Morgunblaðið - 26.02.1989, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ
FOLK I FRETTUM SUNNUDAGUR 26. FEBRÚAR 1989
-i-
íii f*
María Gísladóttir sem Gísella í samnefndum ballett, en þar dansaði
Helgi Tómasson á móti henni.
BALLETT
María Gísladóttir
drottning ársins

Gisladottirh£*wUha ■-
«ichrfJna<ionoffi'e JS
strikm^ co , nassioti ond
and icCi °fP . sensidvdy í
«=sS5ííg-.:
tesgðssgi
LorliwlrCSfáve replaced
\ fi^Zanddramaas
1 preSfoc^°fbullet
________ - u* two duice through the frand poi
csoftballa de dou, Gtsladooú ukes a nsky leap a
brt in tbe Buná- stouWe,----------- -« — -
•orld of the
i ntantic
ll wu the early TOs and GisUdooir, ocu
siz months into her tenure at tbe Berlii
, Ballet, made ber solo debut as one of the
I princesscs in "Swan Lake ” It was only two
i years afler she’d begun serious ballet train-
ing. But her love of ballet began six yean
earlier when she surted ballet lessons as a<
way into a children's theater troupe.
In Reykjavik of the nnd-1960a, bdort
ssstf
The ö«eeni?

into the
_ rote you're doing eacb öme Even if other
^..-h people are helping you along. in tbe end it's
unoerstudy. Guíadottir appears to be reallyUp to you to produce.’ The bad foot
alrcady se
■spanof thepasLB

ð^cff
just wanteu
the ballet bug ui..
At 16. already an.
intense ballet training,,
a scholanhip to the esta
sjV'

KONUR
Stjómandinn
Það er mikil tíska um þess-
ar mundir að tíunda þau
störf og starfsgreinar sem
konur hafa „lagt undir sig“.
Það er stutt síðan að konur
voru nær
ósýnilegar á op-
inberum vett-
vangi þjóðfé-
lagsins — unnu
inni á heimil-
unum. í gær-
eftir Alla Heimi kvöldi SÓtti ég
Sveinsson Sinfóníutón-
leika í Há-
skólabíói, og á sviðinu sat
fjöldi kvenna og lék af mikilli
list ásamt vænum karlahópi.
Mér taldist til að þar sætu 29
konur og 38 karlar. Til að
forðast misskilning þá var
talning þessi gerð eftir tón-
leikana, en ekki á meðan á
þeim stóð undir hinni löngu
(oggóðu) sinfóníu Bruckners.
Þessari staðhæfingu minni
verða bestu menn að trúa.
Og konur voru í „leiðandi"
stöðum eins og það heitir á
músíkmáli, t.d. í fyrstu, ann-
arri og lágfiðlu. Og þegar ég
lít yfir efnisskrána þá er eftir-
tektarvert að konur leggja
einkum stund á fiðlu- og selló-
leik. Þær iðka minna blást-
urshljóðfæri og nær ekkert
lúðraþyt. Þótti kannski fiðlu-
leikur kvenlegri en trompet-
leikur?
Ég veit ekki, en ákveðin
hljóðfæri eru nokkuð kyn-
bundin, svo maður noti það
orðskrípi. í hljómsveitum eru
hörpuleikarar langoftast kon-
ur. Af hveiju veit ég ekki.
Sennilega er þetta sterk hefð,
eins og margt annað.
Hljómsveitarstjórinn er
nær alltaf karlmaður. Hann
er sá eini fyrir utan einleikar-
ann sem fremur list sina
standandi, og hann hefur lítt
takmarkað alræðisvald, líkt
og skipstjóri til sjós. Það eru
örfáar konur í heiminum sem
hafa unnið sér nafn í hljóm-
sveitarstjórn, ég held að sú
staða verði síðasta karlavígið
í tónlistinni.
Sumir miklir stjórnendur,
eins og Toscanini, þoldu ekki
konur í hljómsveitum, og
sögðu um það karlabrandara:
Ef þær eru laglegar trufla þær
spilarana og ef þær eru ófríðar
trufla þær mig, er haft eftir
hinum marglofaða Toscanini.
En Guðmundur Emilsson eða
íslenska hljómsveitin fluttu
inn afburða duglegan kven-
stjórnanda fyrir nokkrum
árum, én nafni hennar hef ég
gleymt. Svo sá ég pólska
stúlku stjórna af röggsemi og
snilld í Stokkhólmi nýlega.
