náðuga og skemmtileg
daga í Göreme tók við kaldasti og
erfíðasti sólarhringur ferðarinnar.
Upp úr hádegi þann 17. nóvember
var ekið af stað og ekið allan dag-
inn og alla nóttina og eftir því sem
austar dró varð stöðugt kaldara,
bíllinn hrímaði að innan og það var
ekki auðvelt að festa blund þó við
pökkuðum okkur inn í svefnpok-
ana. Þegar birti að morgni blasti
við hvít jörð svo langt sem augað
eygði og áfram var haldið fram á
miðjan dag þar til við komum til
þorpsins Dogu Bayzit, 26 klukku-
stundum ertir að við fórum frá
Göreme. í þessu litla og vinalega
Kúrdaþorpi við rætur Araratíjalls,
var höfð næturdvöl á góðu hóteli
og safnð orku áður en við lögðum
til orrustu við íranska landamæra-
kerfiskalla.
íran
Það var ekki eins mikið vesen
að fara yfír landamærin og við
höfðum búist við, aðeins endalaus
bið meðan kerfískallamir veltu
vöngum yfír vegabréfunum okkar.
í nokkra klukkutíma biðum við í
sal sem var nokkurs konar einskis-
mannsiand. Úr honum voru tvennar
dyr hvor á móti annarri, aðrar lágu
til Tyrklands, hinar til Iran og yfír
dyrunum horfðust í augu þeir Kho-
meini æðstiprestur og Ozal Tyrk-
landsforseti. Eftir átta klukkutíma
bið eftir tveim vegabréfaskoðunum,
tveim tollskoðunum, lögreglust-
impli og að lokum eftir afgreiðslu
í banka, þar sem við vomm neydd
tii að skipta 150 dollumm á tífalt
lægra gengi en fæst á svörtum
markaði, var okkur hleypt inn í
Iran. En við voram þó ekki laus.
Fyrsta klukkutímann í íran vomm
við stoppuð á nokkurra mínútna
fresti og tveir til þrír hermenn
komu upp í bílinn, rótuðu í nokkmm
töskum, litu á einn eða tvo passa
(stundum á hvolfí) og létu okkur
svo fara. Mér var illa bmgðið eitt
skiptið sem við voram stoppuð.
Ijaldinu var svipt upp og í bjarma
frá eldi sem logaði viðp vegabrún-
ina sáum við tvö böm, stráka ekki
eldri en fímmtán ára, með hjálma
á höfði, miða vélbyssum upp í bílinn
og mér varð hugsað til þess með
óhug að það væri nú ekki langt
síðan þessum strákum þótti ekkert
eðlilegra en að salla hver annan
niður í kábojleik. Hvað skyldi nú
þurfa mikið tilefni til að þeir sýndu
mátt sinn og megin og létu byss-
umar tala?
Nú tók við önnur sólarhrings
keyrsia til borgarinnar Esfahan,
bæði vegna þess að vesturhluti íran
ku vera lítt áhugaverður og svo
skildist okkur að Khomeini væri
ekkert hrifínn af því að hafa túr-
ista út um allt, hann vill bara hafa
þá á einum stað, þ.e. í Esfahan. í
Esfahan var gist á fímm stjömu
hóteli, sem mun vera fyrrverandi
keisarahöll og ber það fyllilega með
sér í öllu nema verðinu, tveggja
manna herbergi kostar 200 krónur.
Á 16. öld var sagt um Esfahan
að hún væri hálfur heimurinn.
Hvort það er satt og rétt skal ég
ekki segja um, en það er hins veg-
ar rétt að þar var háborg hins
múslimska heims og einkum þó
múslimskrar byggingalistar. Þarna
vom reistir nokkrar moskur, sem
þóttu öllum öðmm glæstari, og
tvær glæsilegar brýr jrfir ána
Zaindeh, önnur fyrir keisarann og
hans fjölskyldu en hin fyrir almúg-
ann. Borgin er öll mjög hrein og
snyrtileg og þar em fallegir skraut-
garðar þar sem námsmenn sitja og
lesa í skólabókunum en Esfahan
er mesta skóla- og menningarborg
írans.
