Morgunblaðið - 31.01.1989, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. JANÚAR 1989

Útgefandi
Framkvœmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
BjörnJóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mónuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið.
„Varhugaverð
þróun“
Ræða George Bush
Bandaríkjaforseta við embættistökuna:
Vilji okkar er sterk-
ari en vandinn
sem við er að glíma
Fram hefur komið“ segir
í forsíðufrétt Alþýðu-
bíaðsins sl. laugardag, „að í
tillögum forsætisráðherra um
efnahagsaðgerðir felist aukin
miðstýring í vaxta- og peninga-
málum, m.a. á þann veg að
færa vaxtaákvarðanir aftur til
Seðlabanka og beita handafli
til að niðurfæra vexti. Þá felst
í tillögunum, samkvæmt heim-
ildum Alþýðublaðsins, að beita
áframhaldandi hörðu verðlags-
eftirliti, þegar svokallaðri verð-
stöðvun lýkur".
Er samstaða í ríkisstjóminni
um þá efnahagsstefnu sem
Steingrímur Hermannsson,
forsætisráðherra, hefur sett
fram í tillögum sínum? Hver
et til að mynda skoðun Jóns
Sigurðssonar, fagráðherrans
sem fer með viðskipta- og
bankamál? Alþýðublaðið spyr
hann „hvort það sé stefna ríkis-
stjómarinnar að hverfa frá
frjálsræði í vaxta- og verðlags- *
málum til aukinnar miðstýring-
ar?“ Hann svarar:
„Það er vont að framlengja
tímabundnar ráðstafanir með
samskonar eða náskyldum ráð-
stöfunum, því það er ekki tíma-
bundið sem varir. Ég vara því
frekar við slíkum vinnubrögð-
um.“ Viðskiptaráðherra hnykk-
ir síðan á gagnrýni sinni:
„Ég held því statt og stöðugt'
fram, að það sé aðall jafnaðar-
stefnu í nútíma þjóðfélagi, að
beita ftjálsræði í atvinnu- og
efnahagsmálum og markaðs-
lausnum þar sem þær eiga við,
til þess að standa straum af
öflugu velferðarríki og jöfnun
lífskjara. Þetta séu alls ekki
andstæð atriði, heldur styðji
hvert annað. Menn eiga ekki
að stefna að samþjöppun valds-
ins nema alveg hreint við sér-
stakar aðstæður, — þegar ekki
verður hjá því komizt."
Það er sum sé skoðun fag-
ráðherra bankamála „að aukin
miðstýring í vaxta- og peninga-
málum væri varhugaverð þró-
un“. Tillögur forsætisráðherra
standa hinsvegar til slfkrar þró-
unar. Ágreiningur sá, sem hér
kemur fram, er aðeins eitt
dæmi af mörgum um sundur-
lyndið á stjómarheimilinu.
Ummæli viðskiptaráðherr-
ans þess eftiis „að beita eigi
ftjálsræði í atvinnu- og efna-
hagsmálum ... til þess að
standa straum af öflugu vel-
ferðarríki og jöfnun lífskjara",
eru einkar athyglisverð. Það
vóru viðhorf af þessu tagi, sem
byggðu brú þjóðmálasamstarfs
yfir til Sjálfstæðisfiokksins á
árum viðreisnar (1959-71). Þau
eiga greinilega enn hljómgrunn
í Alþýðuflokknum, þrátt fyrir
skoðanalegt landshomaflakk á
rauðu ljósi hin síðustu misserin.
Viðreisnarstjómin beitti
„fijálsræði í atvinnu- og efna-
hagsmálum og markaðslausn-
um þar sem þær áttu við“.
Höft og miðstýring véku fyrir
hliðstæðri starfsaðstöðu fólks
og fyrirtækja og bezt hefur
gefízt annars staðar á Vestur-
löndum. Þá tókst að styrkja
rekstrarstöðu atvinnuveganna,
efla þjóðarbúskapinn og auka
svo þjóðartekjur, að hægt var
„að standa straum af öflugu
velferðarríki og jöfnun
lífskjara". Þessvegna er ástæða
til að taka undir viðvörunarorð
Jóns Sigurðssonar, þau er hann
mælir gegn miðstýringu, sam-
þjöppun valdsins og höftum á
atvinnustarfsemi í landinu.