Lifi kvenstjórnendur.
María Gísladóttir hefur undan-
farin ár dansað með Rich-
mond-ballettinum í Virginíu í
Bandaríkjunum og er þar aðalkven-
dansari. Hún hefur hlotið mikið lof
gagnrýnenda og í fimm síðna grein-
argóðri umfjöllun um feril og frama
Maríu í vikublaðinu Style þar vestra
er hún kölluð drottning ballettárs-
ins.
María hefur verið búsett erlendis
síðastliðin 18 ár, fyrst við nám en
síðan dansað opinberlega bæði í
Evrópu og Bandaríkjunum og hefur
á þeim tíma skipað stóran sess í
Berlínarballettinum og í Wiesbaden.
Eftir að hafa sýnt einu sinni í viku
í Evrópu voru það mikil viðbrigði
er hún hóf að dansa með Rich-
mond-hópnum þar sem sýningar
eru settar upp fjórum sinnum á
ári. Síðast dansaði hún í Hnetu-
bijótnum en áður hafði hún hlotið
meiðsli á fæti. Nú er hún að æfa
aðalkvenhlutverkið í „Don Quijote"
sem frumsýndur verður í apríl.
Slegið var á þráðinn til Maríu.
„Ég er nokkurn veginn orðin góð
í ökklanum, hef farið mjög vel með
mig. Nú er ég í góðu formi. En
þetta er gífurleg vinna, sex til átta
tímar á dag sex daga vikunnar, og
sýningar eru of fáar miðað við hvað
mikið er æft. Þetta er tiltölulega
nýr hópur sem ég starfa með, sext-
án eru fastráðnir og við erum 22 í
allt. En það er voða gaman að vinna
með fólki sem er alltaf að semja
eitthvað nýtt.“
— Sígild spuming, áttu þér
draumahlutverk?
„Það er eitt hlutverk sem mig
langar til að dansa, aðalhlutverkið
í Rómeu og Júlíu. En það verður
eflaust erfitt að koma því við hér
í Richmond."
María hefur komið heim síðastlið-
in sumur, kennt við Þjóðleikhúsið
og haldið námskeið. íslenskir ball-
ettdansarar munu fá að njóta listar-
innar með Maríu Gísladóttur á
næstu mánuðum en hún er væntan-
leg til landsins í sumar.
Guörún Valdimarsdóttir afhenti nýlega kapellu
Landspítalans altarisdúk sem hún hafði saumað.
UÓSMÓÐURSTARF
Hefði aldrei kosið
mér annað lífsstarf
- segir Guðrún Valdimarsdóttir
Guðrún Valdimarsdóttir, 91
árs að aldri, lærði til ljós-
móður árið 1919 og var starfandi
ljósmóðir í umdæmum á Vest-
fjörðum til ársins 1932 er hún fór
ári síðar vegna veikinda á Reykja-
hól í Ölfusi, sem þá var hressing-
arhæli. Skömmu síðar tók hún til
starfa á Pósti og síma í Hvera-
gerði og var þar í tíu ár. Eftir
það, árið 1944, hóf hún ljósmóður-
störf í Reykjavík og nágrenni.
Hún starfrækti eigið fæðingar-
heimili frá 1947 fram til ársins
1961, fyrst í Barmahlíð 23 og
síðar í Stórholti númer 39. Guðrún
hefur frá mörgu að segja og er
minnug um „bömin sín“. Það
gegnir furðu sé tekið tillit til þess
að Guðrún hefur tekið á móti rúm-
lega tvö þúsund íslenskum börn-
um á starfsferli sínum.
„Fyrsta umdæmið mitt var í
Amarfirði. Launin vom svo lág
að ég gat ekki lifað af þeim. Þá
mátti ég taka 30 krónur fyrir
konu og yfirsetan var oft löng og
færðin erfið. Það kostaði sjö krón-
ur að taka á móti baminu og eitt
árið voru aðeins þrjár fæðingar.
Árin 1921-1925 var ég í Hnífsdal
og fram til ársins 1932 í Bolung-
arvík. Eftir það fór ég suður með
son minn“ segir Guðrún sem varð
ekkja nokkmm árum áður, eftir
að sjórinn tók eíginmann hennar
árið 1924.
Og tuttugu áram síðar í
Reykjavík?