Andrúmslofið þama kom okkur
mjög á óvart, við höfðum búist við
því að þama væri allt svo stíft og
strangt og jafnvel fjandsamlegt í
garð vesturlandabúa, en það var
öðra nær. Fólkið var sérsaklega
glaðvært og létt og borgin nokkuð
vestræn, hún hefur sína hamborg-
arastaði og verslunargötur og okk-
ur þótti merkilegt að sjá í verslun-
um sokka með mynd af Rambó.
Við tókum líka eftir því að íranir
taka ekki alvarlega hina broslegu
tilburði yfírvalda til að æsa í fólki
hatur á Bandaríkjunum. Til þessa
era til dæmis hengdar upp á götum
úti stórar og ógnvekjandi- myndir
af Ronald Reagan með blóðugan
hníf í hendi, gefín út frímerki með
slagorðinu „Hemám Banda-
rílqanna, njósnabælisins“ og á með-
an við vomm þama var haldinn
þar svokallaður „Dauði yfír Banda-
ríkjunum-“ dagur þar sem fyrst og
fremst var höfðað til bama. En þó
að fólk taki þetta ekki alvarlega
þá er það greinilega hrætt við
stjómvöld og útsendara þeirra. Það
var til dæmis eitt kvöldið að tveir
ungir hermenn gáfu sig á tal við
okkur á hótelinu til að forvitnast
um hvemig þeir gætu gerst
pólitískir flóttamenn á Vesturlönd-
um. Þeir vom búnir að fá nóg af
klerkastjóminni og orðnir fullsadd-
ir af því að beijast í tilgangslausu
og heimskulegu_ stríði og vom að
ráðgera flótta. Út frá þessu fómm
við að tala um stjómmálaástand í
landinu, þeir töluðu í hálfum hljóð-
um og sussuðu á okkur í hvert sinn
sem einhver gekk hjá því það getur
hver sem er verið útsendari leyni-
þjónustunnar og þeir sögðust
myndu lenda í fangelsi ef heyrðist
til þeirra. Það fór ekki hjá því að
ég sæi í nýju ljósi hvað það em
mikil forréttindi að búa við lýðræði
og frið og að njóta sjálfsagðra
mannréttinda og frelsis, og skítt
með alla verðbólgu og meinta „fá-
tækt“ á íslandi.
Þessir ljúfu dagar í Esfahan tóku
enda, við kvöddum lúxushótelið
okkar með támm og ókum af stað
Vefarinn mikli frá Kasmír.
í átt til landamæranna að Pakistan.
Ég verð að segja það að austur-
hluti íran er ekki áhugaverður,
séður úr bílglugga, iitlaus flatn-
eskja með litlum tilbrigðum. Við
ókum með hinum hefðbundnu mat-
ar- og klósettstoppum að landa-
mæmnum og komumst hratt og
auðveldlega í gegn. Á landamæra-
stöðinni tók ég eftir áletmn á vegg
sem sagði: „Allt sem við viljum em
alheimsjrfirráð Muhameðstrúar-
manna." Hógvær ósk það.
Pakistan
Af rennisléttum, malbikuðum
vegum Iran vom allmikil viðbrigði
að fara út í algerar auðnir og veg-
leysur Baluchistan-héraðs í Pakist-
an. Við ókum nokkrar klukku-
stundir, eftir vegum sem minntu á
verstu íslenska Qallavegi, án þess
að sjá nokkur merki mannabyggða
önnur en örfá lágreist hreysi þeirra
hirðingja sem héraðið byggja. Und-
ir kvöldið settum við upp tjöld í
miðri eyðimörkinni þar sem við
þjuggumst ekki við að vera ónáðuð
af forvitnum heimamönnum. En
viti menn, yfír eina sandölduna, í
Qarska, komu röltandi í rólegheit-
um, nokkrar toginleitar mannvemr
í hnésíðum kyrtlum og víðum poka-
buxum með litlar, flatar húfur
skrejrttar ótalmörgum örlitlum
speglum. Þetta var fólk úr agnar-
litlu þorpi um kílómetra í burtu,
komið til að horfa á þessa skrítnu
útlendinga gera sig að fíflum. Fólk-
ið kom gangandi með hendur fyrir
aftan bak (einkenni Baluchistana)
og settist á hækjur sér (annað ein-
kenni Baluchistana), sumir við
matartjaldið, aðrir við varðeldinn.