Eftir lifír aðeins ein vika af
þinghléi, sem stjómarflokkam-
ir tóku sér til að ná saman um
einhvers konar efnahagsað-
gerðir. Engu að síður ríkir enn
mikill ágreiningur þeirra á
milli, einkum um vaxta- og
verðlagsmál, sem og gengis-
mál. í raun hafa stjómarflokk-
amir ekki enn náð saman um
sljómarstefnu, hvað þá fram-
kvæmd stjómarsteftiu, í mikil-
vægum þjóðmálum. Hliðarvið-
ræður við Borgaraflokkinn
hafa ekki dregið úr ágreiningn-
um á stjómarheimilinu.
Ríkisstjómin er á flæðiskeri
stödd, umlukin sjóum sundur-
ljmdis. Vera má að henni takizt
að tjasla sama, á síðustu
stundu, einhverskonar hrófa-
tildri „samkomulags" um efna-
hagsaðgerðir, jafnvel að beija
í brestina með Borgaraflokkn-
um. Tengibandið yrði þá óttinn
við kosningar. En það hrófa-
tildur, ef til verður, hýsir vart
sjónarmið viðskiptaráðherrans
um „frjálsræði í atvinnu- og
efnahagsmálum og markaðs-
lausnir". Hætt er við þar sitji
höftin á fleti, miðstýring og
samþjöppun valdsins. Eða með
öðrum orðum flest það sem
fagráðherra viðskiptamála tel-
ur efnivið í „varhugaverða þró-
un“.
GEORGE Bush tók við
embætti sem 41. forseti
Bandaríkj anna föstu-
daginn 20. janúar
síðastliðinn. Eftir að
hafa svarið embættis-
eiðinn á veröndinni £yr-
ir framan þinghús
Bandaríkjanna flutti
hann ræðu þá, sem hér
birtist í heild.
Herra forseti Hæstaréttar, herra
forseti, Quayle varaforseti, Mitch-
ell öldungadeiidarþingmaður,
Wright þingforseti, Dole öldunga-
deildarþingmaður, Michel fulltrúa-
deildarþingmaður, samborgarar
mínir, nágrannar og vinir.
Meðal okkar er maður sem öðl-
ast hefur varanlegan sess í hjörtum
okkar og sögu Bandaríkjanna.
Reagan forseti, fyrir hönd þjóðar-
innar vil ég þakka yður fyrir öll
þau stórkostlegu afrek sem þér
hafið unnið fyrir Bandarfkin.
Eiðurinn, sem ég sór hér á und-
an, er nákvæmlega eins og sá er
George Washington sór fyrir 200
árum. Biblfan sem ég lagði hönd
á er sú sama og hann lagði hönd
á. Það er rétt að minning Washing-
tons sé í huga okkar nú, ekki ein-
göngu vegna þess að tvær aldir
eru frá þvf að hann var settur inn
í embætti heldur vegna þess að
Washington er faðir þjóðarinnar.
Ég hygg að hann myndi gleðjast
með okkur í dag við þessi tímamót
þvf að ákveðin staðreynd er öllum
ljós; við byggjum enn á 200 ára
gömlum arfi.
Við erum hér á fremstu verönd
lýðræðisins, þar sem við eigum
auðvelt með að ræða saman eins
og góðir nágrannar og vinir. Á
þessum degi er þjóðin sameinuð,
öllum ágreiningsefnum sópað til
hliðar um stund.
Fyreta gjörð mín í embætti for-
seta verður að fara með bæn. Ég
bið ykkur að lúta höfði. Himneski
faðir, við hneigjum höfuð okkar
og þökkum þér kærleika þinn. Þigg
þú þakklæti okkar fyrir þann frið
sem umlykur þennan dag og sam-
eiginlegt traust okkar sem eykur
lfkumar á að friður haldist. Stjrrk
þú okkur f starfí fyrir þig, lát okk-
ur gaumgæfa og virða vilja þinn
og geyma þessi orð í hjörtum okk-
ar. Lát okkur nota valdið til að
hjálpa fólki - því að okkur er ekki
gefíð valdið til að hefja okkur sjálf
á stall eða láta tigna okkur. Valdi
er aðeins beitt af réttlæti sé það
notað f þágu fólksins. Drottinn,
hjálpa þú okkur að muna þetta.
Amen.