„Maður sá margt gleðilegt og
líka annað. Það allra ömurlegasta
sem ég hef séð var á heimili í
Blesugróf. Þar var kona að fæða
sitt tólfta bam og ekkert var
hreint til skiptanna. Það var í
nóvembermánuði og ískalt. Tvær
kojur blöstu við þegar inn kom,
rúmið var vepalaust, og lá hús-
bóndinn í annarri koju á móti.
Börnin hlupu um buxnalaus, allt
var glansandi af skít og fólkið
keðjureykti, nánast fyrir framan
konuna. Ég fór heim og sótti glóð-
arofn sem ég átti og gúmmípoka
til þess að hafa í heitt vatn, og
ég var búin að sitja yfir henni
lengi þegar átján marka bamið
kom í heiminn. Aðstæður á þessu
heimili vom hrikalegar og ég til-
kynnti það til bamavemdamefnd-
ar eins og okkur bar skylda til.“
Það var mikið að gera hjá Guð-
rúnu, og kom fyrir að hún hefði
átta konur í senn. Hún segist oft
hafa verið að drepast úr þreytu,
en aldrei hafa sótt um neinn styrk,
treyst bara á Guð og lukkuna.
Hún var heppin ljósmóðir, aldrei
hafði nein af hennar konum veikst
af bamsfararsótt og einungis tvö
börn höfðu fæðst andvana. í þá
daga þegar Guðrún rak fæðingar-
heimili sitt áttu sumar konur utan
af landi ekki í nein hús að venda
og kom fyrír að þær dvöldu hjá
henni í allt að mánuð. Ein reykvísk
kona skildi dóttur sína nýfædda
eftir hjá henni undir því yfirskini
að hún kæmi síðar að sækja hana.
Svo varð ekki og ól Guðrún stúlk-
una upp sem eigin dóttur.
Einstaka feður óskuðu þess að
vera viðstaddir fæðingu en hafði
Kristín Ólafsdóttir heitin, læknir,
sem kom að deyfa konumar jafn-
an verið á móti því, eins og lenska
var í þá daga. Á starfsferli Guð-
rúnar var einn faðir hjá konu sinni
við fæðingu, Guðmundur Ás-
mundarson heitinn, biskupssonur.
Annar maður bar konu sína sjálf-
ur inn á fæðingarstofu til Guðr-
únar og hafði sannarlega ætlað
að vera viðstaddur. En hvernig
fór?
„Þetta var einstaklega gleði-
legt. Þau höfðu komið akandi í
ofboði úr Mosfellssveit og vora
með tveggja ára bam í bflnum
hjá sér. Maðurinn afhenti mér
konuna, ég skipti um á fæðingarr-
úminu meðan hann fór að vifja
um drenginn litla í bílnum. En á
meðan fæddist bamið, í annarri
hríð. Ég hafði ekki einu sinni
haft tíma til að sótthreinsa mig.
Þegar faðirinn gekk inn ganginn
til baka heyrði hann bamsgrát
og sagði að hann hefði hugsað
sem svo: „Getur það verið að mitt
bam sé farið að gráta?“ Og það
var. Þetta var ein af ánægjule-
gustu nóttum sem ég hef upplifað
þó að ég væri yfir mig þreytt.
Nei, ég hefði aldrei kosið mér
annað lífsstarf."
Nýlega færði Guðrún kapellu
Landspítalans altarisdúk að gjöf
sem hún sjálf hefur saumað en
handverk hennar má sjá á altari
fleiri kirkna. Guðrún saumar einn-
ig íslenska búninga á brúður og
getur að líta hjá henni brúður
klæddar í kyrtla, upphluti og
möttla, listilega vel gerða. Hún
saumar gjaman úr afgöngum,
engu hefur hún tímt að kasta, en
hún segir þennan saumaskap vera
svolítið pillirí.
Þegar Guðrún afhenti Lands-
pítalanum dúkinn fór hún í skoð-
unarferð um fæðingardeildina og
meðal annars inn á vökudeild.
„Mér varð hugsað til þess sem
við bjuggum við hér áður. Ég sá
þama eitt svo lítið bam, aðeins
flórar merkur. Aldrei tók ég á
móti svo aumu barni. Aðstaðan
og tæknin nú til þess að halda
lífi eru miklum mun betri. Það
er Guðsþakkar vert,“ segir hún
að lokum og getur hver maður
tekið heilshugar undir þau orð
Guðrúnar.