í rúman klukkutíma sat fólkið svo
nánast uppí okkur og starði í for-
undran og benti og hló mikið. Síðan
stóð það upp, setti hendur aftur
fyrir bak og rölti af stað útí eyði-
mörkina, rejmslunni ríkara og birgt
fyrir næstu mánuði af sögum af
þessum biluðu útlendingum.
Og áfram var haldið, í gegnum
auðnina, í átt til borgarinnar Qu-
etta. Á leiðinni komum við til smá-
bæjar þar sem við ollum svo mikl-
um usla og írafári og vöktum svo
mikla athygli að bæjarbúar hafa
áreiðanlega tekið upp nýtt tímatal
sem miðast við „daginn sem útlend-
ingamir komu.“
Árið 1935 varð í Quetta stór
jarðskjálfti sem jafnaði borgina við
jörðu og þar em því engar bygging-
ar eldri en 53 ára gamlar og engar
sögulegar minjar. En litskrúðugt
mannlífið bætir það fyllilega upp,
karlmennimir flestir fíilskeggjaðir
og sérkennilega langleitir, ýmist
með túrban eða lítinn, flatan hatt,
konumar huldar frá toppi til táar
í hvítum eða svörtum kuflum svo
ekki sást einu sinni í andlitið. Far-
artæki em af ýmsum toga, einstaka
bíll, hesta- og asnakermr, en
skemmtilegastir em hinir svoköll-
uðu riksjáar, sem em yfírbyggðar,
þriggja hjóla vespur. Þær gegna
hlutverki leigubfla og era þaktar
alls kyns skrauti og glingri svo þær
verða hið mesta augnakonfekt og
skemmtun á að horfa, þar sem þær
skjótast um í mannþrönginni
sneggstar allra farartækja vegna
smæðar sinnar.
Eftir því sem austar dró gaf
eyðimörkin eftir og landið varð
smám saman grænna jrfír að líta,
í stað hinna toginleitu Baluchistana
vom það kringuleitir Punjabar sem
horfðu á eftir okkur í fomndran
og á fímmta degi í Pakistan komum
við af hróstmgri hásléttunni niður
í hinn raka, gróðursæla og mjög
svo þéttbýla Indusdal. Okkur bar
hægt jrfír vegna þess hve vegimir
em slæmir og einn morguninn fest-
ist bíllinn í sandflagi. Það kostaði
okkur mikið basl og erfíði og ýms-
ar tilfæringar að losna og vakti
geypilega kátínu meðal heima-
manna. En það hafðist fyrir rest
og við komumst til borgarinnar
Lahore við landamærin að Indlandi.
Á meðan við vomm í Lahore
vom þingkosningar í landinu. Á
kosningadaginn sáust hópar manna
ganga um götur hrópandi slagorð
og mönnum var greinilega nokkuð
heitt í hamsi og einu sinni sáum
við rútu fulla af gráklæddum lög-
reglumönnum með byssur, kylfur
og glerskildi, svipað og stundum
sést í óeirðafréttum í sjónvarpinu.
Um kvöldið heyrðum við svo óljósan
orðróm um bardaga í borginni og
að einhveijir hefðu verið drepnir.
Næsta dag nefndi ég þetta við tvo
pakistanska stráka sem við hittum
og spurði hvort þetta væri rétt.
Svarið sló mig mjög: „Auðvitað
vom nokkrir drepnir,". sagði annar
þeirra, „þetta vom nú kosningar."
Það var kominn desember og
handan móðucnar sem lá í loftinu
biðu undur Indlands.
Indland
Eftir heilan dag á landamæmn-
um lá leið okkar fyrst til Kasmír.
Við fómm með herfylgd, að nætur-
lagi, norður í gegnum hið ófriðlega
Punjab-hérað, til Jammu-héraðs. í
Jammu var okkur sleppt lausum
og áfram var ekið um iðgræna og
skógivaxna fótstalla Himalaja-
fjalla. Hátt jrfir svifu emir vængj-
um þöndum en meðfram veginum
Kalt morgunverðarborð í Austur-Tyrklandi.