Björtframtíð
Er ég nú stend frammi fyrir
ykkur og tek við embætti forseta
er framtfðin auðug af fyrirheitum.
Við lifum á tfmum friðar og vel-
megunar. En við getum bætt um
betur.því að nú blása nýir vindar
og heimurinn virðist genginn í
endumýjun Iffdaga sem helgaðir
eru frelsinu. Ef til vill er ekki búið
að hrinda öllum einræðisherrum
af stalli en ljóst er að enginn dáir
þá lengur í hjarta sínu.
Dagar alræðisins eru senn taldir
- fomeskjulegar hugmyndir þess
hiynja nú eins og sölnað lauf af
gömlu, lffvana tré. Ferekur vindur
blæs og þjóð sem bergt hefur bik-
ar frelsisins er nú reiðubúin að
láta hendur standa fram úr ermum.
Bijóta þarf nýtt land og vinna
nýjar dáðir. Stundum virðist okkur
framtíðin vera þoku hulin. Við
bfðum í von um að létti til svo að
við getum ratað rétta leið. En nú
virðist sem við getum gengið hindr-
unarlaust á braut framtfðarinnar.
Miklar þjóðir halda nú f lýðræði-
sátt á vit frelsis. Karlar og konur
um allan heim láta nú hið frjálsa
markaðskerfí vísa sér leiðina til
velmegunar.
Alls staðar er barist fyrir tján-
ingarfrelsi og frjálsri hugsun;
helstu vörðum á veginum til þeirr-
ar andlegu og siðferðislegu full-
nægju sem aðeins frelsið getur
veitt okkur.
Við vitum hvað ber árangur. Það
er frelsið. Við vitum hvað á rétt á
sér. Það er frelsið.
Við vitum hvemig á að tryggja
réttlátara og auðugra líf fyrir allt
mannkyn; með frjálsum markaði,
frjálsri tjáningu, málfrelsi, frjáls-
um kosningum og athafnafrelsi
sem ríkisvaldið verður ekki fiötur
um fót.
í fyreta sinn á þessari öld, ef
til vill f fyrsta sinn í sögunni, þurf-
um við ekki að finna upp nýtt
stjómarfyrirkomulag, þurfíim ekki
að skeggræða fram á nótt kosti
og ókosti hinna margvíslegu
stjómkerfa. Við þurfum ekki að
leita réttlætis hjá krýndum ein-
völdum. Við þurfum aðeins að
gæta þess sjálf.
Gjörðir okkar verða að byggjast
á því sem við vitum. Leiðsögn mín
verður sú von sem túlkuð var af
dýrlingi með orðunum: „Samstaða
um þau mál sem mestu skipta, flöl-
breytilegar skoðanir á þvf sem er
mikilvægt en víðsýni og skilningur
í öllum málum."
Hvert stefinum við?
Bandaríkjamenn eru nú stolt,
fíjáls þjóð, heiðarleg og þjóðrækin,
þjóð sem hlýtur að unna landi sfnu
hugástum. Innra með okkur vitum
við, þótt við flíkum því ekki, að
meira býr að baki þessu landi en
augað nemur og styrkleiki okkar
er nýttur í þágu góðs málstaðar.
En höfum við tekið breytingum
sem þjóð? Erum við gagntekin af
efnislegum gæðum, metum við
ekki starfsheiður og fómarlund
sem skyldi? Vinir mínir, eignir
okkar eru ekki upphaf og endir
alls í tilveru okkar. Þær eru ekki
takmarkið með lífí okkar. í hjörtum
okkar vitum við hvað raunverulega
skiptir sköpum. Við megum ekki
láta þar við sitja að arfieiða böra
okkar að stærri bíl, hærri banka-
innistæðu. Vonandi tekst okkur að
gera þeim ljóst gildi sannrar vin-
áttu, umhyggju foreldra, hvað það
merkir að skilja svo við heimili sitt,
nágrenni og borg að það sé betra
en áður.
Og hvere konar eftirmæla æskj-
um við af hendi samferðafólks
okkar? Þeirra að framalöngun okk-
ar hafí verið sterkari en nokkurra
annarra umhverfís okkur? Eða vilj-
um við að okkar verði minnst
vegna þess að við drápum við fæti
til að spyija um lfðan sjúks baras
og létum falla nokkur hlýleg orð?
Hvorki forseti né ríkisstjóm geta
kennt okkur að minnast þess hvað
hafí mesta þýðingu í lífinu. En
kjörinn leiðtogi þjóðarinnar verður
eftir bestu getu að leggja sitt af
mörkum til þess að þeim hljóðlátu
sigrum sem gott hjartalag og sál-
argöfgi vinna verði fagnað meir
en þeim sem gull og glæsiklæði
hafa áorkað.
Mýkrídrættir
Bandaríska þjóðin sýnir aldrei
fyllilega sitt rétta andlit nema hún
beijist fyrir göfugum hugsjónum.
Við eigum f slíkri baráttu nú.
Markmið hennar er að mýkja
drættina f ásjónu þjóðfélags okkar
og vinna að bættum heimi.
Vinir mfnir, við höfum verk að
vinna. Huga þarf að þeim sem
ekkert heimili eiga, þeim sem ráfa
um í reiðileysi. Sum böm skortir
allt, ástúð jafnt sem eðlilega um-
hirðu. Til eru þeir sem ekki geta
losnað undan þrældómsoki ffkni-
efna, fátækraframfærelu eða þess
vonleysis sem ríkir í skuggahverf-
um stórborganna.
Beijast þarf gegn skelfilegum
glæpum á götum stórborganna.
Hjálpa þarf ungum konum sem
bera undir belti böm er þær geta
ekki veitt umhyggju og munu jafn-
vel ekki elska. Þær þarfíiast um-
hyggju okkar, leiðsagnar og
fræðslu - en við óskum þeim bless-
unar fyrir að taka lífíð fram yfír
dauðann.
Eitt sinn var lausnin talin sú að
beita almannafé til að útrýma öll-
um slíkum vandamálum. En við
höfum komist að raun um að svo
er ekki og hvað sem því líður þá
eru flárhag okkar takmörk sett.
Vinna þarf bug á hallarekstri ríkis-
ins. Vilji okkar er sterkari en flár-
hagurinn en viljann má að sönnu
ekki skorta. Við munum taka erfíð-
ar ákvarðanir, gæta að því hvað
við höfum til umráða og hugsan-
lega nýta fé með öðrum hætti en
áður - við munum taka tillit til
raunverulegrar neyðar og gæta
skjmsemi og öryggis. Og sfðan
munum við gera það sem er skyn-
samlegast af öllu. Við munum leita
til þeirrar uppsprettu sem aldrei
þver, ekki einu sinni á neyðartím-
um; - góðvildar og hugrekkis
bandarísku þjóðarinnar.
Ég á við nýtt hugarfar um-
hyggju fyrir kjörum annarra - nýj-
an þrótt og snerpu þeirra sem vilja
líta árangur starfa sinna. Virkja
þarf allar kynslóðir, nýta hæfíleika
eldra fólks og ótamda starfsorku
hinna yngri - því að það er ekki
eingöngu forystan sem hverfur af
hendi einnar kynslóðar til annarr-
ar, það gerir einnig framkvæmd
stefnunnar hveiju sinni. Og kyn-
slóðin sem fæddist eftir síðari
heimsstyijöld hefur nú slitið bams-
kónum.
Ég hef áður líkt fólkinu í landinu
og fijálsum samtökum þess, sem
vinna að góðum málefnum, við
mörg þúsund Ijós, eins og sljömur
á himni. Við munum starfa með
þeim, hvetja þau, umbuna þeim,
stundum tökum við forystuna,
stundum þau. í þessum anda mun
ríkisstjómin starfa. Sjálfur mun
ég styðja þá einstaklinga og þau
samtök, sem skara fram úr og ég
mun biðja alla ráðherra mfna að
standa einnig við bakið á þeim.
Gömlu hugsjónimar eru l reynd
ávallt ungar, sígildar: Skyldu-
rækni, fómarlund, umhyggja og
þjóðrækni sem birtist með þeim
hætti að fólk vill leggja sinn skerf
af mörkum.
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. JANÚAR 1989
George Bush
Samstarf þings og stjómar
Við þurfum einnig að koma á
nýjum og bættum samskiptum
þjóðþings og ríkisstjómar. Finna
þarf lausn á þeim verkefnum, sem
við blasa, með viðrasðum við öld-
ungadeild og fulltrúadeild þingsins
og ná þarf jafnvægi í ríkisbúskapn-
um. Við þurfum að tryggja að
Bandaríkin verði í augum um-
heimsins sameinað, sterkt og frið-
sælt ríki með traustan fjárhag.
Að sjálfsögðu geta snurður
hlaupið á þráðinn. Við þurfum að
leysa þrálátar deilur frá fyrri tíð
með málamiðlunum. Við þurfum
að stilla saman strengina; of mikið
hefur borið á misklíð. Þingið hefur
breyst eins og annað á okkar
tímum; deilum hefur með vissum
hætti verið hampað meira en áður.
Við höfum orðið vitni að óbilgimi
og þvf að deiluaðilar hafa ekki
gagnrýnt skoðanir andstæðingsins
heldur sagt hann hafa illt f huga.
Flokkamir okkar miklu hafa allt
of oft deilt harkalega og sýnt hvor
öðrum vantraust.
Með þessum hætti hefur þetta
verið síðan við börðumst í Víetnam.
Enn veldur sú styijöld deilum með-
al okkar. En vinir mínir, sú styij-
öld hófst í raun fyrir aldaifyórð-
ungi og nú hlýtur vissulega að
vera mál að linni.
Þannig er málum háttað í reynd.
Sú ályktun, sem við að lokum drög-
um af Víetnam-stríðinu, er að mik-
il þjóð má ekki til lengdar láta
minningar spilla einingu sinni.
Nýir vindar blása og við verðum
að standa saman á ný.
Vinir mínir, ég segi af einlægni
vinir, ég segi sömuleiðis af ein-
lægni, heiðarlegri stjómarand-
stöðu býð ég sáttahönd. Ég rétti
yður, herra þingforeeti, hönd mína,
einnig yður, leiðtoga meirihlutans
á þingi, því að nú er runnin upp
stund sátta, við getum ekki, viljum
ekki snúa tímans hjóli aftur á bak.
Þegar feður okkar vom ungir,
herra þingforeeti, luku menn deil-
um áður en í óefni var komið.
Vissulega höfum við ekki í huga
að einblína á á fortíðina. En þegar
mæður okkar vom ungar, herra
leiðtogi þingmeirihlutans, gátu
þing og ríkisstjóm unnið saman
að því verkefni að sen\ja Qárlög
sem þjóðin hafði efni á.
Við skulum ganga sem fyret til
samninga og mæla hressilega fyrir
skoðunum okkar. En lokatakmark-
ið er að komast að niðurstöðu.
Þjóðin bíður þess að við hefjumst
handa. Hún kaus okkur ekki til
valda til þess eins að láta okkur
þrátta heldur vill hún að við heíjum
okkur yfír flokkadrættina.
Samstaða um þau mál sem
mestu skipta. Og þetta, vinir mínir,
skiptir mestu máli.
Varðstaða um firið
umneirmnum pjooum vio ny]a,
þróttmikla stefíiu og ítrekum fymi
heit. Við munum standa vörð um
frið með því að láta ekki deigan
sfga. Framrétt hönd breytist ekki
auðveldlega f krepptan hnefa - og
vinsamlegt handtak getur orðið
tilefni til að menn hafí oftar tæki-
færi til að takast í hendur. Nokkr-
ir Bandaríkjamenn em nú í haldi
í öðrum löndum og sumra er sakn-
að. Við munum ekki gleyma þeim
sem veita okkur aðstoð í þessum
málum. Velvilja verður svarað með
velvilja. Gagnkvæmt traust er allt-
af hægt að byggja upp.
Á sama hátt og miklir menn
verða miklar þjóðir að standa við
orð sín. Þegar Bandaríkjamenn
lýsa skoðun sinni er það gert af
heilum hug - hvort sem um er að
ræða samning eða eið sem unninn
er á marmaraþrepum. Við munum
alltaf reyna að ijá okkur skýrt þvf
að einlægni er lofsverð. En kænska
getur einnig verið nauðsynleg,
þegar hún á við. Jafnframt því sem
við störfum dyggilega með banda-
mönnum okkar og vinum um allan
heim munum við halda áfram að
bæta sambúðina við Sovétríkin án
þess að fóma öryggishagsmunum
okkar.
Segja má að ný og bætt sambúð
okkar og Sovétmanna sé að nokkru
leyti sigur vonar og staðfestu yfír
sögulegri reynslu. En vonin er já-
kvæð og svo er einnig um styrk
og árvekni.
Lýðræðið eign allra
Her á meðal okkar eru tug-
þúsundir borgara sem gleðjast,
eins og eðlilegt er, yfír því að hafa
tekið þátt í lýðræðislegum kosn-
ingum og gleðjast yfir úrslitum
þeirra. En hugur minn hefur und-
anfama daga einnig verið hjá þeim
sem fylgjast með okkur úr fíarlægð
- hjá öldungnum sem heilsa mun
að hermannasið þegar fáninn verð-
ur dreginn að hún, hjá konunni sem
segja mun sonum sínum hvað texti
herhvatarinnar merkir. Með þessu
vil ég ekki slá á strengi viðkvæmn-
innar, aðeins minna á að á degi
sem þessum erum við öll þátttak-
endur í sögu okkar, hvort sem
okkur líkar betur eða verr, tengd
óijúfandi böndum.
Bömin fylgjast með okkur í skól-
um um allt okkar víðfeðma land.
Ég vil þakka þeim fyrir að fylgjast
með á þessum hátíðardegi lýðræð-
isins. Lýðræðið er eign okkar allra
og getur orðið sífellt fullkomnara,
svifíð æ hærra eins og flugdreki í
golunni.
Og við landsmenn alla vil ég
segja að þið eruð allir þátttakendur
f hátfð dagsins, hvemig sem að-
stæður ykkar em og hvar sem þið
emð staddir. Þið takið allir þátt í
lífí hinnar miklu þjóðar okkar.
Foreeti er hvorki kóngur né páfí.
Ég hef ekki hug á að fylgjast með
innstu hughræringum ykkar. Það
sem ég keppi að er aukið umburð-
arlyndi, að við leyfum hvert öðra
að hafa viðhorf okkar og lffsstíl í
friði. Það er ekki margt sem við
verðum að mótmæla öll skilyrðis-
laust, einum rómi. Það sem er
augljóslega af slíku tagi er fíkni-
efnavandinn. Fyreta kókaín-
skammtinum, sem smyglað var til
landsins með skipi, má lfkja við
lífshættulega bakteríu, sem leggst
á lfkama og sál þjóðarinnar. í þess-
um málum er margt ógert og
margt sem nánar þarf að fjalla um.
En þið getið treyst því að þessari
plágu mun verða af okkur létt.
Verkefnin em möig og á morg-
un heQum við störf. Ég ber traust
til framtíðarinnar og óttast hana
ekki, þótt vandamál okkar séu
mikil en við emm full djörfungar.
Vilji okkar er sterkari en vandinn
sem við er að glíma. Gallar okkar
em óendanlega miklir en gæska
Guðs er líka óendanleg.
Sumir líta svo á að foiystumenn
eigi að fara mikinn og blása f
lúðra. Stundum er það reyndar svo
en ég lft á söguna eins og bók
með mörgum blaðsíðum og á hveij-
um degi fyllum við eina síðu með
vonum okkar og markmiðum.
Ferskur vindur blæs, blaðsíðu
er flett, sagan gengur sinn gang.
f dag hefst nýr kafli, stutt en mikil-
fengleg saga af samstöðu, marg-
breytileika og örlæti, þar sem allir
taka þátt og ríta sinn hluta.
Þakka ykkur fyrir, Guð blessi
ykkur og Guð blessi Bandaríkin.
Mesta þátttaka íslend-
inga í frímerkjasýn-
ingu á erlendri grund
Laugarhóli, Bjaraarfirði.
ALDREI hefír verið jafii mikil þátttaka frá íslandi í erlendri
frímerkjasýningu, hvorki fyrr né sfðar, en í samnorrænu sýningunni
sem haldin verður f Fredrikstad f Noregi f upphafí júnfmánaðar á
þessu ári. Samtals nfu aðilar sýna þama sjö frímerkjasöfn og sex
bækur og bæklinga um íslensk frímerki. Þar af er eitt safiiið f heið-
ursdeild sýningarinnar, eitt í deild fyrir dómara og fimm f samkeppn-
isdeild. Allar bókmenntirnar eru svo f samkeppnisdeildinni. Þá verða
þrir dómnefhdarmenn frá íslandi, sem utan fiira auk umboðsmanns
sýningarinnar.
Frímerkjasýningin „NORDIA
1989“ verður haldin dagana sjö-
unda til ellefta júní næstkomandi í
Fredrikstad í Noregi. Verður þetta
ein glæsilegasta norræna sýningin
til þessa og að minnsta kosti er
íslenska þátttakan sú allra glæsi-
legasta, sem nokkm sinni hefir ver-
ið á erlendri gmnd. í þríátfu og sjö
römmum sýna sjö Islendingar
frímerkjasöfíi og auk þess sex bæk-
ur og rit, sem tveir einstaklingar
sýna.
Þorsteinsson í bókmenntadeild sýn-
ingarinnar. Þór sýnir bók sína Póst-
hús og bréfhirðingar á íslandi, en
Sigurður sýnin Islensk frímerki
1989, Um frímerlq'asöfnun,
kennslubókina, Skrá um flug að og
frá og á íslandi, Frönsku prentunina
á fslenskum frímerkjum og loks
Maximkort útgefín af Póstmála-
stofnun. Til að ljúka þessum ritum
var honum veittur styrkur úr Póst-
sögusjóði á sl. ári. Er hann jafn-
framt umboðsmaður sýningarinnar
hér á landi.
Nýlega er komin staðfesting frá
sýningarstjóminni á að allt þetta
sýningarefni verði tekið á sýning-
una, en oftast verður að skera
umsóknir niður um marga ramma.
Sýningarefnið héðan var hinsvegar
ekki skorið niður nema um einn
ramma, sem telja má nær eins-
dæmi. Þannig fer þessi sýning jrfír
i söguna sem sú er fagnar mestu
þátttöku íslenskra frímerkjasafnara
á erlendri gmnd, hingað til.
Skólatónleikar Tón-
listarskóla Dalasýslu
Búð&rdaL
Þjóðskjalasafn íslands sýnir ís-
lensk notkunarbréf frá 1870-1900
í fímm römmum í heiðuredeild sýn-
ingarinnar. Þá sýnir Jón A. Jonsson
dönsk merki í deild fyrir dómara.
Páll H. Ásgeireson sýnir hluta af
flugsafni sínu, 1928-1945, í fímm
römmum. Sigurður P. Gestsson
sýnir Pósthommerkin norsku í sex
römmum. Hálfdán Helgason sýnir
póstbréfeefni f átta römmum,
1879-1920. Hjalti Jóhannesson
sýnir póstsögu frá 1873-1930 í
fímm römmum og óli Kristinsson
sýnir Konungsríkið ísland, 1902-
1940, í fimm römmum. Þá sýna
þeir Þór Þoreteins og Sigurður H.
HAUSTÖNN Tónlistarskóla
Dalasýslu var að (júka með tón-
leikum þar sem hver nemandi lék
eitt lag á það hjjóðiæri sem hann
lærir á.
Nemendur á þessari önn vom í
kringum fimmtíu, sem er heldur
færra en síðastliðið skólaár, enda
hafa flust í burtu nokkrir nemendur.
Skólastarfíð hefur gengið vel,
tveir kennarar starfa við skólann,
sem er starfræktur á tveim stöðum
f sýslunni, f Búðardal og að Laug-
um, svo kennarar hafa nóg að gera
því nemendur em úr allri sýslunni.
Vorönn hefet nú í vikunni og
verður heldur aukning á nemend-
um. Það var einróma álit gesta á
tónleikunum að bömin skiluðu verk-
efnum sfnum með sóma.
Skólastjóri, Kjartan Eggertsson,
ávarpaði nemendur og gesti og að
lokum léku félagar úr harmoniku-
klúbbnum Nikkólfnu nokkur lög.
— Kristjana
Á100 ára ártíð Guð
brands Vigfussonar
eftir Ursulu Dronke
Hinn 31. janúar 1989 er þess
minnst við háskólann f Oxford, að
100 ár em liðin frá andláti merks
íslensks fræðimanns, Guðbrands
Vigfússonar. Hann var fæddur í
Galtadal á Fellsströnd í Dalasýslu
árið 1827 og lést í Oxford, þar sem
hann hafði búið f nærfellt 23 ár.
Guðbrandur varð fyrstur íslendinga
til að kenna íslensk fræði við ensk-
an háskóla, og það vom fræði-
mennska hans og fyrirlestrar í Oxí-
ford, sem urðu gmndvöllurinn að
íslenskukennslu í Englandi. Því
starfí hefur verið viðhaldið í svo til
hveijum háskóla í Bretlandi fram á
þennan dag.
Árið 1866 var Guðbrandi Vigfús-
syni boðið til Englands til að und-
irbúa fomfslenska orðabók handa
nemendum $ enskum háskólum, og
er bók þessi enn notuð. Hinn kunni
grískumaður og orðabókarhöfundur
H. G. Liddell, forstöðumaður við
Christ Church í Oxford, var ráð-
gjafí Guðbrands og gerði sér fljótt
grein fyrir fágætum gáfum hans
og vitsmunum.
Þegar Guðbrandur kom til Ox-
ford, var hann hámenntaður og
þroskaður fræðimaður. Bókaforlög
á Norðurlöndum höfðu gefíð út
mörg af ritum hans og hann hafði
aflað sér afar víðtækrar þekkingar
á íslenskum handritum. Ekki leið á
löngu, áður en hann var skipaður
háskólakennari f fomfslensku, og
prófessorar við háskólann hlýddu á
fyrirlestra hans ásamt nemendun-
um.
Árið 1883 var hann skipaður
lektor í fomfslensku, fyrstur
manna. Samstarfsmenn hans undr-
uðust elju hans í starfí. Allir, sem
umgengust hans, dáðust að rósemi
hans, virðuleika og starfsgleði.
Guðbrandur var ekki metorða-
gjam fyrir sjálfs sín hönd og hefði
víða getað fengið betur launaðar
stöður en í Oxford. En hann var
metnaðargjam fyrir hönd lands síns
og þjóðar. Hann vildi kynna heimin-
um hinn mikla fjársjóð fslenskra
bókmennta — auðlegð sem virtist
langt í frá að standa í réttu hlut-
falli við fámenni landsins, ekki síst
á þessum ámm, þegar harðindi og
fólksflótti surfu að.
Af þeim mörgu vinum, sem Guð-
brandur eignaðist í Oxford, var það
sérstaklega einn þeirra, sem studdi
hann kappsamlega: sagnfræðingur-
inn Frederick York Powell (síðar
Regius-prófessor). Hann var vel les-
inn í bókmenntum margra þjóða,
hugmyndaríkur og léttur í lund
(Hann var hálf-velskur). York Pow-
ell vann daglega með Guðbrandi
við þýðingamar, ræddi við hann um
textann og aðstoðaði hann við að
skrifa formála ritsins, sem Guð-
brandur undirbjó og gefíð var út í
sjö bindum hjá háskólaforlaginu f
Oxford. Þeir unnu linnulaust og af
ástríðu að þessu verki. Stundum
olli ákafí þeirra því, að nákvæmnin
varð ekki sem skyldi. Engu að síður
tókst þeim eftirminnilega að koma
ætlunarverki sfnu í höfn — að kynna
foman arf íslendinga, gera hann í
heild sinni aðgengilegan enskum
lesendum og auðvelda þeim að
skynja tengslin við sína eigin fomu
menningu.
Samstarf þeirra var til fyrir- |
myndar fyrir okkur, sem nú eram
á dögum. Enskir nemendur vilja
gjama ferðast til fslands, læra af
fslenskum fræðimönnum og njóta
hlýju og gestrisni íslendinga. Við
Englendingar höfum einnig sitt-
hvað að bjóða íslendingum, t.d.
Guðbrandur Vigfússon
kunnáttu okkar í engilsaxneskum
fræðum og sögu þess tímabils, er
fsienskir víkingar slógust í lið með
enskum konungum.
Svo eigum við aðra skuld að
greiða, og enn er það mætur íslend-
ingur, sem í hlut á — Grímur Jóns-
son Thorkelin, sem færði okkur
fyrstu útgáfu frægasta hetjukvæðis
okkar, Bjólfskviðu. Ef til vill mun
100 ára ártíð Guðbrands Vigfússon-
ar vekja okkur á ný til vitundar um
sameiginleg verkefni okkar f fræði-
mennsku.
Dr. Benedikt Benedikz, bóka-
vörður í séreafhadeild háskólabóka-
safnsins f Birmingham, ftytur fyrir-
lestur í minningu Guðbrands í Há-
skóla íslands hinn 31. janúar.
Höfundur gegndi þar til á
síðasta ári kennaraembætti þvi
við Oxford-háskóla, sem enn er
kennt við Guðbrand Vigfússon.